Den viktige starten

I daglegstova er det stille og tomt. Klokka er 7.30 på morgonen. Ingen av bebuarane er oppe enno. Ein liten runde gjennom korridoren avslørar at det er aktivitet inne på romma deira. Lyden av stille samtaler, eller ein radio som står på, fortel om bebuarar som er i ferd med å stå opp. Dei treng alle mykje hjelp for å komme opp av senga, stelle seg og kle på seg.

Møte med ein ny dag startar inne på bebuarane sine rom. Fleire av dei har både gode og smertefulle erfaringar med starten på dagen. Kristianne Eriksen kan fortelje om korleis morgonstellet så å seie set farge på resten av dagen.

Kristianne: Det er når eg treffer nokre hyggelege pleiarar om morgonen. Då har eg det godt, og då er eg fornøgd. Eg har nokre pleiarar som eg likar veldig godt, så då blir eg så glad, og då takkar eg Gud fordi eg har vore så heldig.

---

K: Dei er her for å hjelpe oss, seier dei. Eg får jo tru på det.

Forskaren: Men, når du får hjelp av dei som er snille og hyggelege med deg?

K: Då blir eg glad. Då er eg overlykkeleg då, og takkar dei spesielt for det.

F: Kunne du ønskje at det var slik kvar dag?

K: Ja, det skulle eg ønskje. Då blei det lettare å leve. ---- Men det er ikkje alle som er slik, dei er ikkje like alle.

Kristianne si forteljing kan forståast som ei forteljing om kor viktig morgonstellet er for den enkelte bebuar. Møte mellom hjelpar og bebuar set langt på veg tonen for resten av dagen. Kristianne snakkar mykje om at dei snille pleiarane gjer det ho vil dei skal gjere, dei er tenesteviljuge og hyggelege.

Men det finst òg ein annan type pleiarar, som er skarpe med henne, som synes ho er masete. Desse pleiarane opplevast som lite hjelpsame, som unøyaktige i arbeidet og somme tider har ho opplevd å få litt kjeft av dei. Etter ein slik start på dagen skal det mykje til for å endre ei trist grunnstemning.

Birgitte Hagen fortel også om sine opplevingar om morgonen. Birgitte strevar med å halde fast ved eit tema i ei samtale, og med å hugse kva som skjer kvar dag. Likevel har ho ei sår forteljing om korleis det er å vere trøtt og måtte bade, sjølv om ho eigentleg ikkje har lyst til det. Bading er ei kald og utriveleg oppleving som ho ber om å få sleppe, likevel må ho gjennom denne rutinen ein gong kvar anna veka.

Birgitte: Ja, det er ikkje så greitt bestandig då, for mange gonger er du så trøtt, men det er jo ikkje verre enn eg greier å stå opp.

F: Ville du ha sove frampå litt då?

B: Nei i grunnen ikkje.

F: Korleis var det å stå opp i dag da?

B. I dag var eg trøtt.

F: - og så skulle du bade, var det slik?

B: Dei masar om den der badinga bestandig. Den synes ikkje eg så veldig om eg, Det er ikkje så bra, synes eg.

F: Kva er det som gjer at det ikkje er så bra?

B: Nei, for det verkar så kaldt.

Det å måtte bade ein gong i veka, eller kvar 14 dag er ei rutine med lange tradisjonar i sjukeheim. Bading betyr at sjølv om ein har eige bad med dusj på rommet sitt, må bebuaren ut av rommet sitt og inn på eit bad med badekar.

Birgitte greidde ikkje å formidle kva ho meinte var kaldt med å bli bada. Når ho seier at det er så kaldt å bade kan det handle om fleire ting. Det kan handle om at det opplevast kaldt å bli kledd av i eit stort rom, løfta opp av ein heis og senka ned i eit badekar. For det andre kan det handle om at rommet i seg sjølve verkar kaldt reint visuelt, med blank stålbenk og med eit stort badekar i stål midt i rommet. Eller kuldekjensla kan komme frå opplevinga av ikkje å få respektert ynskje om å sleppe å bade. Birgitte si generelle oppleving var at å bli vekt om morgonen for å bade var eit kaldt mas som gjentok seg altfor ofte. Ein slik start på dagen var ingen god start.

Bebuarane har altså ulike erfaringar med korleis dagen startar. Det kan sjå ut som om det er møtet med pleiarane som gjer den store skilnaden. Rolf Hansen set ord på kva det er med pleiarane som gjer dagen god.

Rolf: Det er så bra å vere her, det er godt.

F: Kva er det som er så bra med å vere her, da?

R: Vi får godt stell av snille menneske. Her er snille og gode menneske å prate med.

Det er berre godt å vere her.

Bebuarane sin lengsel etter å møte det dei kallar snille pleiarar stig ut av både

intervjudata og feltnotata. Snille pleiarar blir av bebuarane definert som pleiarar som er gode å snakke med både om alvor og skjemt, som gjer det bebuaren ynskjer at dei skal gjere og som behandlar dei med respekt. For bebuarane vert det difor heilt avgjerande kven som bankar på døra deira om morgonen. Starten på dagen skjer vanlegvis i eit lukka rom med berre bebuaren og ein pleiar til stades, det er eit sårbart møte mellom hjelparen og den hjelpetrengjande.

Bak dei lukka dørene til bebuarane sine rom, startar dagen i sjukeheimen. Det er i seg sjølv ganske naturleg, for dei aller fleste menneske startar dagen i slike lukka og private rom. Det som er ekstraordinært med starten på dagleglivet i sjukeheim er den daglege uforutsigbarheita. Starten er eit slags lotteri, der bebuaren kan vere heldig å trekke eit godt lodd: ein pleiar som forstår og er der for å hjelpe på bebuaren sine premissar. Men, det er uråd å vinne kvar dag.