28. Oppheving av vern av Prestøy naturreservat og oppretting av Lauvholmen naturreservat i Askvoll kommune.
Bakgrunn:
Delar av Prestøyna, Lauvholmen, nærliggande skjer og omliggande sjøareal vart ved kgl.res.
28.05.1993 verna under namnet Prestøy naturreservat. Naturreservatet vart verna som eit av 57 område i Verneplan for sjøfugl i Sogn og Fjordane. Føremålet med vernet av Prestøy naturreservat er å gje sjøfuglane gode og trygge livsvilkår, og å ta vare på ein viktig hekkelokalitet for sjøfugl med naturleg tilhøyrande vegetasjon og dyreliv.
Prestøy naturreservat ligg i søre del av Granesundet, ved overgangen til Vilnesfjorden i Askvoll kommune. Naturreservatet dekkjer eit areal på om lag 407 da, av dette er om lag 212 da landareal. Naturreservatet dekkjer i dag vestre del av Prestøyna og nokre mindre holmar.
Prestøyna er flatlendt, og opphavleg vegetasjon i reservatet er røsslyng med fuktige myrdrag.
Sjøfuglreservatet omfattar om lag to tredelar av øya, mot sør og vest, og omfattar det meste av lyngheia.
Bakgrunn for vernet var sjøfuglundersøkingar som vart gjennomført for Fylkesmannen i første del av 1980-talet. Det var gjort ei omfattande kartlegging av sjøfuglområda i Sogn og Fjordane før vernet, med oppfølgjande teljingar etter vernetidspunktet.
Vurderinga er no at verneverdiane har gått tapt i store delar av naturreservatet. Samstundes er det gjort framlegg om vegframføring til Atløy over Prestøyna. Det er planlagt bru frå Atløy over til Prestøyna, og vidare frå Prestøyna til fastlandet.
Ut frå ei vurdering av verneverdiane i området og dei samfunnsmessige konsekvensane av tiltaket vart det difor sett i gang ein prosess med tanke på oppheving av delar av Prestøy naturreservat. Ut frå registreringar av fugl, var det aktuelt at den sørlege delen av naturreservatet, Lauvholmen vart oppretta som eige naturreservat.
Verneverdiar:
Prestøy er ein tradisjonell hekkelokalitet for måsar, og har hatt ein av dei største
måsekoloniane i Sogn og Fjordane. Det er påvist hekkande fiskemåse, gråmåse, sildemåse, svartbak, tjeld, vipe, småspove og raudstilk. I 1983 hekka det til saman over 800 par måsar i området. Etter 1980 har talet på hekkande måsar gått dramatisk ned. I 1995, ved den første sjøfuglteljinga etter vernet, var Prestøyna bortimot tom for hekkande sjøfuglar. Det same var tilfellet ved neste teljing i 2000, og Prestøyna har ikkje vore i bruk som hekkelokalitet i heile perioden med årlege hekkefuglteljingar frå 2004 til 2018.
Sildemåse og gråmåse er ikkje registrert hekkande ved teljingane på 90-talet og 2000-talet.
Svartbak var funne hekkande med 12 par i 1995 og tre par i 2000, men arten har etter dette
96
vore borte som hekkefugl. Fiskemåse hekka med fem par i 2000, og var etter dette ikkje registrert før i 2008 med eitt hekkande par.
I forvaltningsplanen for Prestøy naturreservat (Fylkesmannen i Sogn og Fjordanes rapport nr.
12-2009), er det vist til at teljingar over ein såpass lang periode har gjeve
forvaltningsstyresmakta godt innsyn i kva nivå hekkebestandane av ulike sjøfuglartar hadde ved fredingstidspunktet, og eit godt utgangspunkt for å vurdere kva som er naturlege
variasjonar i hekkebestandane over tid. Frå 2003 har Fylkesmannen i samarbeid med Statens Naturoppsyn talt fugl i sjøfuglreservata i fylket kvar sommar, men alle reservata har ikkje vorte talde kvart år.
Naturreservatet har dei seinare åra vore lite eigna som hekkeplass for sjøfugl, på grunn av leplanting av gran frå 70-talet og attgroing med lauvskog. I rapport etter fugleteljingane i 2000, var det sagt at gjengroing av lauvskog og dels også granplantinga var i ferd med å øydelegge reservatet som hekkeplass for sjøfugl. Fylkesmannen sette i 2007 i gang rydding av sitkagran og annan vegetasjon på Prestøyna for å sjå om dette kunne føre til at hekkefuglane kom attende, men tiltaka hadde ikkje effekt. Fylkemannens syner til at mink heller ikkje er ein sannsynleg årsak til nedgangen i hekkebestand.
Fylkesmannen vurderer det slik at næringstilførsel frå hermetikkfabrikken ved Askvoll sentrum kan ha gjeve grunnlag for kunstig høge hekkebestandar av måsar på åttitalet.
Fabrikken vart lagt ned ca. i 1993. Ein hermetikkfabrikk på Grytøyra, på sørsida av Dalsfjorden, vart lagt ned ca. 1980.
Etter år 2000 er det ikkje observert ærfugl i reservatet under dei faste teljingane.
Hekkebestanden av ærfugl i fylket generelt er no på eit lågmål. Av vadefuglar har tjeld hekka i området. To par tjeld var også registrert hekkande i 2008.
Planlagde tiltak i området:
Det eksisterande Prestøy naturreservat ligg i traseen for det planlagde Atløysambandet. Det har i fleire år vore ønskje om vegsamband til Atløy, ei sak som og var kjend under arbeidet med verneplanen for sjøfugl på 1980-talet. Ein viktig del av dette vegsambandet er bru frå Atløy over til Prestøyna, og vidare frå Prestøyna til fastlandet. Det er vurdert alternative løysingar utanfor naturreservatet, men både forslag om undersjøisk tunell eller bruløysing via den nordlege delen av Prestøyna er vurdert å gje tekniske eller økonomiske utfordringar.
Kommunal- og moderniseringsdepartementet vedtok 20.11.2017 kommunedelplan for Atløysambandet, etter vurdering av motsegn frå Kystverket knytt til seglingshøgd for ei eventuell bru. I samband med slutthandsaminga av denne plansaka signaliserte Klima- og miljødepartementet at ein ikkje ville motsetje seg at det vart starta opp ein prosess med sikte på å endre grensene for Prestøy naturreservat, slik at brusambandet kan realiserast etter ein trasé over den midtre og sørlege delen av øya.
97
Verneplanprosess:
Melding om oppstart av verneplanprosess for oppheving av vern av Prestøy naturreservat og oppretting av Lauvholmen naturreservat vart sendt frå Fylkesmannen i Sogn og Fjordane 21.03.2018., jf. naturmangfaldlova § 42. Det kom tre innspel til oppstartmeldinga, frå Askvoll kommune, Sogn og Fjordane fiskarlag og Kystverket.
Askvoll kommune sitt vedtak etter gjennomgang av saka var at "Askvoll kommune er positiv til at det vert starta opp verneprosess med sikte på å oppheve Prestøy naturreservat og erstatte det med eit mindre naturreservat som omfattar Lauvholmen med småholmar og sjøområdet rundt."
Sogn og Fjordane fiskarlag meldte etter oppstartmeldinga at dei ser positivt på saka, og "går inn for at naturreservatet Prestøyna vert avvikla fordi det er til hinder for utvikling av fastlands-samband for Atløy. Dette er eit særs viktig samferdselsprosjekt som vi støttar. Vi går såleis inn for at det kan opprettast nytt naturreservat på Lauvholmen. Sogn og Fjordane Fiskarlag har ingen andre merknader. Vi ynskjer derfor at Sogn og Fjordane fylke og Askvoll kommune fremmar dette, og stiller med midlar til dette særs viktige prosjektet snarast råd."
Kystverket hadde ikkje merknader til at Prestøya naturreservat vart avvikla og framlegget om nytt naturreservat for Lauvholmen.
Høyring:
Fylkesmannen i Sogn og Fjordane sendte forslag på høyring i brev av 25.6.2018, jf.
naturmangfaldlova § 43. Det kom tre fråsegner til høyringsframlegget; frå Askvoll kommune, Fiskeridirektoratet region vest og Sogn og Fjordane fiskarlag. Alle som har sendt fråsegn er positive til framlegget om å oppheve vernet av Prestøy naturreservat og opprette Lauvholmen naturreservat. Ingen av høyringsinstansane har hatt merknader til avgrensing, verneforskrift eller namn for Lauvholmen naturreservat.
Askvoll kommune konkluderer med at "Askvoll kommune har ikkje merknader til framlegget omavvikling av Prestøy naturreservat og oppretting av Lauvholmen naturreservat.
Avgrensinga og verneforskrifta for det nye Lauvholmen naturreservat vil, slik kommunen ser det, ta vare på verneverdiane i området, samtidig som ulike aktivitetar ikkje vert unødig avgrensa. For kommunen har det svært stor verdi at fastlandssamband til Atløy over Prestøyna vil bli mogeleg å gjennomføre. Kommunen har ikkje innvendingar mot namnet Lauvholmen naturreservat."
Fiskeridirektoratet region vest skriv at "avvikling av Prestøy naturreservat og oppretting av Lauvholmen naturreservat med nye grenser og mindre endringar i verneforskriften, vil ikkje få negative følgjer for dei interesser vi har ansvar for å fremje. Utover dette har
Fiskeridirektoratetregion Vest ingen merknader til framlegget."
Sogn og Fjordane fiskarlag viser til si fråsegn til oppstartmeldinga.
98
Fylkesmannens tilrådning:
Fylkesmannen viser til historikken til naturreservatet, med særleg vekt på lokal
næringstilgang og det uvanlege med ein så stor sjøfuglkoloni i indre del av kysten, og relativt detaljert kunnskap om utviklinga av sjøfuglbestandane i fylket elles. På bakgrunn av dette vurderer Fylkesmannen at Prestøyna på varig basis har mista dei verdiane som i si tid var grunnlag for vernet, og at tilgjengeleg informasjon tyder på at naturreservatet heller ikkje på lang sikt vil kunne bli av nemneverdig verdi for sjøfugl.
Fylkesmannen meiner likevel at situasjonen er noko annleis for Lauvholmen like sør for sjølve Prestøyna. Holmen er ein del av reservatet i dag og har lokal verdi som hekkeplass for sjøfugl. Dersom Lauvholmen er ein meir eller mindre fast hekkeplass for gravand, slik registreringar frå 2012 kan tyde på, vil den vera av regional verdi.
Med utgangspunkt i eksisterande kunnskapsgrunnlag og innkomne høyringfråsegner rår Fylkesmannen i Sogn og Fjordane til at Prestøy naturreservat vert avvikla, og at Lauvholmen naturreservat vert oppretta i tråd med framlegget til avgrensing og verneforskrift.
Miljødirektoratets tilråding:
Miljødirektoratet er samd i framlegget frå Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, syner til kunnskapsgrunnlaget om verneverdiane i naturreservatet og at verneverdiane på Prestøyna i stor grad har gått tapt. Det er grunn til å tru at dette har samanheng med at tidlegare
fiskeindustriverksemd i nærområdet til naturreservatet ga grunnlag for ein kunstig høg hekkebestand på Prestøyna. Gjennomført skjøtsel for å opne opp vegetasjonen og slik gje grunnlag for hekking av sjøfugl har ikkje gjeve resultat.
Miljødirektoratet syner til at det skal sterke grunnar til for å oppheve vern av eit eksisterande verneområde, men meiner denne saka står i ei særstilling med tanke på årsaka til endringar i verneverdiane. I tillegg er det planlagde vegsambanet til Atløy ein viktig samfunnsinteresse i området.
Det vert gjort framlegg om vern av Lauvholmen som eige naturreservat med heimel i
naturmangfaldlova § 37. Vilkåret for vern som naturreservat er at arealet enten inneheld truga, sjeldan eller sårbar natur, representerer ein bestemt naturtype, på annan måte har særleg verdi for biologisk mangfald, utgjer ein spesiell geologisk førekomst eller har særskild
naturvitskapleg verdi.
Lauvholmen er vurdert å ha særleg verdi for biologisk mangfald ved at det er ein viktig hekkelokalitet for sjøfugl. Sjøfuglteljingar viser at det er hekking av gravand på Lauvholmen, og etter Fylkesmannen si vurdering har området lokal verdi, og mogleg regional verdi dersom holmen er fast hekkeplass, noko teljingane tydar på. Vernet har som formål å gi sjøfuglane gode og trygge livsvilkår, og ta vare på området med naturleg tilhøyrande vegetasjon og dyreliv. Verneformålet er foreslått å gjelde på land og i vatn, medrekna sjøbotn, vassøyle og vassflate.
99
Miljødirektoratet er samd i Fylkesmannen si vurdering av at delområdet Lauvholmen fyller vilkåra for naturreservat i naturmangfaldlova § 37.
Framlegget til verneforskrift for Lauvholmen naturreservat er basert på verneforskrifta for eksisterande Prestøy naturreservat med mindre endringar på grunn av ny avgrensing av området. Som i eksisterande naturreservat er det gjort framlegg om forbod mot å gå i land og forbod mot ferdsel på alt landareal og ei sone i sjøen i tida frå og med 1. april til og med 31.
juli, og forbod mot lågtflyging under 300 meter. Framlegget om forbod mot lågtflyging gjeld og for modellfly og dronar. Reglar om drift og vedlikehald av anlegg er ikkje aktuelt på Lauvholmen og er tatt ut. Miljødirektoratet har gjort mindre justeringar av forskrifta for å tilpasse denne til ny mal.
Miljødirektoratet tilrår oppheving av vern av eksisterande Prestøy naturreservat, og at delar av naturreservatet vert verna som Lauvholmen naturreservat i tråd med forslag til verneforskrift og avgrensing på vedlagt kart frå Fylkesmannen i Sogn og Fjordane.
100