Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa TILSYNSRAPPORT

(1)

Jølster kommune 6843 Skei i Jølster

TILSYNSRAPPORT

Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa

Jølster kommune – Skei skule Sak 2016/1890

(2)

2 Innhald

Samandrag ... 3

1. Innleiing ... 5

2. Om tilsynet med Jølster kommune – Skei skule ... 5

2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular ... 5

2.2 Tema for tilsyn ... 5

2.3 Om gjennomføringa av tilsynet ... 6

3. Skulens arbeid med opplæringa i fag ... 7

3.1 Rettslege krav ... 7

3.2 Fylkesmannens observasjonar ... 8

3.3 Fylkesmannens vurderingar og konklusjon ...13

4. Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte ...15

4.1 Rettslege krav ...15

4.2 Fylkesmannens observasjonar ...16

5. Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning ...22

6. Vurdering av behov for særskild språkopplæring ...26

7. Førehandsvarsel om vedtak ...28

8. Kommunen sin frist til å rette ...30

Vedlegg: Dokumentasjonsgrunnlaget ...31

(3)

3

Samandrag

Tilsynsrapporten gir ikkje ei heilskapsvurdering av skuleeigaren og skulen. Rapporten omhandlar berre resultat knytt til temaet som er valt og på det tidspunktet tilsynet er gjennomført.

Når det gjeld metode for tilsyn etter opplæringslova, har Utdanningsdirektoratet utarbeidd eiga handbok som Fylkesmannen skal nytte. Handboka¹ ligg på

Utdanningsdirektoratet sine internettsider.

Tema og føremål

Temaet for tilsynet er retta mot skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa.

Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar får eit godt utbytte av opplæringa. Hovudpunkt i tilsynet er: skulens arbeid med opplæringa i fag,

undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte, undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning, og vurdering av behov for særskild språkopplæring.

Gjennomføring

Våren 2014 gjennomførte Fylkesmannen ei dagsamling med kommunane i Sunnfjord der vi informerte skulefagleg ansvarlege, rektorane/inspektørane om retteleiingsmateriellet for det felles nasjonale tilsynet 2014 -2017. Samlinga var lagt til Førde.

Det vart òg lagt vekt på at kommunane og skulane, uavhengig av om dei fekk tilsyn, burde nytte tida framover til å vurdere eigne system og praksis opp mot tilsynstemaet.

Tilsynet med Skei skule i Jølster kommune vart opna gjennom varselbrev 19.05.2016.

På grunn av møtekollisjonar gjennomførte vi eige møte med kommunalsjef oppvekst og kultur i Jølster kommune den 08.11.2106. Den 10.11.2016 gjennomførte vi opningsmøte og intervju med elevar, rektor og lærarar som underviser på 8., 9. og 10. årstrinn i faga kunst og handverk, norsk og matematikk.

Elevane på 8., 9. og 10. årssteg hadde tidlegare svart på eit eige spørjeskjema med åtte spørsmål om undervegsvurdering i faga kunst og handverk, norsk og matematikk. I rapporten vert dette omtalt som spørjeundersøking.

Det er levert inn anonyme elevsaker om spesialundervisning.

1 Metodehåndbok for tilsyn - en håndbok for tilsyn i metode for tilsyn etter barnehageloven og opplæringsloven.

(4)

4 Regelverksbrot

Det er avdekt regelverksbrot under følgjande undertema:

 Skulens arbeid med opplæringa i fag

 Undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte

 Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning

 Vurdering av behov for særskilt språkopplæring

Status på rapporten og vegen vidare

Kommunen fekk tilsendt førebels tilsynsrapport 25.11.2016 der dei fekk frist til 16.12.2016 med å kommentere dokumentet. Vi gjennomførte eit sluttmøte på telefon med kommunalsjef oppvekst og kultur og rektor 08.12.2016. Vi mottok svar frå

kommunen 15.12.2016. Kommunen sine merknader er vurdert i endeleg tilsynsrapport.

Fylkesmannen har i kapitla 3 til 6 konstatert regelverksbrot.

Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova § 13-10 første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne tilsynsrapporten.

Jølster kommune får ein frist til å rette regelverksbrota, jf. kommunelova § 60 d.

Frist for retting er 01.04.2017.

Kommunen må innan denne datoen sende Fylkesmannen ei erklæring om at det ulovlege forholdet er retta. Dersom regelverksbrot ikkje er retta innan den fastsette fristen, vil Fylkesmannen vedta pålegg om retting. Eit eventuelt pålegg om retting vil ha status som enkeltvedtak og kan klagast på, jf. forvaltningslova kapittel VI.

(5)

5

1. Innleiing

Fylkesmannen opna 19.05.2016 tilsyn med skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa ved Skei skule i Jølster kommune.

Felles nasjonalt tilsyn 2014-17 handlar om elevane sitt utbytte av opplæringa og inneheld tre område for tilsyn: Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa (som denne rapporten handlar om), forvaltningskompetanse og skulebasert vurdering.

Utdanningsdirektoratet har utarbeidd rettleiingsmateriell² knytt til tilsynet, og Fylkesmannen har gjennomført informasjons- og rettleiingssamlingar.

Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova § 13-10 første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne tilsynsrapporten.

Tilsynet har avdekt regelverksbrot knytt til dei fire deltema i rapporten; skulens arbeid med opplæringa i fag, undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte, undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning og vurdering av behov for særskilt språkopplæring

2. Om tilsynet med Jølster kommune – Skei skule

2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular

Fylkesmannen fører tilsyn med kommunen som offentlege skular, jf. opplæringslova § 14-1 første ledd. Fylkesmannens tilsyn på opplæringsområdet er tilsyn med det lovpålagde, jf. kommunelova § 60 b.

Fylkesmannens tilsyn med offentlege skular er utøving av mynde og skjer i samsvar med reglane for dette i forvaltningsretten.

I dei tilfella der Fylkesmannen konkluderer med at eit rettsleg krav ikkje er oppfylt, blir dette sett på som regelverksbrot, uavhengig av om det er opplæringslova eller forskrifter fastsett i medhald av denne lova som er brotne.

2.2 Tema for tilsyn

Temaet for tilsynet er retta mot kjerneverksemda ved skulen: skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa. Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar får eit godt utbytte av opplæringa.

Hovudpunkt i tilsynet vil vere:

 Skulens arbeid med opplæringa i fag

 Undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte

 Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning

 Vurdering av behov for særskild språkopplæring

2 http://www.udir.no/Regelverk/Tilsyn/_Tilsyn/Rettleiingsmateriell-for-felles-nasjonalt- tilsyn-2014-2017/

(6)

6

Tilsynet skal medverke til at kommunen som skuleeigar syter for at elevane:

 får kjennskap til og opplæring i måla som gjeld for opplæringa

 får tilbakemeldingar og blir involverte i eige læringsarbeid for å auke utbyttet av opplæringa

 får vurdert kontinuerleg kva for utbytte dei har av opplæringa

 blir følgde opp og får nødvendig tilrettelegging når utbyttet av opplæringa ikkje er tilfredsstillande

Manglande etterleving av regelverket kan føre til at elevane ikkje får realisert sine moglegheiter eller får lite utbytte av opplæringa.

2.3 Om gjennomføringa av tilsynet

Tilsyn med Jølster kommune vart opna gjennom brev 19.05.2016. Fylkesmannen har kravd at kommunen legg fram dokumentasjon med heimel i kommunelova § 60 c.

Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på skriftleg dokumentasjon og opplysningar frå intervju, sjå vedlegg.

(7)

7

3. Skulens arbeid med opplæringa i fag

3.1 Rettslege krav

Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med opplæringa i fag. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og forskrift til

opplæringslova krava er knytte til.

Rektor skal sikre at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i faget Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter Læreplanverket for Kunnskapsløftet (LK06), jf. opplæringslova § 2-3 og forskrift til opplæringslova § 1-1. Det vil seie at opplæringa skal ha eit innhald som byggjer på kompetansemåla i læreplanen og medverkar til at dei blir nådde. Rektor må organisere skulen slik at dette blir sikra, jf. opplæringslova § 2-3.

Rektor skal sikre at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse Undervegsvurdering skal brukast som ein reiskap i læreprosessen og medverke til å forbetre opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova § 3-2. Eleven skal kjenne til kva som er måla for opplæringa og kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova § 3-1. Det inneber at elevane må kjenne til kompetansemåla i læreplanane for faga, og at dei er grunnlaget for vurderinga av eleven sin kompetanse. Dei skal òg kjenne til kva læraren legg vekt på når læraren vurderer ein prestasjon. Frå og med 8. trinn skal elevane kjenne til kva som skal til for å oppnå dei ulike karakterane. Kravet til at dette skal vere kjent, inneber noko meir enn at

informasjonen er tilgjengeleg for elevane. Rektor må organisere skulen for å sikre at undervisningspersonalet formidlar dette til elevane.

Rektor skal sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget og dei individuelle opplæringsmåla i IOP.

Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter LK06, jf.

opplæringslova § 2-3 og forskrift til opplæringslova § 1-1. For dei fleste fag i grunnskulen og for nokre fag i vidaregåande skule er kompetansemåla førte opp per hovudtrinn eller etter fleire års opplæring. I slike tilfelle må rektor sikre at elevane får opplæring i alle kompetansemåla i faget / på hovudtrinnet gjennom opplæringsløpet. Opplæringslova § 5-5 heimlar at ein elev som får spesialundervisning, kan ha unnatak frå kompetansemåla i dei ordinære læreplanane. Gjeldande opplæringsmål for eleven skal da gå fram av ein individuell opplæringsplan (IOP). I slike tilfelle må skulen sikre at opplæringa for eleven dekkjer dei individuelle måla.

Alle elevar som har vedtak om spesialundervisning, skal ha IOP.

Skulen skal utarbeide ein individuell opplæringsplan (IOP) for alle elevar som får spesialundervisning, jf. opplæringslova § 5-5. Det må gå fram av IOP-en kva for tidsintervall han gjeld for.

(8)

8

Innhaldet i IOP-en skal samsvare med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa og synleggjere eventuelle avvik frå LK06.

IOP-en skal vise mål for og innhaldet i opplæringa og korleis opplæringa skal

gjennomførast, jf. opplæringslova § 5-5. Reglane for innhald i opplæringa gjeld så langt dei passar for spesialundervisninga. Det kan føre til at måla for opplæringa vik av frå kompetansemåla i læreplanane i LK06.

Før skulen/kommunen gjer eit enkeltvedtak om spesialundervisning, skal PPT utarbeide ei sakkunnig vurdering. Den sakkunnige vurderinga skal gje tilråding om innhaldet i opplæringa, mellom anna realistiske opplæringsmål for eleven, og kva for opplæring som gjev eleven eit forsvarleg opplæringstilbod. Vedtaket om spesialundervisning skal byggje på den sakkunnige vurderinga, og eventuelle avvik må grunngjevast. Vedtaket om spesialundervisning fastset rammene for opplæringa og dermed innhaldet i IOP-en. IOP- en kan først takast i bruk etter at det er gjort enkeltvedtaket om spesialundervisning.

IOP-en må ha eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring vik av frå LK06, og skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassen).

Reglane om innhald i opplæringa (kompetansemåla i læreplanane) gjeld for

spesialundervisning så langt dei passar, jf. § 5-5 i opplæringslova. Skulen skal leggje vekt på utviklingsmoglegheitene for eleven og dei opplæringsmåla som er realistiske innafor det same totale undervisningstimetalet som for andre elevar, jf. opplæringslova § 5-1. Den individuelle opplæringsplanen skal vise måla for opplæringa, jf. opplæringslova

§ 5-5. Dersom vedtaket om spesialundervisning ikkje inneheld avvik frå LK06, eller berre har færre kompetansemål i eit fag enn i den ordinære læreplanen, må dette òg komme klart fram i IOP-en. Det må òg komme klart fram i kva for fag eller delar av fag eleven eventuelt skal følgje ordinær opplæring (i klassen). Skulen må ha ein framgangsmåte som opplyser om korleis ein skal sjå spesialundervisninga og den ordinære opplæringa i samanheng / arbeide saman i slike tilfelle. Framgangsmåten må vere kjent og innarbeidd av dei som har ansvaret for å utvikle IOP-en og for å gjennomføre opplæringa.

3.2 Fylkesmannens observasjonar

Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg

dokumentasjon, innsendte eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av rektor, lærarar på 8., 9, og 10 årssteg i faga; kunst og handverk, matematikk og norsk.

1.1 Sikrar rektor at undervisningspersonalet knyter innhaldet i opplæringa til kompetansemål i det enkelte fag?

 På skulens utviklingsplan for inneverande skuleår går det fram at læreplanarbeid er eit delmål knytt til satsingsområdet vurdering.

 To siste skuleår er det sett av tid på planleggingsveka for personalet i august til mellom anna arbeid med lokalt læreplanarbeid. Rektor forklarar i intervju at ho føl med på Utdanningsdirektoratet sin informasjon og tek opp alle endringar med dei tilsette på planleggingsdagane om hausten.

(9)

9

 Lærarane forklarar i eigenvurderingane at er satt av tid til å lage lokale læreplanar og årsplanar i fag ved oppstarten av nytt skuleår.

 Skulen har sendt inn lokale læreplanar og lokale årsplanar i faga kunst og

handverk, norsk og matematikk for ungdomstrinnet inneverande skuleår. Planane er lagt inn på skulen sin fellesserver og nokre av planane er lagt inn på skulens læringsplattform Fronter³.

 Rektor lagar vekeplanar for aktiviteten på skulen. I innsendte døme på rektors vekeplan og plan for bunden tid for perioden 33-40 går det fram at det er sett av tid til arbeid med lokal læreplan, årsplan eller IOP (40 minuttar) i veke 35, 37 og 38.

 På ungdomstrinnet får elevane ein to-vekers plan der det står læringsmål for faga, med unnatak for fag som kunst og handverk og musikk. Det går fram i intervju med nokre av lærarane « Vi skal leggje inn læringsmål på vekeplanane, men det er ikkje vanleg i kunst og handverk, eller musikk. Rektor har ikkje bedt oss om å leggje ut læringsmål på vekeplanen».

 På spørsmål om kva er det mest sentrale rektor gjer for å kontrollere at

læringsmåla er i samsvar med kompetansemåla i faga, kjem det fram i intervju at rektor kontrollerer først og fremst gjennom å syne forventningar til personalet.

«Eg må vere tydeleg på mine forventningar (…) Eg føler at systemet vårt er innarbeidd i stor grad, men det kan nok variere litt mellom lærarane korleis systemet vert praktisert».

1.2 Sikrar rektor at undervisningspersonalet tek vare på den retten eleven har til å kjenne til mål for opplæringa?

 Skulen har hatt vurdering som satsingsområdet på utviklingssplanen dei to siste skuleåra.

 Det er eit mål i kommunens plan for Vurdering for læring (2016-2018) at

lærarane i Jølster skal ha god kjennskap til dei fire grunnprinsippa i vurdering for læring. Det første prinsippet som er nemnd er; At alle elevar forstår kva ein skal lære – kva som er forventa. Det går fram av same plan at lærarane skal

involverast for fullt i arbeidet frå skuleåret 2017-2018.

 Rektor forklarar i eigenvurderinga at læringsmål vert opplyst for elevane på vekeplanen og munnleg ved oppstarten av ny time og/eller nytt tema.

Kompetansemåla vert også gjort kjende for elevane før skriftleg eller munnlege vurderingssituasjonar, vert det forklart.

3 Fronter er ei plattform for nettbasert læring og samarbeid, utvikla spesielt for utdanningssektoren.

(10)

10

 Skulen lagar ein elektronisk individuell utviklingsplan (IUP) for alle elevar⁴. Der skal lærarane fylle ut under overskriftene Faglege mål, Situasjonen no og vekstpunkt i faget. IUP blir gjort tilgjengeleg i forkant av dei obligatoriske samtalane som vert gjennomført to gonger i året med elev og føresett. I

innsendte døme er læringsmål lista opp i nokre fag, medan det i andre fag er vist til tema og kapittel i læreboka. Elevar og foreldre kan skrive inn kommentarar.

(Skulen har laga ein ny mal for innhald i IUP, men den er p.t. ikkje implementert og vil ikkje bli vurdert opp mot skulens praksis i dette tilsynet.)

 Elevane fortel i intervju at det er lett å forstå læringsmåla på vekeplanen og at faglæraren til vanleg tek opp vekeplanen og forklarar litt rundt læringsmåla. Det vert og fortalt at det kan variere om dei får forklart måla for opplæringa i kunst- og handverkstimane. På eitt årssteg seier dei «Vi får forklart kva vi skal gjere, t.d. at vi skal teike. Men, vi får ikkje alltid forklart kvifor vi skal gjennomføre oppgåva, det vil seie måla for oppgåva».

 Det går fram av intervju med lærarane i kunst og handverk at rektor har teke initiativ til at lærarane på skulen skal få ein meir einheitleg måte å formulere læringsmål på. Det er omforent at lærarene skal skrive inn læringsmål for dei fleste faga på vekeplanen til elevane, men det er ikkje praksis for kunst og handverk.

 På spørsmål om korleis rektor følgjer med på at måla for opplæringa blir kommunisert til elevane på ein slik måte at dei forstår kva dei skal lære, forklarar rektor at ho har ei forventning om korleis ting skal vere på skulen. Ho viser til at personalet har arbeidd med dei fire prinsippa for læring og meiner dette begynner å sitje hos lærarane.

 Det går òg fram i intervju med rektor at «Eg sjekkar ikkje ofte vekeplanane for å sjå om måla som står på vekeplanane er formulert på ein måte som er

tilgjengeleg for elevane.»

 Rektor reflekterer i intervju rundt at praktisk-estetiske fag kan kanskje vere vanskelegare å følgje opp, dvs. å sikre at læringsmåla er kommunisert på ein slik måte at elevane forstår kva dei skal lære.

1.3 Sikrar rektor at undervisningspersonalet tek vare på den retten eleven har til å kjenne til kva som blir vektlagt i vurderinga av elevane sin kompetanse?

 Vel 90 prosent av elevane meiner dei får vite kva læraren legg vekt på når arbeidet i faget blir vurdert.

 På dei lokale fagplanane og årsplanane er det ført opp kompetansemål,

læringsmål og generelle vurderingskriterium for faga. I kunst og handverk finn vi på årsplanane mellom anna gjennomgåande vurderingskriterium: sjølvstende, tolmod, eigenvurdering (8. årssteg) og samarbeid på gruppa (10. årssteg). Det er

4 Skulen har laga ein ny mal for innhald i IUP, men den er p.t. ikkje implementert og vil ikkje bli vurdert opp mot skulens praksis i dette tilsynet.

(11)

11

sendt inn eitt døme på eit tverrfagleg opplegg i norsk og kunst og handverk der det går fram kva det blir lagt vekt på i vurderinga av elevens kompetanse.

Vurderingskriterier som er bruk er mellom anna engasjement og kor aktiv eleven er i prosjektarbeidet.

 I IUP skal situasjonen no og framover i faget vurderast for eleven. I malen for IUP går det fram at læraren skal vurdere: faglege mål siste halvår, måloppnåing og kva eleven bør gjere for å utvikle seg vidare i faga.

 Innsendte vurderingsnotat frå IUP syner at elevar kan få vurderingar i fag som;

«Du jobbar stort sett godt både i timane og med leksa, hald fram med dette. Men du kan ofte vere forstyrrande med tanke på prating. Dette må du bli flinkare til å unngå» (matematikk elev i 9. klasse). Vi finn også tilsvarande døme i andre fag.

 Det er sendt inn døme på oppgåver i norsk og matematikk der det går fram kva som det blir lagt vekt på i vurderinga av elevens kompetanse.

 På spørsmål om kva rektor gjer for å ivareta elevens rett til å kjenne til kva det blir lagt vekt på i vurderinga av kompetansen forklarar ho at rektors forventningar må kommuniserast tydeleg. Vidare forklarar ho « Eg kan ta det opp på møte, men eg likar ikkje så godt å kontrollere ovenifra og ned. Eg likar betre felles refleksjon og praksis (…) Eg gjennomfører ikkje skulevandring. Eg likar betre teamwork».

 Nokre av lærarane fortel at skulen har hatt eit prosjekt om tilpassa opplæring, mellom anna å gjere vurderingskriteria kjende for elevane. Det vert vidare forklart

«rektor er ikkje inne og sjekkar korleis vi driv undervegsvurderinga. Eg trur at rektor forventar at vi gjer det. Rektor har full mulighet til å sjekke planane som vert laga».

1.4 Sikrar rektor at opplæringa samla dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet?

 Det går fram av rektors eigenvurdering at skulen hadde ein gjennomgang av lærebøkene i 2011-2012, dvs. kva kompetansemål som ikkje vert dekka. Elles vert det vist til lokalt læreplanarbeid ved oppstart av kvart skuleår.

 I eigenvurderingane viser lærarane i hovudsak til det lokale læreplanarbeidet, men det vert kommentert frå lærarar i kunst og handverk « Tidlegare hadde KH i alle klassane på u.skulen, men no har vi det bare i 8. og 10.klasse. Eg meiner at vi må samkøyre planane betre for å sikre at vi dekkjer alle kompetansermåla etter 10.klasse. Vi har no ein time mindre i faget KH 8.-10.kl enn vi hadde før 2012. Då seier det seg sjølv at vi ikkje rekk alt det samme som vi gjorde før.»

 Rektor seier i intervju «Det er logisk for meg at lærarane må vurdere

kompetansemåla på hovudsteget når dei skal laga lokal læreplan, eg veit ikkje om det står noko plass. I kunst og handverk endra vi organiseringa av opplæring frå alle tre årsstega til opplæring i 8. og 10., før eg vart rektor. Eg reknar med at lærarane har sett på den lokale læreplanen opp mot kompetansemåla på hovudtrinnet i faget. Eg har ikkje sjekka dette etter at eg vart rektor. Men, eg kjenner lærarane mine. Reknar med at dette er i orden».

(12)

12

1.5 Sikrar rektor at opplæringa samla dekkjer alle dei individuelle opplæringsmåla i IOP?

 Det går fram av rektors eigenvurdering at tilsette blir orientert om retningslinene for IOP. Skulen har her lagt ved eit dokument der teksten er klipt frå

Utdanningsdirektoratet sin rettleiingstekst til kontrollspørsmåla i tilsynet.

 Skulen har òg sendt inn årshjul for spesialpedagogikk som gjeld for skulane i Jølster kommune. Her går det fram at årsrapportar for spesialundervisning skal vere ferdig utarbeidd innan 5. juni og leverast til inspektør på skulen.

 Det går fram av program for planleggingsdagane til personalet om hausten at tilsett får sett av tid til å gå igjennom IOP-ar og rapportar for elevar som dei ikkje har kjennskap til frå før.

 Rektor peikar i intervju på at leiinga er med på alle samarbeidsmøte gjeldande spesialundervisning og at alle IOP-ar blir lest igjenom av leiinga.

 Nokre lærarar forklarar i intervju «Eg trur at rektor stolar på oss som fagpersonar når det gjeld i kva grad dei individuelle opplæringsmåla i IOP vert dekka i

opplæringa. Rektor set av tid slik at vi får gått igjennom IOP-ane og så stoler rektor på at opplæringa er i samsvar med IOP».

1.7 Har alle elevar som har vedtak om spesialundervisning IOP?

 I kommunen sitt årshjul for spesialpedagogikk går det fram at IOP-ar skal vere ferdig utarbeidde innan 15. september.

 Skulen har sendt inn tre enkeltvedtak om spesialundervisning. Det er laga IOP for dei aktuelle elevane.

 Det vert stadfesta i intervju med rektor og lærarar at alle elevar som har enkeltvedtak om spesialundervisning får utarbeidd IOP.

1.8 Samsvarer innhaldet i IOP-en med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa, medrekna når det er gjort avvik frå LK06?

 Skulen har sendt inn tre enkeltvedtak om spesialundervisning. Dei aktuelle vedtaka viser til sakkunnig vurdering for innhald i opplæringa. Ein gjennomgang av dokumenta i sakene syner at IOP-ane samsvarar med enkeltvedtaka.

1.9 Har IOP-en eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring skal avvike frå ordinære læreplanar?

 Rektor forklara i eigenvurderinga at skulen er i ein overgangsfase når det gjeld å ta i bruk ein ny mal for IOP.

(13)

13

 Ein gjennomgang av både gamal og ny mal syner at det skal fyllast inn mål for spesialundervisninga og kva område av ordinær læreplan som er valgt bort.

1.10 Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at IOP-en er samordna med den ordinære opplæringa (klassen)?

 Rektor skriv mellom anna i eigenvurderinga «Vi er i ein overgangsfase til ny mal for IOP, der vi gradvis skal nytte Udir sin mal. I denne malen kjem det tydeleg fram at ein må reflektere over samordning mellom ordinær plan og individuell plan. Vi er under utvikling til å bli endå betre på dette.»

 Rektor utdjupar i intervju «Her har vi litt å gå på. Tanken om samordning har ikkje vore snakka så mykje om».

 Alle elevar har same vekeplan-mal. På vekeplanane er det i nokre fag delt inn i to vanskenivå (raud og blått nivå). Det vert forklart i intervju av lærarane i eitt fag at «Stort sett har vi ei todeling på vekeplanen. Når elevane har eigen vekeplan, får vi stort sett til å samordne».

3.3 Fylkesmannens vurderingar og konklusjon

Med sikre meiner vi at rektor både må gje føringar og ha oppfølging slik at skulen har eit system.

Jølster kommune kom med i Utdanningsdirektoratet si satsing Vurdering for læring pulje 7 våren 2016. Kommunalsjefen for sektoren og ein ressursperson i 20% stilling deltek i hovudsak på sentrale samlingar det første prosjektåret. Ressurspersonen skal ha eit tett samarbeid med skulane i kommunen for å få eit innblikk i vurderingspraksisen. Alle lærarane i kommunen skal involverast i prosjektet for fullt skuleåret 2017-2018, går det fram av kommunen sin plan Vurdering for læring, Jølster kommune 2016-2018.

Skei skule har sendt inn lokale læreplanar og lokale årsplanar og det er dokumentert at lærarane får sett av tid til å arbeide med slike planar på planleggingsdagane i august.

Denne hausten har det òg vore sett av felles tid for personalet enkelte veker. Vi finn at rektor har gjeve føringar og lagt til rette for at undervisningspersonalet knyter innhaldet i opplæringa til kompetansemål i fag og formidlar måla for opplæringa til elevane på ein måte slik at dei forstår kva dei skal lære. Vi finn vidare at det er gjeve føringar for det skal utarbeidast vurderingskriterier. Men rektor har i for liten grad har hatt oppfølging med desse områda. Oppfølginga eller kontrollen baserer seg på at

undervisningspersonalet fangar opp rektors forventningar og gjer som forventa. Det er variasjonar mellom faga når det gjeld om læringsmål og vurderingskriterium blir formidla systematisk til elevane.

Elevane har rett til opplæring i samsvar med Læreplanverket for Kunnskapsløftet. Timar og kompetansemål i dei enkelte fag er rettsleg bindande. Rektor har ansvar for å

organisere skolen i samsvar med Læreplanverket for Kunnskapsløftet. Det konkrete innhaldet i opplæringa, korleis opplæringa skal organiserast og kva arbeidsmåtar som skal nyttast i opplæringa, skal fastsetjast på lokalt nivå. Likevel har rektor og

undervisningspersonalet ei plikt til å gjennomføre og tilretteleggje opplæringa i tråd med læreplanane. Rektor har ansvaret for å forsikre seg om at opplæringa dekkjer alle

(14)

14

kompetansemåla i aktuelle læreplaner for alle elever. Det vert forklart i intervju både med lærarar og rektor at rektor i stor grad stoler på at dei lokale læreplanane dekkjer kompetansemåla for hovudtrinnet i faget kunst og handverk. Rektor har ikkje gjeve føringar for samordning av kompetansemåla i faget kunst og handverk og hatt oppfølging på ein måte, som gjer at vi kan seie at det er eit system som sikra kompetansemåla i alle læreplanar i alle fag. Vi registrerer også at det ikkje er krav om at læringsmål for kunst og handverk skal stå oppført på elevane sine vekeplanar. Dette gjeld òg faget musikk.

Grunnlaget for vurdering i fag er kompetansemåla i læreplanen. Det tyder at elevens samarbeidsevne, faglege interesse, sjølvstende, initiativ og innsats⁵ ikkje skal vere ein del av vurderingskriteriet i faget. Det er heller ikkje høve til å trekke inn orden og åtferd i vurderinga av kompetansen, jf. forskrift til opplæringslova § 3-3.

Skulen utarbeider IOP for alle elevar som har vedtak om spesialundervisning.

Rektor må syte for at skulen har ein innarbeidd framgangsmåte som sikrer at IOP-ar er samordna med den ordinære opplæringa. Vi finn utsagn som tydar på at vekeplanane for elevar med spesialundervisninga til vanleg blir samordna med den ordinære

opplæringa, men vi kan ikkje finne at skulen har ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-ar er samordna med den ordinære opplæringa.

Skulen sitt arbeid med opplæring i fag imøtekjem ikkje fullt ut dei aktuelle lovkrava.

5 Grunnlaget for vurdering i fag er kompetansemåla. Faktorar som orden og oppførsel, fråvær, arbeidsinnsats og forutsetningar skal ikke liggje til grunn for vurderinga i fag, dersom dette ikke fremgår av kompetansemåla. Om eleven er tilstades, arbeidsinnsatsen og orden er viktige forutsetningar for læring, men skal vurderast i dialog om annan utvikling og vurdering av orden og oppførsel. Unnataket er i kroppsøving, kor innsats inngår som ein del av vurderingsgrunnlaget.

(15)

15

4. Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte

Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte av opplæringa. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og/eller i forskrift til opplæringslova krava er knytte til.

Elevane skal få rettleiing i kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til.

Elevane skal bli kjende med måla for opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova § 3-1.

Dette gjeld for alle årstrinn og gjeld òg for elevar med individuelle mål i ein IOP. Elevane skal bli i stand til å forstå kva dei skal lære, og kva som er formålet med opplæringa.

Lærarane gjennomfører opplæringa og må kommunisere dette til elevane.

Elevane skal få rettleiing i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget.

Eleven skal kjenne til kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar

kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova § 3-1. Det inneber at elevane skal kjenne til kva som kjenneteiknar ulik grad av kompetanse, og kva det blir lagt vekt på i vurderinga av ein prestasjon. Kravet til at det skal vere kjent for eleven, inneber at det ikkje held at informasjonen ligg på Internett, eller at ein kan få informasjonen ved å spørje læraren.

Lærarane må kommunisere grunnlaget for vurderinga til elevane.

Elevane skal få tilbakemeldingar på kva dei meistrar, og rettleiing i kva dei må gjere for å auke sin kompetanse.

Vurderinga undervegs i opplæringa skal gje god tilbakemelding og rettleiing til eleven og vere ein reiskap i læreprosessen, jf. forskrift til opplæringslova § 3-2.

Undervegsvurdering skal medverke til at eleven aukar sin kompetanse i fag, jf. forskrifta

§ 3-11. Undervegsvurderinga skal elevane få løpande og systematisk, ho kan både vere skriftleg og munnleg, skal innehalde grunngjeven informasjon om kompetansen til eleven og skal gjevast med sikte på fagleg utvikling.

Elevane skal involverast i vurderinga av eige læringsarbeid.

Elevane skal delta aktivt i vurderinga av eige arbeid, eigen kompetanse og eiga fagleg utvikling, jf. forskrift til opplæringslova § 3-12. Lærarane må syte for at elevane blir involverte i dette. Eleven si eigenvurdering skal vere ein del av undervegsvurderinga.

Elevane skal frå og med 8. årstrinn få halvårsvurderinga utan karakter midt i

opplæringsperioden i alle fag og på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta.

Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane i halvårsvurderinga gjev informasjon om elevane sin kompetanse i faga og rettleiing om korleis elevane kan auke kompetansen sin.

Halvårsvurdering i fag er ein del av undervegsvurderinga og skal uttrykkje eleven sin kompetanse knytt til kompetansemåla i læreplanverket, jf. forskrift til opplæringslova § 3-13. Halvårsvurdering skal òg gje rettleiing i korleis eleven kan auke kompetansen sin i faget.

Halvårsvurdering utan karakter skal elevane få gjennom heile grunnopplæringa og gjeld alle elevar uavhengig av vedtak og type opplæring. Det er ikkje sett krav til kva form

(16)

16

vurderinga skal ha. Vurderinga kan derfor vere både skriftleg og munnleg. Frå og med 8.

årstrinn og i vidaregåande opplæring skal vurderinga gjennomførast midt i

opplæringsperioden. Frå og med 8. årstrinn og i vidaregåande skule skal elevane få vurdering utan karakter midt i opplæringsperioden og på slutten av året dersom faget ikkje blir avslutta.

Frå 8. årstrinn og i vidaregåande skule skal elevane i tillegg ha halvårsvurdering med karakter midt i opplæringsperioden og på slutten av året dersom faget ikkje blir avslutta.

Skulen må gjennomføre halvårsvurderinga utan karakter på riktige tidspunkt og ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at vurderinga til lærarane har eit innhald i samsvar med forskrifta.

Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til eleven ut frå måla i IOP-en.

For elevar med spesialundervisning skal skulen, i tillegg til halvårsvurdering med og utan karakter, ein gong i året utarbeide ein skriftleg rapport. Rapporten skal mellom anna gje vurdering av eleven si utvikling i forhold til måla i IOP, jf. opplæringslova § 5-5.

Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at elevane får årsrapportar på riktige tidspunkt og at årsrapportar har eit innhald i samsvar med forskrifta.

dokumentasjon, eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av rektor og lærarar i på 8., 9. og 10. årstrinnet i faga; kunst og handverk, norsk og matematikk.

Under dette temaet har til saman 38 elevar på 8., 9. og 10 årstrinn svart på eit eige spørjeskjema. Det vart utarbeidd åtte spørsmål om vurdering som gjaldt faga

matematikk, norsk og kunst og handverk. 1/3 av elevane svarte i forhold matematikk, 1/3 norsk og 1/3 kunst og handverk.

2.1 Rettleiar lærarane elevane om kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til?

 Om lag 90 prosent av elevane svarer i spørjeundersøkinga at dei vert forklart kva som er måla for opplæringa på ein slik måte at dei forstår kva dei skal lære.

 Kompetansemål og læringsmål er sett opp på lokale læreplanar og årsplanar i fag.

Læringsmål er sett opp på elevane sine to-vekesplanar i dei fleste fag. Både elevane og lærarane fortel i intervju at dei snakkar om måla for opplæringa.

Elevane fortel at dei får forklart måla på vekeplanen på oppstarten av veka, men legg til «Det varierer litt mellom lærarane og faga om og korleis dei snakkar om måla for opplæringa.» Lærarane forklarar i eigenvurderinga og i intervju at måla først og fremst blir formidla i samband med ny vekeplan, ny arbeidsoppgåve eller nytt kapittel i læreverket. Ein lærar fortel òg «Vi snakkar om oppgåva, kva vi skal gjere. Det gjer vi løpande. Ein del av rettleiinga er å vise korleis dei skal utføre

(17)

17 oppgåva».

2.2 Rettleiar lærarane elevane i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget?

 Om lag 90 prosent av elevane svarer i spørjeundersøkinga at dei får vite kva læraren legg vekt på når deira arbeid i faget blir vurdert.

 I intervju med elevane kjem det fram at «i starten av skuleåret får vi årsplan i nokre fag. I tillegg får vi eit ark der det står kva vi skal øve på. Det gjeld i nokre fag.» Når det gjeld korleis lærarane går fram for å forklare for elevane kva som blir lagt vekt på i vurderinga i ulike emne, seier elevane at dette kan variere mellom lærarane i same fag.

 Det er sendt inn lokale læreplanar og årsplanar i faga. Det er her sett opp kjenneteiken på måloppnåing i faga.

2.3 Gjev lærarane elevane tilbakemeldingar på kva dei meistrar i faga?

 Skulen har sendte inn mal for den halvårlege elevsamtalen og foreldresamtalen. I samtalane skal læraren gje informasjon om og ei vurdering av korleis eleven ligg an og utviklingspunkt i faga.

 35 prosent av elevane svarar i spørjeundersøkinga at faglæraren ikkje forklarar kva dei får til undervegs i opplæringa.

 Elevane forklarar i intervju at det varierer mellom faga om og korleis dei får tilbakemelding i faga, frå tydelege og gode tilbakemeldingar gjennom t.d.

fagsamtalar til manglande innlevering og tilbakemeldingar i eit anna fag. Dei forklarar vidare «Tilbakemeldingar i fag varierer mellom lærarane og faga. Det er truleg grunnen til at 35 prosent av elevane svarar negativt på dette i

undersøkinga».

 Nokre lærarane forklarar dette med at «Kanskje vi bør bli meir medvetne om å snakke med elevane om undervegsvurdering?» med andre lærarar fortel «Vi har diskutert litt at vi kjem med tilbakemeldingane veldig ofte munnleg, og at elevane ikkje tolkar dette som ei tilbakemelding?»

 Rektor seier «(…) lærarane er nok forskjellige på kva dei leggjer i kva som er tydelege og gode tilbakemeldingar».

2.4 Rettleiar lærarane elevane om kva dei må gjere for å auke kompetansen sin i det enkelte faget?

 Skulen har sendte inn mal for den halvårlege elevsamtalen og foreldresamtalen. I samtalane skal læraren gje informasjon om og ei vurdering av korleis eleven ligg an og utviklingspunkt i faga.

(18)

18

 Skulen har sendt inn eit dokument kalla «Læringsstrategiar i Jølsterskulen» der det går fram at målet er å arbeide mot å nå kompetansemåla ved å bruke kreativ tenking, prøblemløsing, refleksjon, struktur/planlegging og vurdering/evaluering. I prosessen skal elevane bli trygge på å velje den strategien som passar best for eiga læring, står det.

 Rektor skriv mellom anna i si eigenvurdering «Vi har jobba mykje med

læringsstrategiar og prøver å bevisstgjere elevane på korleis dei bør jobbe for å lære mest og best, hjelpe dei å rydde i informasjonsstrømmen og skape oversikt (…)»

 Skulen lagar ein individuell utviklingsplan (IUP) for alle elevar som blir gjort tilgjengeleg elektronisk for elevar og føresette i forkant av utviklingssamtalane haust og vår. Her skal lærarane gjere greie for Faglege mål og Situasjonen no og vekstpunkt i faget.

 Skulen har sendt inn døme på at elevar får vurdering av måloppnåinga i fag og råd for arbeid framover i IUP. Det er òg sendt inn døme på vurdering og

framovermelding i norskfaget (oppgåve kåseri).

 Omlag 40 prosent av elevane kan ikkje stadfeste at læraren snakkar med dei undervegs i opplæringa om kva dei må gjere for å bli betre i faga.

 Rektor seier i intervju at «Det kan nok variere når det gjeld korleis lærarane rettleiar elevane om kva dei må gjere for å auke kompetansen sin i det enkelte fag».

 Elevane forklarar at det varierar mellom faga og lærarane i kva grad dei får tilbakemelding om kva dei kan gjere for å bli betre i faga.

 På spørsmål om elevane kunne bruke den siste tilbakemeldinga frå lærar i fag til å bli betre var svaret frå ein av elevane « Nei. Læraren forklarar litt dårleg kva vi gjer feil og kva vi skal gjere for å bli betre.»

 Lærarane forklarar i intervju at dei gjev framovermelding til elevane. Lærarane i faget kunst og handtverk reflekterer «Kanskje vi må arbeide meir med dette? (…) Det er lettare å gje tilbakemelding til elevane om kva dei må gjere for å bli betre i t.d. matematikk eller norsk, men i kunst og handverk er dette meir utfordrande».

2.5 Syter lærarane for å involvere elevane i vurderinga av eige læringsarbeid?

 Skulen har sendt inn dokumentet Dei 4 prinsippa som omhandlar prinsipp for vurdering for læring. Prinsipp 4 er at Vi må involvere elevane i vurdeingsarbeidet.

Elevane skal vere involvert i eige læringsarbeid ved mellom anna å vurdere eige arbeid og utvikling.

(19)

19

 Rektor viser til resultat på Elevundersøkinga og seier «Vi veit vi må bli betre på å involvere elevane i vurdering av eiga læring».

 Lærarane i matematikk fortel i intervju «Det står i læringsplakaten vår at vi skal involvere elevane i vurdering av eiga læring. Vi gjer det nok i større grad i andre fag, enn i matematikk».

 Nær 50 prosent av elevane i spørjeundersøkinga meiner at dei ikkje får være med å vurdere arbeidet i faget.

 Elevane utdjupar i intervju «Det varierer mellom faga om vi får vere med å vurdere oss i fag, men fortel òg «I nokre fag har vi eigenvurdering etter prøvene.

Vi får utlevert eit eigenvurderingsskjema etter kapittelprøver eller tekster. Vi har eigenvurdering i IUP.» Elevane er av og til med å lagar eigenvurdering i nokre fag, men det variere mellom mellom lærarane, fortel dei.

2.7 Får elevane frå og med 8. årstrinn halvårsvurdering utan karakter midt i opplæringsperioden i alle fag.

 Det går fram av rektors eigenvurdering og intervju at alle elevane får skriftleg halvårsvurdering i IUP i november og mars-april kvart år.

 Elevane frå og med 8. årstrinn får terminkarakter per 15. januar og 10. juni, jf.

skulens årshjul for aktivitetar og gjeremål.

 På spørsmå om elevane frå 8. årssteg får havlvårsvurdering utan karakter midt i opplæringsperioden svarar rektor «Nei, eigentleg ikkje. (...) Det er (…)ikkje bestemt noko fast punkt der læraren skal gje vurdering mellom IUP og terminkarakter».

2.8 Får elevane frå og med 8. årstrinn halvårsvurdering utan karakter på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta?

 Rektor stadfestar i intervju at framgangsmåten for andre halvår er som for første halvår.

2.9 Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at det i halvårsvurderinga blir gjeve informasjon om eleven sin kompetanse i faga?

 Skulen har sendt inn retningsliner for arbeidet med IUP. Der skal læraren både oppgje faglege mål dei har jobba med i dei ulike faga siste halvår (sidan førre IUP) og vurdering av eleven si måloppnåing og ståstad i høve dei ulike fagmåla.

(Her må ein vise til ulike prøver, innleveringar, kartleggingar, samtaler,

observasjonar osv der ein har vurdert eleven i høve måla). Læraren skal òg gje ei samla vurdering av eleven sin ståstad i faget på noverande tidspunkt.

(20)

20

 Det går fram av innsendt dokumentasjon at det vert sett av tid slik at lærarane kan arbeide med utfylling av IUP, jf. rektors vekeplan frå veke 14 2016.

2.10 Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at det i halvårsvurderinga blir gjeve rettleiing korleis eleven kan auke kompetansen sin?

 Rektor utdjupar i intervju « Det har variert litt korleis elevane får informasjon om kompetansen i fag i IUP. Difor har vi laga ny mal for innhald i IUP. Rutinane er nye og ikkje heilt innarbeidde».

 Ein lærar fortel i intervju « Eg trur at rektor har registrert at det er litt ulik praksis når det gjeld læraraen si utfylling av IUP. Den nye rutinen per oktober skal vere innarbeidd til neste IUP.»

 Ein annan lærar fortel «Eg veit ikkje om rektor sjekkar at vi skriv inn i IUP.

Dersom eg ikkje gjer det så vil kontaktlæraren for klassen kontakta meg, og så vil rektor eventuelt bli kontakta».

2.11 Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av elevens utvikling ut frå måla i IOP-en?

 I innsende årshjul for spesialpedagogikk for Jølster kommune går det fram at kontaktlæraren har ansvar for å starte arbeidet med å skrive årsrapport for elevar med spesialundervisning. Kontaktlæraren skal samarbeide med faglærarar og bruke IOP, IUP og evalueringar som grunnlag for årsrapporten.

Undervegsvurdering skal gje lærarane grunnlag for å tilpasse opplæringa og gje elevane høve til å auke kompetansen i det enkelte fag. Dette inneber at elevene må få tydeleg og god tilbakemelding og rettleiing i løpet av opplæringa. Undervegsvurderinga skal gjevast løpande og systematisk, og kan gjevast både munnleg og skriftleg.

Undervegsvurderinga er todelt. Den skal gje informasjon om elevens kompetanse vurdert etter kompetansemåla i det enkelte fag, og den skal gje rettleiing om korleis eleven kan auke kompetansen. Eleven må derfor få tilbakemelding på kva han eller ho meistrar i faget, ut frå dei ulike kompetansemåla i læreplanen for fag. Ei god undervegsvurdering er kjenneteikna ved at lærer og elev systematisk brukar informasjonen dei får gjennom vurdering og tilbakemelding til å fremme læringa.

Lærarane skal rettleie elevane om kompetansemåla i læreplanen slik at det blir forståeleg for eleven. Eleven skal forstå både kva han/ho skal lære, og kva som er formålet med opplæringa. Elevane skal òg ha rettleiing i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i fag, kva dei meistrar i fag og kva dei må gjere for å auke kompetansen. Vi finn på bakgrunn av intervju med elevar og tilsette at det på dei fleste områda varierar dette mellom fag og lærarar.

(21)

21

Det er behov for at skulen og dei tilsette arbeidar meir med å utvikle ein kollektiv vurderingspraksis og avklare kva som kjennerteiknar undervegsvurdering av elevane.

Det er viktig å involvere elevane i eige læringsarbeid.

Elevane skal ha halvårsvurdering uten karakter før halvårsvurdering med karakter, men så nært at vurderingsgrunnlaget er likt.

I eigenvurderingane forklarar rektor og alle lærarane at halvårsvurdering utan karakter er synonymt med vurderingane som blir gjeve i IUP i november og mars-april kvart år.

I kommunens kommentar til førebels tilsynsrapport vert det mellom anna forklart at

« stort [sett, vår tilføying] alle lærarane på ungdomskulen har ein samtale med elevane i sine fag ca ei veke før vi leverer ut dei skriftlege karakterane. Vi har liksom tenkt at dette var ei og same sak [det vil seie; at samtalen var knytt til vurdering med karakter, vår tilføying](…) Slike samtaler har vi hatt tradisjon for i fleire år, men som rektor må eg innrømme at det ikkje finnast noko skriftleg prosedyre på dette som eg veit om, så det må vi lage. Rektor må også følgje opp om dette vert gjort i alle fag, eller berre dei fleste faga.»

Skulen må sørge for å ha ein innarbeidet framgangsmåte for utarbeiding av halvårsvurderingar. Framgangsmåten må sikre at kravet til innhaldet i

halvårsvurderingen blir ivaretatt. På den enkelte skule er det rektor som har ansvaret for at faglæreren gjennomfører halvårsvurderingar i tråd med regelverket. Rektor må sørge for at faglæraren gjennomfører halvårsvurdering både med og uten karakter i samsvar med regelverket.

Vår konklusjon er at det i dag er for lang avstand i tid mellom halvårsvurdering utan karakter og halvårsvurdering med karakter ved Skei skule.

Skulen sitt arbeid med undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte imøtekjem ikkje dei fullt ut dei aktuelle lovkrava.

(22)

22

5. Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning

Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og i forskrift til opplæringslova krava er knytte til.

Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane systematisk og løpande vurderer om alle elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa.

Læraren skal, som ein del av undervegsvurderinga, vurdere om den enkelte eleven har tilfredsstillande utbytte av opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova § 3-11. Skulen må ha ein kjent og innarbeidd framgangsmåte slik at lærarane systematisk og løpande vurderer om elevane har tilfredsstillande utbytte av opplæringa.

Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at arbeidsmåtar,

vurderingspraksis og læringsmiljø blir vurdert for elevar som ikkje har tilfredsstillande utbytte av opplæringa, og skulen må vurdere og eventuelt gjennomføre tiltak innafor tilpassa opplæring.

Alle elevar har krav på tilpassa opplæring, jf. opplæringslova § 1-3. Dersom ein elev ikkje har tilfredsstillande utbytte av opplæringa, skal skulen først vurdere og eventuelt prøve ut tiltak innafor det ordinære opplæringstilbodet, jf. opplæringslova § 5-4. Skulen må sjå på om tiltak knytte til arbeidsmåtar, vurderingspraksis og arbeidsmiljø kan medverke til at eleven får tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Framgangsmåten for dette må vere kjent og innarbeidd. Dette skal skulen gjere før eleven eventuelt får tilvising til PPT for ei sakkunnig vurdering med tanke på spesialundervisning.

Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å vurdere om elevane har behov for spesialundervisning, og sikre at lærarane melder behov for spesialundervisning til rektor.

I nokre tilfelle vil skulens vurdering og eventuelle utprøving av tiltak etter opplæringslova

§ 5-4 konkludere med at eleven ikkje kan få tilfredsstillande utbytte av opplæringa innafor det ordinære opplæringstilbodet. Eleven har da krav på spesialundervisning, jf.

opplæringslova § 5-1. Det er viktig at prosessen for å kunne gje spesialundervisning blir starta så snart som mogleg etter at behovet for dette er avdekt.

Undervisningspersonalet har derfor både plikt til å vurdere om ein elev treng

spesialundervisning og å melde frå til rektor når det er behov for det, jf. opplæringslova

§ 5-4. Skulen må ha ein framgangsmåte som er kjent og innarbeidd blant lærarane slik at dei vurderer og melder behov for spesialundervisning.

dokumentasjon, eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av rektor og lærarar på 8., 9. og 10 årstrinn i faga kunst og handverk, norsk og matematikk.

(23)

23

3.1 Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at lærarane systematisk og løpande vurderer om alle elevar har tilfredstillande utbytte av opplæringa?

 På utviklingsplanen for Skei skule 2016-2017 går det fram at skulen skal ta i bruk registreringsverktøyet Vokal for å skape betre oversikt og overføring av

informasjon rundt kartlegging.

 Skulen har sendt inn prosedyrer for kartleggingsprøver og har eit årshjul for kartleggingar for alle trinn.

 Det er møte for klasseteama kvar 3. veke. Klasseteamet skal mellom anna

«Drøfte enkeltelevar si utvikling, både fagleg og sosialt. Bekymring for fagleg utvikling skal løftast fram for teamet og drøftast der, før ein eventuelt tek bekymringa vidare til spes.ped.leiar og/eller leiinga ved skulen», jf. rutinar for klasseteam. Resultat frå kartleggingar, prøver, elev- og utviklingssamtalar skal òg behandlast på teamet. Dette går òg fram av Skei skule sine retningsliner i høve elevane sine rettar til å bli vurdert i høve behovet for spesialundervisning.

 På spørsmål om skulen har diskutert kva som ligg i omgrepet tilfredstillande utbytte av opplæringa forklarar rektor og lærarar i intervju at slike diskusjonar finn stad løpande på teama.

3.2 Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at det for elevar som ikkje får tilfredstillande utbyte av opplæringa blir gjenomført vurdering av a) arbeidsmåtar, b) vurderingspraksis, c) læringsmiljøet.

 Rektor viser i eigenvurderinga til at kommunen har tilpassa opplæring som

satsingsområde for skulane i Jølster og trekk frem ny modell for råmetimar, meir to-lærarsystem og betre mogeleheit til fleksible løysingar når det dukkar opp behov for det i opplæringa.

 Lærarane viser i sine eigenvurderingar til møte på klasseteam og at det er låg terskel for å ta opp saker med leiinga på skulen.

 På spørsmål om det er spesielle ting klasseteama skal drøfte og vurdere i ein slik bekymringsfase svarar nokre lærarar i eitt fag «Er det bestemte ting vi skal vurdere? Vi har mål [for opplæringa] og om eleven ikkje oppnår måla må vi vurdere noko…Eg veit ikkje om vi har noko punktvis vi skal vurdere (…) Eg skjønar ikkje heilt spørsmålet».

 Ein annan lærar i eit annan fag svarar «Eg kjem ikkje på at det står nokon plass kva vi skal vurdere når det gjeld å setje i verk tiltak innanfor tilpassa opplæring.»

(24)

24

3.3 Gjennomfører skulen tiltak i dei tilfella det ikkje blir avdekt at elevane ikkje har tilfredstillande utbyte av opplæringa?

 Rektor forklarar i eigenvurderinga at skulen mellom anna gjer faglege justeringar, endringar på timeplanen, rom, utstyr eller læremiddel i løpet av året.

 Lærarane svarer alle ja på dette spørsmålet i eigenvurderingane. Det kjem òg fram døme i intervju på at dei tilpassar gjennom å endre organisering, innhald eller vurderingsmetoden, mellom anna « Det hender at vi tek ut elevar i grupper, alt etter korleis vi ser at behovet oppstår» og « Vi vurderer t.d. om det er andre typer oppgåve vi kan tilby eleven, vi har t.d. parallellbøker (…) eller organisere opplæringa på ein annan måte».

3.4. Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte for å vurdere om elevane har behov for spesialundervisning?

 Skulen har sent inn dokumentet Skei skule sine retningsliner i høve elevane sine rettar til å bli vurdert i høve behovet for spesialundervisning. Det går fram av rutinane at resultat frå nasjonale prøvar og andre kartleggingar skal drøftast på team. Bekymringar kring elevars faglege utvikling skal meldast til leiinga og det skal drøftast løysingar, utprøvast tiltak og vurdere ev. fagleg behov frå PPT.

 Det er sendt inn prosedyre for gjennomføring og mal for evaluering av nasjonale prøver. Det er og sendt inn døme på evaluering av nasjonale prøvar i rekning 9.

årstrinn.

 Nokre lærarar forklarar i intervju « Dersom dei tiltaka vi set i verk på teamet ikkje verkar, så går det ei melding til spes.ped.ansvarleg (..)».

3.5 Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte for at lærarane melder behov for spesialundervisning til rektor?

 I skulens rutiner står det at leiinga skal minne lærararen på meldeplikta dei har ved oppstart kvar haust. Det vert stardfeste i intervju med rektor og lærarar at dette vert gjort. Rerktor fortel i intervju «Ved oppstart minner vi lærarane om meldeplikta i høve spes.ped. Dei kan kome i løpet av året til rektor. Vi tek saka opp på teamet, dei prøver ut ulike tiltak i opplæringa og dersom det ikkje fører fram er det tilmelding til PPT».

Vi finn gjennom tilsynet at skulen har ein kjent og innarbeidd framgangsmåte slik at lærarane systematisk og løpande vurderer om alle elevar har tilfredsstillande utbytte av opplæringa. Vi forstår det slik at skulen er i ferd med å utvikle arbeidet sitt med VOKAL og vil på denne måten styrke systematikken i vurderingsarbeidet.

(25)

25

Før det blir aktuelt å gje spesialundervisning til ein elev som har vanskar med å følgje den ordinære opplæringa, må skulen vurdere om vanskane kan avhjelpast gjennom tilpassa opplæring. Dette inneber at skulen må vurdere om eleven vil kunne få eit tilfredsstillande utbytte ved at den for eksempel endrar vurderingspraksis og

arbeidsmåtar gjennom å gi andre arbeidsoppgåver eller bruke anna lærestoff og andre læremidlar. Skulen må også vurdere om det må foretas endringar i læringsmiljøet som kan medføre at eleven får tilfredsstillande utbytte; for eksempel gjennom å variere organisering av og intensiteten i opplæringa.

Kommunen skriv i sine kommentarar til førebels tilsynsrapport mellom anna:

«Det som tydelegvis manglar i våre skriftlege rutinar, er orda a) arbeidsmåtar b)

vurderingspraksis c) læringsmiljø. Slike tema vert drøfta når ei bekymring kjem inn, både på klasseteam og på leiarnivå, i tillegg til fleire tema, alt etter kva problematikken går ut på».

Vi har i tilsynet undersøkt om det er ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at skulen gjennomfører vurdering av tre område dersom ein meinar at elevar ikkje har

tilfredstillande utbytte av opplæringa. Dette vil innebere at skulen skal vurdere lærar og eleven sine arbeidsmåtar, lærarens vurderingspraksis og læringsmiljøet til eleven.

Dersom skulen kan vise til at dei har ein avklart framgangsmåte som lærarane er kjende med og følgjer, så vil kravet vere oppfylt sjølv om skulen ikkje har nedfelt dette i ei skriftleg rutine. Dersom lærarane har ein praksis som dei følgjer utan at det er blitt gjort kjent for dei, vil ikkje kravet til innarbeidd framgangsmåte vere oppfylt sjølv om

kontrollert praksis er innanfor regelverket. Dette fordi skulen ikkje har ein avklart

framgangsmåte, og det er «meir eller mindre tilfeldig» at læraren sin praksis er innanfor lovverket. Dette betyr at vi ikkje berre må sjå på lærarane sin praksis, men og kva som ligg til grunn for denne praksisen (skulen sin avklarte framgangsmåte) og at skulen syter for at framgangsmåten blir/er implementert.

Det går fram av skriftlege rutinar og intervju at bekymringar for elevars faglege og sosiale utvikling skal leggast fram for lærarteam og ev. leiinga. Men det går òg fram av intervju med lærarane at det ikkje er klargjort kva forhold som skal vurderast når dei er urolege for elevane sitt utbytte av opplæringa.

Med andre ord har ikkje skulen dokumentert ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at det for elevar som ikkje får tilfredstillande utbyte av opplæringa blir gjennomført

vurdering av arbeidsmåtar, vurderingspraksis og læringsmiljøet.

Dersom skulen mistenker at ein elev ikkje får tilfredsstillande utbytte av opplæringa, plikter skulen som nemnt å vurdere om den kan gjere nokre endringar eller sette inn tiltak innanfor den ordinære opplæringa. Når skulen vurderer det slik at eleven vil få tilfredsstillande utbytte ved å foreta enkelte tilpassingar innanfor den ordinære opplæringa, plikter skulen å sjå til at tiltaka blir sett i verk snarast.

Skulen har ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at det for elevar som ikkje får tilfredstillande utbyte av opplæringa blir gjenomført ulike tiltak innafor tilpassa opplæring og for å melde behov for spesialundervisning til rektor.

Skulen sitt arbeid på dette området imøtekjem ikkje fullt ut dei aktuelle lovkrava.

(26)

26

6. Vurdering av behov for særskild språkopplæring

Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med å vurdere behov for særskild språkopplæring. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og i forskrift til opplæringslova krava er knytte til.

Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å kartleggje elevane sine ferdigheiter i norsk. For elevar med behov for særskild norskopplæring må ein innarbeidd

framgangsmåte sikre at det blir vurdert om eleven òg har behov for morsmålsopplæring og tospråkleg fagopplæring.

Elevar i grunnopplæringa med anna morsmål enn norsk og samisk har rett til særskild norskopplæring til dei har tilstrekkelege ferdigheiter i norsk til å følgje den ordinære opplæringa på skulen, jf. opplæringslova [§ 2-8 eller § 3-12]. Om nødvendig har elevane òg rett til morsmålsopplæring, tospråkleg fagopplæring eller begge delar. Kommunen har ansvaret for at kartlegginga av norskferdigheitene til eleven blir gjord før vedtaket om særskild språkopplæring. I dei fleste tilfella er det skulen som gjennomfører kartlegginga.

Skulen må òg vurdere om eleven eventuelt har behov for morsmålsopplæring, tospråkleg fagopplæring eller begge delar. Skulen må ha ein kjent og innarbeidd framgangsmåte som sikrar dette.

Elevar med vedtak om særskild språkopplæring skal få kartlagt sine norskferdigheiter undervegs i opplæringa.

Skulen skal òg kartleggje eleven undervegs i opplæringa når eleven får særskild språkopplæring, jf. opplæringslova [§ 2-8 eller § 3-12]. Dette for å vurdere om eleven har tilstrekkelege ferdigheiter i norsk til å følgje den vanlege opplæringa på skulen.

Skulen må gjere ei individuell vurdering av tidspunktet for dette.

Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg dokumentasjon, eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av rektor.

4.2 Har skulen ein innarbeidd framgangsmåte for å kartlegging av elevane sine ferdigheiter i norsk?

 Skulen har sendt inn retningsliner for minoritetsspråklege elevar det går fram av dokumentet at det gjeld elevar som kjem under § 2-8 i opplæringslova, særskild språkopplæring for minoritetsspråklege elevar. Retningslinjene er laga på

kommunenivå og skal føljast av skulane i Jølster kommune, står det.

 Det går fram av retningslinene at det skal gjennomførast kartlegging av alle minoritetsspråklege elevar. Første kartlegging skjer på mottaksmøte med føresette og asylmottak/flyktningetenesta. Det skal òg vere kartlegging undervegs, seinast innan to månader. Forholdet vert stadfesta i intervju med rektor.

(27)

27

21. Dersom eleven har behov for særskild norskopplæring; har skulen ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at det vert vurdert om eleven også har behov for

morsmålsopplæring og tospråkleg fagopplæring?

 Det går fram av retningslinene at det er kommunen som har ansvar for å fatte enkeltvedtak om særskilt språkopplæring og at ein ved behov skal vurdere å tilby morsmålsopplæring og/eller tospråkleg fagopplæring.

 Det kjem fram i intervju med rektor « Behovet for morsmålsopplæring skal

vurderast i frå starten, men vi kan ikkje tilby dette. Vi har diskutert dette litt, men har ikkje funne andre måter å tilby dette på.»

22. Blir elevar med vedtak om særskild språkopplæring kartlagde undervegs i opplæringa?

 Det går fram av retningslinene at det skal gjennomførast kartlegging av alle minoritetsspråklege elevar. Første kartlegging skjer på mottaksmøte med føresette og asylmottak/flyktningetenesta. Det skal òg vere kartlegging undervegs, seinast innan to månader. Forholdet vert stadfesta i intervju med rektor.

Vedtak om særskilt språkopplæring vert gjort på kommunalt nivå.

Skulen har ein innarbeidd praksis for å kartlegge elevane sine ferdigheiter i norsk.

Elevane vert også kartlagde undervegs i opplæringa.

Elevar som har behov for særskilt opplæring i norsk, kan også ha behov for

morsmålsopplæring, tospråklig fagopplæring eller begge delar. Då vil dei også ha rett til ei slik opplæring. Dette vil gjelde for nyankomne elevar og andre minoritetsspråklege elevar som har så dårlige norskferdigheiter at dei ikkje klarar å følgje opplæringa på norsk. Det vert forklart at behovet for morsmålsopplæring og/eller tospråkleg

fagopplæring blir vurdert i «i frå starten av», men at det er vanskeleg for å tilby

morsmålsopplæring. I kommunens retningsliner er det uklart i kva grad denne retten er ivareteken slik opplæringslova § 2-8 er meint. Vurdering av morsmålsopplæring er mellom anna knytt til «sosiale- eller åtferdsmessige avvik». Når det gjeld tospråkleg fagopplæring skal dette vurderast om «Saka er sendt til PPT».

Vi vil minne om at dersom skulen vurderer at ein elev har behov for anten morsmålsopplæring og/eller tospråkleg fagopplæring, og ikkje har tilgang på

morsmålslærar, skal skulen så langt som råd leggje til rette for anna opplæring tilpassa føresetnadane til eleven.

Skulen sitt arbeid med vurdering av behovet for særskilt norskopplæring imøtekjem ikkje fullt ut dei aktuelle lovkrava.

(28)

28

7. Førehandsvarsel om vedtak

Fylkesmannen har i kapitla 3 til og med 6 konstatert regelverksbrot.

I denne rapporten får Jølster kommune frist til å rette regelverksbrot, jf. kommunelova § 60 d.

Frist for retting er 01.04.2017. Kommunen må innan denne datoen sende

Fylkesmannen ei erklæring om at det ulovlege forholdet er retta, og ei utgreiing om korleis regelverksbrotet er retta.

Dersom regelverksbrot ikkje er retta innan den fastsette fristen, vil Fylkesmannen vedta pålegg om retting. Eit eventuelt pålegg om retting vil ha status som enkeltvedtak og kan klagast på, jf. forvaltningslova kapittel VI.

Følgjande pålegg er aktuelle å vedta etter utløpet av rettefristen i denne rapporten:

(29)

29 Skulens arbeid med opplæring i fag

1. Jølster kommune må syte for at det lokale arbeidet med læreplanar ved Skei skule oppfyller krava til opplæringslova §2-3, jf. forskrift til opplæringslova §§ 1-1 ,3-1 og 3-2.

Jølster kommune må i samband med dette sjå til at:

a. Rektor sikrar at undervisningspersonalet knyter innhaldet i opplæringa til kompetansemål i det enkelte faget.

b. Rektor sikrar at undervisningspersonalet tek vare på elevens rett til å kjenne til - mål for opplæringa

- kva som blir vektlagt i vurderinga av kompetanse c. Rektor sikrar at opplæringa samla dekkjer

- alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget

2. Jølster kommune må syte for at arbeidet med individuelle opplæringsplanar ved Skei skule er i samsvar med opplæringslova §§ 5-1 og 5-5.

a. Skulen har ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassen).

Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte

3. Jølster kommune må syte for at den individuelle undervegsvurderinga ved Skei skule medverkar til at elevane får realisert sine moglegheiter til å nå måla for opplæringa, jf. opplæringslova § 5-5 og forskrift til opplæringslova §§ 3-1, 3-2, 3-11, 3-12 og 3- 13.

a. Lærarane gjev elevane tilbakemeldingar på kva dei meistrar i faga.

b. Lærarane gjev elevane rettleiing om kva dei må gjere for å auke kompetansen sin i det enkelte fag.

c. Lærarane syter for å involvere elevane i vurderinga av eige læringsarbeid.

d. Elevane frå og med 8. årstrinn får halvårsvurderinga utan karakter - midt i opplæringsperioden i alle fag

- på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta

Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning

4. Jølster kommune må syte for at Skei skule sikrar at utbyttet av opplæringa for den enkelte eleven blir systematisk vurdert og følgt opp, jf. opplæringslova §§ 1-3, 5-1, 5-4 og 5-5 og forskrift til opplæringslova § 3-11.

(30)

30

a. Skulen har ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at det for elevar som ikkje får tilfredsstillande utbytte av opplæringa, blir gjennomført vurdering av

- arbeidsmåtar - vurderingspraksis - læringsmiljøet

Vurdering av behov for særskild språkopplæring

5. Jølster kommune må syte for at Skei skule sikrar at elevar som ikkje har norsk eller samisk som morsmål, får vurdert sitt behov for særskild språkopplæring, jf.

opplæringslova § 2-8.

a. Skulen har ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at det blir vurdert om eleven òg har behov for morsmålsopplæring og tospråkleg fagopplæring når eleven har behov for særskild norskopplæring.

8. Kommunen sin frist til å rette

Som nemnt ovanfor, har kommunen fått ein frist til å rette regelverksbrota som er konstatert i denne rapporten.

Frist for tilbakemelding er 01.04.2017.

Kommunen har rett til innsyn i saksdokumenta, jf. forvaltningslova § 18.

Leikanger 19.12.2016

Lill Mona Solberg Helge Pedersen