1
TILSYNSRAPPORT
Opplæringslova § 2-15 om rett til gratis offentleg grunnskuleopplæring
Tysnes kommune – Tysnes skule
November 2017
2
Innhold
1. Innleiing... 3
2. Rettsleg grunnlag for tilsynet ... 3
3. Tema for tilsynet ... 3
4. Rettslege krav ... 3
Opplæringslova § 2-15 Rett til gratis offentleg grunnskuleopplæring: ... 3
Opplæringslova § 2-11 Permisjon frå den pliktige opplæringa ... 4
5. Skriftleg dokumentasjon ... 4
6. Oppsummering av dei skriftlege tilbakemeldingane ... 5
Informasjon ... 5
Innkjøp av PC/ programvare eller utstyr ... 5
Arrangement i regi av skulen og finansiering av desse ... 5
Arrangement i regi av foreldre ... 6
Gåvekasse/gåvekonto ... 6
Permisjonar ... 6
7. Fylkesmannens vurdering ... 6
8. Konklusjon ... 6
3
1. Innleiing
Rapporten er utarbeidd etter tilsyn med Tysnes kommune, Tysnes skule. Rapporten gir inga fullstendig tilstandsvurdering av skulen. Tilsynet er gjennomført ved å vurdere praksis og rutinar som er omtalt i tilbakemeldingane frå kommunen og skulen opp mot lovkrav.
2. Rettsleg grunnlag for tilsynet
Etter opplæringslova § 14-1 har Fylkesmannen heimel til å føre tilsyn med offentlege skular.
Kommunelova har utfyllande reglar om dette i kapittel 10A, jf. § 60c. Tilsynsmyndigheita skal i denne samanheng ha tilgang til skuleanlegg og dokumentasjon.
Tilsynet har ikkje avdekt lovbrot.
3. Tema for tilsynet
Tema for tilsynet var om Tysnes skule følgjer krava i opplæringslova § 2-15 om rett til gratis offentleg grunnskuleopplæring.
§ 2-15 seier:
Elevane har rett til gratis offentleg grunnskoleopplæring. Kommunen kan ikkje krevje at elevane eller foreldra dekkjer utgifter i samband med grunnskoleopplæringa, til dømes utgifter til undervisningsmateriell, transport i skoletida, leirskoleopphald, ekskursjonar eller andre turar som er ein del av grunnskoleopplæringa.
Vidare er det vurdert om krava i opplæringslova § 2-11 om permisjon frå den pliktige opplæringa er følgt når denne regelen blir aktualisert i samanheng med gratisprinsippet.
§2-11 første ledd seier:
Når det er forsvarleg, kan kommunen etter søknad gi den enkelte eleven permisjon i inntil to veker.
Retten og plikten til opplæring varer til eleven har fullført tiande skuleåret.
Grunnskuleopplæringa skal vere i samsvar med Læreplanverket for Kunnskapsløftet, under dette fag- og timefordelinga. Kommunen gjev forskrifter om skule- og feriedagar for elevane.
Det går fram av opplæringslova § 2-2 at opplæringa skal strekkje seg over minst 38
skuleveker innanfor ei ramme på 45 samanhengande veker i skuleåret. Kommunen står fritt til å fastsetje eit anna tal undervisningsdagar enn 190, dersom dagane blir fordelte innanfor ei ramme på minst 38 og maksimalt 45 samanhengande veker.
Forskrift til opplæringslova § 1-6 seier at undervisninga som regel skal gå føre seg mellom kl.
08.00 og kl. 15.30. Unnatak frå denne regelen kan gjerast i enkelte tilfelle. Eit døme kan vere å forlenge skuledagen dersom elevane skal på teaterbesøk som ein del av undervisninga på ettermiddag/kveld.
4. Rettslege krav
Opplæringslova § 2-15 Rett til gratis offentleg grunnskuleopplæring:
Utdanningsdirektoratet har tolka denne retten og seier: Lova slår fast at den offentlege grunnskuleopplæringa skal vere gratis for elevane. Det tyder at kommunen/skulen ikkje kan krevje betaling frå elevane eller foreldra for verken undervisningsmateriell eller aktivitetar
4 (faglege og sosiale) som går føre seg i skuletida og i skulen sin regi, og som er ein del av grunnskuleopplæringa i samsvar med opplæringslova og forskriftene til lova. Dei døma som er nemnde i lovparagrafen er ikkje uttømmande. Forbodet mot å krevje eigenbetaling gjeld all verksemd i samband med opplæringa, også aktivitetar som går føre seg utanom ordinær skuletid når desse aktivitetane er ledd i at skulen gjennomfører opplæringa i samsvar med lov og forskrift.
Opplæringslova § 2-11 Permisjon frå den pliktige opplæringa
Ordlyden i opplæringslova § 2-11 regulerer permisjonar knytt til den enkelte elev, og regulerer difor ikkje permisjonar for grupper av elevar. Opplæringslova § 2-11 kan heller ikkje brukast når turen er ein del av grunnskuleopplæringa.
Omsynet bak regelen er at det skal vere mogeleg for foreldre å ta ut elevane frå den obligatoriske grunnskuleopplæringa utanom skulen sine feriar.
Både ordlyden og omsynet bak regelen tilseier derfor at regelen ikkje kan brukast slik at det blir ei omgåing av gratisprinsippet. Kommunen/skulen kan difor ikkje gje permisjon for ei gruppe elevar med heimel i opplæringslova § 2-11.
5. Skriftleg dokumentasjon
Fylkesmannen har utarbeidd spørsmål som skuleeigar, rektor og leiar for FAU skulle svare på.
Det var og høve til å leggje ved annan relevant dokumentasjon.
Fylkesmannen har mottatt svar på spørsmåla frå kommunen, rektor og FAU-leiar ved Tysnes skule.
Følgjande spørsmål blei stilt:
1. Korleis informerer skulen foreldre og lærarar om retten til gratis grunnskuleopplæring?
2. Er gratisprinsippet drøfta i skulen sine rådsorgan?
3. Krev skulen eigenandel til innkjøp/ bruk av til dømes PC, programvare eller anna materiell/ utstyr som er nytta i opplæringa?
4. Gjennomfører skulen turar/arrangement som til dømes;
a. leirskule b. utanlandsturar
c. andre turar med overnatting
d. dagsturar/ekskursjonar (t.d. skidagar, kinobesøk, museumsbesøk) e. jul-/sommararrangement
Gjer nærmare greie for praksisen.
5. Blir turane/arrangementa fullfinansiert av skulen sine midlar?
Dersom svaret er nei på spørsmål 5:
a. korleis blir turane/arrangementa finansiert?
b. blir det kravd eigenandel frå elevar/foreldre?
6. Arrangerer foreldra turar/arrangement for elevane i skuletida, jf. kulepunkta til spørsmål 4?
5 Dersom svaret er ja på spørsmål 6:
a. korleis vert desse finansiert?
b. kva rolle og deltaking har skulen?
7. Har skulen ei eiga «gåvekasse/gåvekonto»?
a. Er denne i tilfelle for heile skulen eller for enkeltklassar?
b. Kven administrerer gåvekassa?
c. Er foreldra informert om at alle gåver må vere reelt frivillig?
8. Gir skulen elevane permisjon etter opplæringslova § 2-111 for å reise på aktivitetar arrangert av foreldre? Kva for tilbod får eventuelt dei elevane som ikkje søkjer permisjon?
6. Oppsummering av dei skriftlege tilbakemeldingane
Informasjon
Kommunen har utarbeidd retningslinjer for praktisering av gratisprinsippet for skulane.
Rektor skriv at skulen informerer foreldre ved å gi informasjon om desse retningslinjene til FAU. Lærarane får informasjon om dette på e-post, og i tillegg ligg det informasjon om gratisprinsippet på kommunen sine nettsider.
Rektor skriv vidare at gratisprinsippet sist vart drøfta i FAU i 2014. Dette er i tråd med det leiar for FAU skriv. Kommunen viser også til to saker i kommunestyret frå 2014 og 2016 der gratisprinsippet vart diskutert.
Innkjøp av PC/ programvare eller utstyr
Rektor skriv at skulen ikkje krev eigenandel til digitale verktøy eller andre læremiddel/utstyr.
Kommunen stadfestar dette.
Arrangement i regi av skulen og finansiering av desse
Både kommunen, rektor og FAU skriv at skulen ikkje arrangerer leirskule eller utanlandsturar. Skulen har enkelte turar, også med overnatting, i samband med
kroppsøvingsfaget og valfaget fysisk aktivitet og helse. I tillegg reiser niande trinn kvart år til VilVite-senteret. Denne turen vert finansiert av Tysnes kraftlag.
FAU skriv at ved enkelte av desse turane stiller foreldra opp for å køyre og hente elevar.
Fylkesmannen bad rektor i ein e-post 31. november 2017 om ei utdjuping av dette. Rektor skriv i svaret at dei føresette ikkje vert pålagt å køyre for at turane skal bli gjennomført, men at det skjer at lærarar tek kontakt med klassekontaktane for å høyre om det er foreldre som har høve til å hjelpe med transport. Rektor la også ved eit informasjonsskriv som vart sendt ut til foreldre. Der går det også fram at føresette vert bedne om hjelp til transport, men det er ikkje noko som tyder på at dette er obligatorisk.
1 Opplæringslova § 2-11, første ledd: ”Når det er forsvarleg, kan kommunen etter søknad gi den enkelte eleven permisjon i inntil to veker.”
6 Elevane på tiande trinn arrangerer eit juleshow kvart år. Rektor skriv at det er skulen som står ansvarleg for arrangementet, og eit eventuelt overskot går til eit samfunnsnyttig føremål.
Showet blir halde på kveldstid, og det er obligatorisk oppmøte for elevane på trinnet. Foreldre som ønskjer å sjå showet betaler inngangspengar, men elevane gjer det ikkje.
Arrangement i regi av foreldre
Rektor skriv at foreldra ikkje har arrangement i skuletida. Kommunen og FAU stadfester dette.
Gåvekasse/gåvekonto
Rektor skriv at skulen ikkje har ei gåvekasse. Kommunen og FAU stadfester dette.
Permisjonar
Kommunen skriv at elevar kan få permisjon for å reise på ferie med eigne foreldre, men at dei ikkje gir permisjon for fellesturar. Rektor stadfester dette, og skriv at skulen ikkje har gitt permisjon til fellesturar arrangert av foreldre.
7. Fylkesmannens vurdering
Fylkesmannen finn det dokumentert at skulen har ein praksis i samsvar med lovkrava.
8. Konklusjon
Fylkesmannen finn at Tysnes skule sin praksis for finansiering av arrangement og turar i regi av skulen er i tråd med krava i opplæringslova § 2-15 om rett til gratis offentleg
grunnskuleopplæring.
Tysnes skule sin praksis med å ikkje å gje ei gruppe elevar permisjon for å reise på aktivitetar arrangert av foreldre er i samsvar med § 2-11 i opplæringslova om permisjon frå den pliktige opplæringa.
Kjetil Stavø Høvig Gøril Vikøren Nøklby
Tilsynsleiar seniorrådgjevar
