13.1Krav til forsegling
Valurner skal vere forsegla under røystegjevinga. Reglane om forsegling er tekne inn i vallova § 8-4 (9) (under førehandsrøystegjevinga) og § 9-5 (6) (på valtinget).
Det er viktig at valurnene – på alle stadium i valavviklinga – er forsegla under sjølve røystegjevinga, det vil seie når dei blir nytta av veljarane. Om røystegjevinga skjer i førehandsrøysteperioden eller på sjølve valdagen, har ikkje noko å seie for kravet om at valurnene skal vere forsegla når vallokala er opne for røystegjeving. Kravet til forsegling gjeld også under oppbevaring og transport, sjå punkt 13.3.
13.2Tømming av urner
Det er ikkje noko i vegen for, og det vil også vere behov for, å bryte forseglinga frå tid til anna når urna ikkje er i bruk. Det vil også kunne bli nødvendig å bryte forseglinga dersom urna blir full under sjølve røystegjevinga. Det same gjeld der røystegjevinga skal sendast vidare til andre kommunar. Det er ikkje noko i vegen for å bruke eigne urner til røystegjevingar som høyrer til andre kommunar.
Røystegjevinga bør likevel sendast vidare til rett kommune fortløpande.
13.2.1 Førehandsrøystegjevinga
Det kan vise seg at det er nødvendig å tømme valurner under
førehandsrøystegjevinga. Det følgjer av valforskrifta § 29 at valstyret må syte for at det blir etablert trygge rutinar for korleis innhaldet skal oppbevarast.
Det betyr at det er valstyret sitt ansvar å syte for at det blir etablert trygge rutinar ute i vallokala, slik at det ikkje skjer noko rettsstridig med innhaldet i urna.
Omslagskonvoluttane, med røystesetelkonvoluttar og valkort, må oppbevarast slik at dei ikkje blir blanda saman med anna valmateriell.
Vidare må omslagskonvoluttane oppbevarast på ein slik måte at dei er utilgjengelege for uvedkomande. Dersom røystesetlane og stempla blir oppbevarte på ein stad der
valmyndigheitene ikkje har direkte oppsyn med dei, skal oppbevaringsstaden forseglast, jf. valforskrifta § 34.
13.2.2 På valtinget
Ei ordning med forsegla valurner på sjølve valdagen krev normalt fleire urner eller gode prosedyrar for tømming. Det er viktig å etablere trygge rutinar for tømming av urnene, slik at det ikkje skjer noko rettsstridig med innhaldet.
Framgangsmåten ved tømming av urner på valdagen er regulert av valforskrifta § 33.
Dersom det er nødvendig å tømme valurner i løpet av valdagen, skal valstyret syte for at røystestyra følgjer denne prosedyren:
1. Forseglinga av valurna skal brytast av minst to av medlemene i røystestyret i fellesskap.
2. Innhaldet skal straks tømmast over i ein eigna emballasje som blir forsegla og merkt med serienummer.
Eksempel på eigna emballasje kan vere forsegla aluminiumskassar og esker eller farga plastsekker som blir forsegla med strips. Dersom ein bruker plastsekker, må dei vere solide, og dei bør ha ein spesiell farge for å skilje dei frå vanlege avfallssekker.
Det må ikkje nyttast avfallssekker.
Valstyret skal syte for at røystestyret følgjer den nemnde prosedyren for tømming. Det er opp til valstyra å skaffe eigna emballasje og strips for forsegling. Valstyret må også syte for eit system med merking av emballasjen med serienummer. Det kan vere
føremålstenleg å tildele kvart vallokale ei viss mengd serienummer.
13.3Oppbevaring og transport av valmateriell
Vallova § 9-8 slår fast at alt valmateriell skal oppbevarast og transporterast på ein trygg måte. Departementet har i valforskrifta §§ 29a og 34 fastsett nærmare reglar om
oppbevaring og transport av valmateriellet.
Det er for det første fastsett at valstyret har ansvar for å etablere trygge rutinar for oppbevaring og transport av valmateriell i alle fasar av valgjennomføringa.
Valstyret avgjer – ut frå lokale forhold – korleis valmateriell, manntal, røystesetlar, urner og anna skal oppbevarast.
Emballasjen med røystesetlane må oppbevarast på ein slik måte at røystesetlane er utilgjengelege for uvedkomande. Valmyndigheitene må ha oversikt over talet på stempel i lokala, og syte for at disse ikkje er tilgjengelege for uvedkomande. Røyster som er gjevne, skal oppbevarast slik at dei ikkje blir blanda saman med dei andre røystesetlane eller anna valmateriell.
Føresegna fastset vidare eit krav om forsegling i alle situasjonar der valmateriell blir etterlate utan direkte oppsyn av valmyndigheitene. Forseglinga bør skje ved hjelp av lakk og segl eller anna forseglingsutstyr som sikrar at uvedkomande ikkje kan få tilgang til materiellet utan at dette er synleg. Leiaren i røystestyret – eller ein annan person som valstyret peiker ut – har ansvaret for å ta vare på forseglingsmateriellet.
Regelen omfattar alle tilfelle der det kan tenkjast at valmateriell blir etterlate, for eksempel mellom søndag og måndag på stader der det er todagarsval, eller dersom det blir teke ein pause i oppteljinga frå valnatta og til morgonen etter.
Der det blir halde val over to dagar, er det valstyret som avgjer kvar og korleis urnene med røystesetlar og resten av materiellet skal oppbevarast. Følgjande alternativ kan tenkjast:
• Valstyret (eventuelt på ein annan sikker stad) oppbevarer både urnene og resten av materiellet og fraktar det tilbake til røystelokalet før røystegjevinga neste dag begynner.
• Valstyret oppbevarer både urnene og resten av materiellet, men fraktar berre resten av materiellet tilbake før røystegjevinga begynner neste dag. I dette tilfellet oppbevarer valstyret urnene med røystesetlar til oppteljinga begynner.
• Valstyret oppbevarer urnene, mens resten av materiellet blir oppbevart i røystelokalet.
• Både urnene og resten av materiellet blir oppbevart i røystelokalet.
Materiell som skal oppbevarast på røystestaden, bør samlast i vallokalet. Røystestyret kontrollerer at ingen uvedkomande er til stades i vallokalet, at alle vindauge er forsvarleg lukka, og at alle dører blir låste forsvarleg. Ein medlem av røystestyret som ikkje
oppbevarer segl eller liknande, oppbevarer nøklane. På førehand må røystestyret skaffe seg oversikt over kven som har nøklar til vallokalet, og syte for å få utlevert alle nøklane.
Dersom det blir vurdert som sikrare eller meir føremålstenleg, kan valmateriellet oppbevarast i eit anna rom i bygningen der ein held valtinget.
All transport av valmateriell skal skje på hurtigaste trygge måte og utan unødige forseinkingar. Valstyret har ansvaret for å etablere forsvarlege rutinar her. Dei som oppbevarer forseglingsutstyr, kan ikkje transportere materiellet. Vedkomande kan heller ikkje utføre eventuelt vakthald.