Resultat og soliditet i forsikrings-

pensjonskassene 2.4.3.1 Livsforsikringsselskap

Resultatet i livsforsikringsselskapa før skatt og kundetildeling var 12,7 mrd. kroner i 2010, mot

Kjelde: Finanstilsynet.

Tabell 2.3 Resultatpostar for kredittføretak (Eksportfinans ikkje medrekna).

2010 2009

Mill. kroner Pst. av GFK Mill. kroner Pst. av GFK

Netto renteinntekter 6 248 0,60 % 6 111 0,79 %

Andre inntekter 1 014 0,10 % –525 –0,07 %

Andre kostnader 1 911 0,18 % 1 294 0,17 %

- av dette løn og adm.kost. 356 0,03 % 334 0,04 %

Driftsresultat før tap 5 352 0,52 % 4 292 0 55 %

Bokførte tap 109 0,01 % 49 0,01 %

Resultat ordinær drift 5 243 0,51 % 4 243 0,54 %

Eigenkapitalavkastning 10,6 % 12,2 %

Kapitaldekning 12,4 % 13,6 %

Kjernekapitaldekning 10,9 % 11,8 %

Figur 2.26 Forbrukslån i eit utval av føretak (mrd.

kroner) og tap og misleghald i prosent av utlån.

Kjelde: Finanstilsynet.

0 % 1 % 2 % 3 % 4 % 5 % 6 % 7 %

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

2005 2006 2007 2008 2009 2010 Forbrukslån (venstre) Utlånstap (høgre) Misleghald (høgre)

9,6 mrd. kroner i 2009, jf. tabell 2.4. Det svarer til ein auke på om lag 33 pst. Det verdijusterte resul-tatet (som tek omsyn til urealiserte kursgevinstar) før skatt og kundetildeling var om lag 23,5 mrd.

kroner i 2010. Til samanlikning var det verdijus-terte resultatet om lag 15 mrd. kroner i 2009 og – 22 mrd. kroner i 2008. Jamført med gjennomsnitt-leg forvaltningskapital utgjorde premieinntek-tene 9,6 pst. og erstatningane 6,1 pst. i 2010, om lag uendra frå 2009.

Den verdijusterte kapitalavkastninga var på 6,8 pst. i 2010, noko høgare enn i 2009, jf. figur 2.27. Kapitalavkastninga er på nivå med avkast-ninga i perioden 2003–2007. Det har vore ein monaleg oppgang på verdipapirmarknadene i Noreg og internasjonalt etter finanskrisa. Verdi-auke på rentepapir og aksjar hadde den største innverknaden på avkastningsresultata i livsforsi-kringsselskapa både i 2009 og 2010, jf. figur 2.28.

Selskapa hadde i 2009 store inntekter frå

realise-ring av derivatinvesterealise-ringar. Desse inntektene var mykje lågare i 2010, og det medverka til at sel-skapa sine realiserte gevinstar samla sett vart reduserte i 2010 samanlikna med 2009. Pensjons-kassene hadde ei noko lågare verdijustert kapital-avkastning i 2010 enn i året før, i hovudsak på grunn av lågare verdiauke på aksjar, jf. omtale nedanfor.

Bufferkapitalen gjev uttrykk for livsforsi-kringsselskapa si evne til å ta tap utan å falla under dei fastsette minstekrava til kapital. Buf-ferkapitalen er samansett av eigenkapital i form av kjernekapital utover minstekravet og kunde-bufferar i form av tilleggsavsetjingar opp til eitt års rentegaranti, kursreguleringsfond og risik-outjamningsfond. Jamført med forvaltningskapi-talen auka bufferkapiforvaltningskapi-talen i livsforsikringssel-skapa frå 4,8 pst. ved utgangen av 2009 til 5,8 pst.

eitt år seinare, jf. figur 2.29. Hovudårsaka til auken er oppgangen på aksjemarknadene, som

Kjelde: Finanstilsynet.

Tabell 2.4 Resultatpostar i norske livsforsikringsselskap.

2010 2009

Mill. kr. Pst. av GFK Mill. kr. Pst. av GFK

Premieinntekter 79 459 9,6 % 74 342 9,7 %

Nettoinntekter frå finansielle eigedelar i

kollektivporteføljen 45 256 5,5 % 38 556 5,0 %

- av dette renteinntekter og utbyte 21 976 2,7 % 22 572 2,9 %

- av dette gevinstar ved realisasjon 4 902 0,6 % 6 089 0,8 %

- av dette verdiendringar 11 107 1,3 % 9 044 1,2 %

Erstatningar 50 350 6,1 % 45 859 6,0 %

Endring i kontraktsfastsette

forsikrings-forpliktingar 49 395 6,0 % 43 977 5,7 %

- av dette endring i kursreguleringsfond 10 706 1,3 % 5 447 0,7 %

Midlar tilordna forsikringskontraktane 7 981 1,0 % 5 482 0,7 %

Forsikringsrelaterte driftskostnader 5 683 0,7 % 5 628 0,7 %

Resultat av teknisk rekneskap

(kundeporteføljane) 2 954 0,4 % 1 929 0,3 %

Resultat av ikkje-teknisk rekneskap

(selskapsporteføljen) 1 828 0,2 % 2 190 0,3 %

Resultat før skatt og tildeling til kundar 12 763 1,5 % 9 601 1,3 % Verdijustert resultat før skatt og tildeling

til kundar 23 469 2,8 % 15 048 2,0 %

Totalresultat etter skatt 5 325 0,6 % 4 203 0,5 %

førte til ein auke i kursreguleringsfonda på om lag 11 mrd. kroner i 2010.

Alle livsforsikringsselskapa tilfredsstilte min-stekravet til kapitaldekning og kravet til solvens-margin ved utgangen av 2010.

Resultatutviklinga i livsforsikringsselskapa føl-gjer i stor grad utviklinga i inntekter frå investerin-gar i kollektivporteføljen, som for det meste mot-svarer forpliktingar med ein viss rentegaranti. Iføl-gje berekningar frå Finanstilsynet var den Iføl- gjen-Figur 2.27 Verdijustert kapitalavkastning (som

tek med urealiserte kursgevinstar og -tap) i livs-forsikringsselskapa og pensjonskassene. Prosent.

Kjelde: Finanstilsynet.

-15 % -10 % -5 % 0 % 5 % 10 % 15 %

-15 % -10 % -5 % 0 % 5 % 10 % 15 %

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Livsforsikringsselskap Private pensjonskasser Kommunale pensjonskasser

Figur 2.28 Netto inntekter frå ulike delar av kol-lektivporteføljen (utvalde postar) i livsforsikrings-selskap. Prosent av gjennomsnittleg forvaltnings-kapital.

Kjelde: Finanstilsynet.

-4 % -3 % -2 % -1 % 0 % 1 % 2 % 3 %

-4 % -3 % -2 % -1 % 0 % 1 % 2 % 3 %

2008 2009 2010

Figur 2.29 Bufferkapital i prosent av forvaltnings-kapitalen. Livsforsikring.

Kjelde: Finanstilsynet.

0 % 1 % 2 % 3 % 4 % 5 % 6 % 7 % 8 % 9 %

0 % 1 % 2 % 3 % 4 % 5 % 6 % 7 % 8 % 9 %

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Kursreguleringsfond Tilleggsavsetjingar Overskytande kjernekapital

Figur 2.30 Utviklinga i gjennomsnittleg rentega-ranti i norske livsforsikringsselskap og lange ren-ter (rente på 10-årige statsobligasjonar). Prosent.

Årlege observasjonar (utgangen av kvart år).

Kjelde: Finanstilsynet.

0 % 1 % 2 % 3 % 4 % 5 % 6 % 7 %

0 % 1 % 2 % 3 % 4 % 5 % 6 % 7 %

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Lang rente (am. dollar) Lang rente (euro) Lang rente (norske kroner) Rentegaranti

nomsnittlege rentegarantien andsynes kundane om lag 3,3 pst. i 2010, jf. figur 2.30. Det låge rente-nivået avgrensar for tida avkastninga på rentepa-pir. Dersom den låge renta på relativt sikker gjeld varer ved over tid, kan det verta utfordrande for selskapa å stabilt oppnå ei avkastning på kunde-midlane som overstig dei garanterte forpliktin-gane. For å møta denne utfordringa må selskapa sjølve byggja opp eigenkapitalen og sikra seg inn-tekter som ikkje direkte er avhengige av mar-knadsutviklinga.

Etter verksemdsreglar i forsikringsverksem-dslova som har vore gjeldande sidan 2008, skal kundane førehandsbetala for forvaltning av midlar knytte til forsikringskontrakten, medrekna selska-pet sin risiko for avkastningsresultatet (rentega-rantien). Det er såleis viktig at selskapa set for-svarlege prisar på rentegarantien, og at selskapa nyttar inntektene til å byggja opp forsvarlege

eigenkapitalbufferar for dei åra avkastninga på kundeporteføljane er lågare enn rentegarantien.

Prisane (rentegarantipremiane) kan endrast frå år til år og gje selskapa inntekter også i år med låge renter.

Dei nye Solvens II-reglane frå EU, som etter gjeldande tidsplan skal tre i kraft i norsk lovgje-ving frå 2013, inneber òg utfordringar for livsforsi-kringsselskapa i åra framover, jf. boks 2.9. Endrin-gane vil venteleg verta relativt store for selskapa, mellom anna når det gjeld soliditetskrav, krav til kapitalforvaltning og rapporteringssystem. Etter dei nye reglane skal forsikringsforpliktingane ver-divurderast ut frå marknadsrenter, og eit fall i marknadsrentene vil då innebera at verdien av for-pliktingane (gjelda) vert høgare.

Detaljane i det komande Solvens II-regelverket er ikkje fastsette, og det er uvisse knytt til den endelege utforminga av reglane. Stresstestar av

Boks 2.9 Solvens II EU-parlamentet vedtok i april 2009 nye

solidi-tetsreglar for forsikringsselskap, Solvens II-direktivet. Reglane skal etter gjeldande tidsplan tre i kraft i norsk lovgjeving frå 2013. Solvens II-direktivet tek mellom anna opp i seg det konsoli-derte livsforsikringsdirektivet og dei tre «gene-rasjonane» av skadeforsikringsdirektiv.

Eit av måla med det nye direktivet er å sikra at forsikringsselskapa vert underlagde krav om avsetjingar og soliditet som betre enn dei nove-rande reglane reflekterer risikoen i forsikrings-selskapa. Vidare stiller direktivet krav til prin-sippa for verdsetjing av forsikringsforpliktin-gane, til systema for styring og kontroll med risiko i selskapa, til internrevisjon og til aktuar.

Det vert stilt krav om at selskapa, som ein inte-grert del av verksemda, jamleg gjennomfører ei grundig vurdering av risiko og soliditet.

Dei gjeldande solvensreglane for forsikrings-selskap i Noreg er baserte på Solvens I-direkti-vet, som tek utgangspunkt i passivasida i balan-sen til selskapa. For å sikra ei meir heildek-kjande regulering er norske forsikringsselskap også underlagde kapitaldekningskrav som tek omsyn til risikoen på aktivasida i balansen, noko som ikkje er vanleg i andre land. Frå 2013 vert dette regelverket erstatta av Solvens II-tilpassa reglar.

Solvens II-direktivet vil introdusera to typar av kapitalkrav: solvenskapitalkrav («Solvency Capital Requirement», SCR) og

minstekapital-krav («Minimum Capital Requirement», MCR).

Ved brot på solvenskapitalkravet (SCR) skal til-synsstyresmaktene krevja at selskapet set i verk tiltak for å retta opp att soliditeten. Ved brot på minstekravet (MCR) skal konsesjonen til selska-pet trekkjast tilbake dersom ikkje kravet vert oppfylt innan kort tid.

Det nye soliditetsregelverket for forsikrings-selskap byggjer på ein 3-pilarstruktur tilsva-rande Basel II-regelverket på bankområdet.

Pilar 1 inneheld kvantitative soliditetskrav, med-rekna krav til tekniske avsetjingar, solvenskapi-talkrav (SCR) og minstekrav til kapital (MCR).

Pilar 2 inneheld mellom anna reglar for den til-synsmessige kontrollen og overvakinga, noko som mellom anna vil gjera det mogleg – innan-for visse rammer – å fastsetja individuelle kapi-talkrav tilpassa risikoen i kvart einskilt forsi-kringsselskap, og krav til risikostyring og internkontroll i selskapa. Pilar 3 inneheld reglar om marknadsdisiplin, mellom anna føresegner om forsikringsselskapa si opplysningsplikt over-for omverda og tilsynsstyresmaktene.

Dei nye soliditetsreglane vil føra til vesent-lege endringar i rammevilkåra for norske forsi-kringsselskap, mellom anna ved at eigedelar og forpliktingar skal verdivurderast til verkeleg verdi. For norske livsforsikringsselskap, som i dag diskonterer eigedelar og forpliktingar med ei fast berekningsrente, inneber dette ei stor utfordring.

balansen hos norske livsforsikringsselskap, basert på førebels utkast til reglar, syner at buffer-kapitalen framleis er for låg til å tilfredsstilla krava. Somme selskap vil truleg stå andsynes monalege utfordringar når Solvens II-reglane skal innførast. Dette gjeld særleg dei selskapa der fri-polisar utgjer ein vesentleg del av verksemda, for på desse ferdigbetalte produkta (med rentega-ranti) har ein ikkje høve til å leggja inn forteneste-element i framtidige premiar. Det er difor viktig at livsforsikringsselskapa bur seg på overgangen til Solvens II-regelverket ved å auka bufferkapitalen.

Som Finansdepartementet har understreka i finansmarknadsmeldingane i fleire år, er det særs viktig at livsforsikringsselskapa og pensjonskas-sene passar på at det med god sikringsmargin er samsvar mellom risiko og soliditet. Situasjonen framover krev god risikostyring og tilfredsstil-lande bufferkapital.

2.4.3.2 Pensjonskasser

Resultatet i pensjonskassene før skatt og kundetil-deling var 5,5 mrd. kroner i 2010, mot 5,8 mrd.

kroner i 2009. Jamført med forvaltningskapitalen var resultatet 3,2 pst., ned frå 4 pst. i 2009. Resul-tatnedgangen kjem av lågare nettoinntekter frå finansielle eigedelar (kapitalavkastning) og lågare premieinntekter.

Pensjonskassene må på same vis som livsfor-sikringsselskapa ta omsyn til krav til årleg mins-teavkastning (rentegaranti). Verdijustert kapital-avkastning i 2010 var 10 pst. i dei private kassene og 8 pst. i dei kommunale kassene, jf. figur 2.27 ovanfor. Høgare aksjedel i kollektivporteføljen medverka til at avkastninga var høgare i dei pri-vate kassene enn i dei kommunale. Mindre verdi-auke på aksjar er hovudårsaka til at både dei pri-vate og dei kommunale pensjonskassene hadde lågare verdijustert kapitalavkastning i 2010 enn i året før.

Bufferkapitalen til pensjonskassene auka i 2010, jf. figur 2.31, i hovudsak ved at oppgang på aksjemarknadene førte til ein monaleg auke i kursreguleringsfonda. Jamført med forvaltnings-kapitalen var bufferforvaltnings-kapitalen 14 pst. i dei private kassene ved utgangen av 2010, 8,4 pst. i dei kom-munale kassene.

Boks 2.10 Pensjonslovene – første del av tilpassinga til ny folketrygd Nye lovreglar om fleksibelt uttak av

alderspen-sjon frå folketrygda tok til å gjelda 1. januar 2011. Det vart mellom anna opna for fleksibelt uttak av alderspensjon etter pensjonslovene.

Dette inneber rett til

1. å velja å ta ut alderspensjon frå fylte 62 år 2. å velja kor stor del av pensjonen som skal

takast ut, men slik at årleg alderspensjon må utgjera minst 20 pst. av grunnbeløpet i folke-trygda (G)

Alderspensjon kan takast ut frå fylte 62 år sjølv om ein står vidare i arbeid. Står ein vidare i arbeid, gjev det rett til vidare opptening, utan omsyn til uttak.

Ved at ein endrar starttidspunktet for uttak samanlikna med det som er fastsett i pensjons-planen, vert den forventa perioden for utbeta-ling av pensjon endra tilsvarande. Pensjonsinn-retninga må difor rekna om pensjonen, slik at den årlege pensjonen vert lågare ved tidleg uttak og høgare ved seinare uttak. Alderspen-sjon skal som hovudregel utbetalast i minst ti år, og i alle tilfelle til fylte 77 år.

Utbetalingsperio-den kan setjast ned slik at Utbetalingsperio-den årlege utbetalinga vert minst 20 pst. av G.

Ved innføring av fleksibelt uttak kan den ein-skilde pensjonsmottakaren fastsetja ved start-tidspunktet for uttaket om pensjonen skal forval-tast i spareavtale eller konverterast til forsikring, uavhengig av kva som er fastsett om dette i regelverket for pensjonsordninga. Til gjengjeld får pensjonsleverandørane høve til å ta eit selek-sjonsfrådrag frå alle som vel å ta ut alderspen-sjon før fylte 67 år. Selekalderspen-sjonsfrådraget er kom-pensasjon for moglege tap knytte til endra pre-missar for utrekninga av premie. Frådraget kan maksimalt utgjera 0,5 pst. av premiereserven ved uttak ved 62 år, og mindre ved seinare uttak.

Finansdepartementet vil, på bakgrunn av ei planlagd utgreiing frå Banklovkommisjonen og høyringa av denne utgreiinga, følgja opp med ytterlegare tilpassingar av det private pensjons-systemet til ny folketrygd. I den samanhengen vil mellom anna grenser for innskot, utforming av nye ytingsprodukt og utvida høve til å slå saman fripolisar verta vurderte.

2.4.3.3 Skadeforsikringsselskap

Samla resultat før skatt i skadeforsikringssel-skapa var om lag 4 mrd. kroner i 2010, mot om lag 5 mrd. kroner i 2009 (captive-selskap ikkje medrekna). Det tekniske resultatet var noko høgare i 2010 enn i 2009, men ein monaleg reduksjon i finansinntektene førte til at det samla resultatet likevel vart svakare, jf. tabell 2.5.

Medan finansinntektene til skadeforsikringssel-skapa vart reduserte i 2010, auka dei for livsforsi-kringsselskapa. Årsaka er ulik samansetjing av verdipapirporteføljane. Skadeforsikringsselskapa hadde til dømes ein lågare aksjedel enn livsforsi-kringsselskapa.

Den norske skadeforsikringsmarknaden er prega av mange selskap og stor konkurranse mellom aktørane. I 2010 hadde sju av skadeforsi-kringsselskapa negativt resultat før skatt. Samla sett er soliditeten i skadeforsikringsselskapa god.

Summen av skadeerstatningskostnader og andre forsikringsrelaterte driftskostnader for eiga rekning, i prosent av premieinntekter for eiga rekning, kalla «combined ratio», har halde seg stabil på om lag 97 pst. dei siste åra, jf. figur 2.32. «Combined ratio» er eit uttrykk for kor stor del av utgiftene forsikringsselskapa kan dekkja gjennom premiane. Er «combined ratio» høgare enn 100 pst., må selskapet ha andre inntekter for å gå i balanse, til dømes finansinntekter.

Skadeer-statningskostnadene (skadeprosenten) auka med 1,3 prosenteiningar frå 2009 til 2010, omtrent like mykje som andre driftskostnader (kostnadsprosenten) vart redusert.

Figur 2.31 Bufferkapital i prosent av forvaltningskapitalen. Kommunale og private pensjonskasser.

Kjelde: Finanstilsynet.

0 % 2 % 4 % 6 % 8 % 10 % 12 % 14 % 16 % 18 % 20 %

0 % 2 % 4 % 6 % 8 % 10 % 12 % 14 % 16 % 18 % 20 %

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Private pensjonskasser

0 % 2 % 4 % 6 % 8 % 10 % 12 % 14 % 16 % 18 % 20 %

0 % 2 % 4 % 6 % 8 % 10 % 12 % 14 % 16 % 18 % 20 %

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Kommunale pensjonskasser

Overskytande kjernekapital Tilleggsavsetjingar Kursreguleringsfond

Figur 2.32 Erstatningskostnader og andre drifts-kostnader i prosent av premieinntektene («combi-ned ratio») i skadeforsikringsselskapa.

Kjelde: Finanstilsynet.

0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 %

0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 %

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Kostnadsprosent Skadeprosent

2.4.4 Resultat i verdipapirføretak og

In document (2010–2011) (sider 32-38)