Mønster for sosialt samver i langtidsavdelinga

Mønsteret for samvêr følgjer dagsrytmen frå morgon til kveld og er stort sett likt frå dag til dag. Dagen startar alltid med at bebuarane blir trilla inn i daglegstova av personalet. I løpet av ein halvtime til tre kvarter er nesten alle bebuarane på plass i daglegstova. Dermed er dei fleste, både bebuarar og pleiarar samla i same rom.

Allereie før første måltid startar har det utkrystallisert seg eit mønster for sosialt samver i daglegstova. Dette samveret er prega av at to svært ulike grupper menneske skal samhandle i same rom. På den eine sida bebuarane, og på den andre pleiarane.

Bebuarane sit i ro der dei blir plassert, dei har faste plassar, nokre i små grupper rundt fleire bord, andre åleine midt på golvet. Bebuarane får ein ”statisk” posisjon i

rommet. Pleiarane bevegar seg fritt i rommet, dei vandrar mellom borda, dei dekker bordet og pratar litt med bebuarane.

I samband med måltidet får vi altså ei samling i eit felles rom. Det oppstår relasjonar både mellom bebuarane og mellom bebuarar og pleiarar. Relasjonane mellom

bebuarane viser seg først og fremst ved at bebuarane sit ganske tett saman rundt borda i daglegstova. Dei deler i alle fall eit romleg fellesskap, der dei fysisk sett er nær kvarandre. Pleiarane er til og frå, inntil dei set seg ned saman med ein bebuar som treng hjelp med å få i seg mat.

Etter at frukosten er omme skjer det store endringar med relasjonane mellom

aktørane i rommet. Det første som skjer er at fellesskapet rundt borda blir oppløyst.

Pleiarane plasserer fleire av bebuarane i ein halvsirkel rundt TV. Andre blir sitjande att ved borda, anten åleine, eller saman med ein eller to. Denne omrokeringa er styrt av personalet. Det er dei som tek initiativ til denne nye plasseringa i rommet.

Bebuarane sit no side ved side utan å snakke saman, om lag som ein sit på eit venterom saman med framande.

Det andre som skjer er at nokre av bebuarane handlar på eige initiativ. Dei fire bebuarane som er i stand til å forflytte seg sjølve, anten ved å trille rullestolen eller ved å gå med gåstol, forlet daglegstova. Dei forflyttar seg frå daglegstova og inn på romma sine, eller set seg i korridoren. Dette skjer kvar einaste dag, berre med små variasjonar. Det er som desse bebuarane ”flyktar” frå ei sosial setting som mest av alt minner om eit venterom.

Bebuargruppa er på ein måte todelt, på den eine sida dei som sit i daglegstova, på den andre sida dei som kan forflytte seg sjølv, og dermed kan velje kva arena dei vil opphalde seg på. Denne todelinga mellom bebuarane varer heilt frå frukosten er omme og fram til neste måltid.

Når middagen skal serverast vert alle bebuarane atter samla i same rom. Det er på nytt pleiarane som tek initiativ til endringa. Pleiaren flytter dei som har sote på daglegstova tilbake til dei faste plassane ved borda, og dei fire som har vore ute av daglegstova, kjem inn og set seg på sine plassar.

Illustrasjon av korleis bebuarane forflytter seg mellom eigne rom (grønt felt), og daglegstova (gult felt) og korridor (grått felt). ( Svart pil = alle bebuarane, blå pil = dei bebuarane som alltid sit i daglegstova, raud pil = dei bebuarane som forlet stova.)

Frukost

Middag

Kaffi

Kvelds

Etter middag blir alle bebuarane hjelpte inn på romma sine til ein middagslur. Når den er over, blir alle trilla tilbake til daglegstova til kaffi. Så snart kaffien er over skjer det same som om morgonen. Dei fire bebuarane som kan forflytte seg ved eigne krefter, forlet daglegstova til fordel for sine eigne rom. Når kveldsmaten vert servert returnerer dei på nytt til daglegstova. Etter kveldsmaten blir alle hjelpte tilbake til romma sine.

Bebuarane har altså eit klårt mønster for samver som viser seg allereie ved starten av dagen. Alle bebuarane blir trilla inn i daglegstova om morgonen og sit saman til etter frukost. Så fort frukosten er over, forlet dei fire bebuarane som er mobile

daglegstova, medan dei andre blir sitjande att. Dei fleste sit i daglegstova heile dagen, med unnatak av middagskvilen. Dei bebuarane som er i stand til å forflytte seg sjølv mellom dei ulike arenaene, trekkjer seg kvar dag bort frå fellesskapet på daglegstova så fort måltidet er over. Dette mønsteret tek seg opp att i samband med dei andre måltida, slik at dei mobile bebuarane berre er i daglegstova når det blir servert mat.

Det kan sjå ut som desse bebuarane fullt medvite trekkjer seg bort frå eit fellesskap for å vere åleine på romma sine.

Men det er ikkje berre bebuarane som har eit fast mønster for bruk av arenaen i løpet av dagen, også personalet har eit slikt fast mønster. Personalet oppheld seg delvis på dei same arenaene som bebuarane, i tillegg har dei eigne arenaer som vaktrom, kjøkken, tøylager og skyllerom. Ser vi nærare på personalet sitt mønster for forflytting, trår det også for denne gruppa fram eit tydeleg mønster.

Personalet er på bebuarane sine rom om morgonen, og til og frå daglegstova fram til frukost. Under frukosten er personalet saman med bebuarane i daglegstova. Etter at måltidet er over går pleiarane ut frå daglegstova. Dei forlet altså denne arenaen om lag samstundes med ein del av bebuarane. Det same mønsteret tek seg opp att ved dei

andre måltida. Personalet er tilstades under måltida, for så å forlate daglegstova så fort det er over. Mellom måltida er personalet berre sporadisk innom stova.

Personalet sin måte å forflytte seg på kan illustrerast i den same modellen som over.

Illustrasjon av bebuarane og personale (kvite piler) sin forflytting mellom arenaene.

Ved å legge personalet sitt mest dominerande bevegelsesmønster inn i same

modellen, trår det fram eit interessant mønster. Både personal og dei bebuarane som kan forflytte seg på eige initiativ forlet daglegstova så fort måltida er over, dei andre bebuarane vert sitjande att.

Det viser seg altså at dagleglivet i ei langtidsavdeling er prega av eit svært

karakteristisk mønster for samvêr. Det mest iaugefallande med dette mønsteret er at både personalet og dei bebuarane som kan forflytte seg sjølv berre oppheld seg på

Frukost

Middag

Kaffi

Kvelds

daglegstova i samband med måltida. Dette mønsteret indikerer ei rørsle bort frå eit felles rom som ein kunne tru ville fungere som ein fellesskapsarena. I den vidare analysen skal eg prøve å avdekke kvifor dette mønsteret tek seg opp att dag etter dag.

Det gjer eg ved å løfte fram ein del typiske situasjonar frå daglegstova og analysere dei.