Svar på hypotese 7

Figur 8: Grad av endring for alle variablane, livsfase.

67 Tabell for utrekning som vedlegg 8.

68 Tabell for utrekning ligg som vedlegg 11.

69 Dei unge har ei realisering av alternativ variant på 17,1 prosent i us, medan dei midaldra ligg på 12,2 prosent.

1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11  

Hypotese 7 sa at dei midaldra vil ha større endringsgrad, dvs. i bruk av alternative former, enn dei unge. Figur 8 viser tydeleg at det er dei midaldra som i størst grad tilpassar språket sitt frå den eine til den andre intervjusituasjonen. Berre i to av dei 11 variablane er det dei yngre som viser den største graden av endring. Gjennomsnittleg endrar dei midaldra språket sitt med 15,2 prosentpoeng i venta retning, medan dei unge endrar med 4 prosentpoeng⁷⁰. Hypotesen må dermed seiast å vera styrkt. Legg dessutan au merke til at variabel 8 og 9 (segementering og differensiering) viser nær sagt identisk endringsgrad innanfor kvar av livsfasegruppene.

7.4.3 Spesielle funn

Avvika frå mønsteret som viser at dei midaldra har ein større grad av endring enn dei unge, er; variabel 2 (svarabhaktivokal i presens) og 5 (i-omlyd i presens av sterke verb). For

variabel 2 kan nær alle realiseringane utan svarabhakti sporast tilbake til verbet gjera (jamfør 6.2). Som nemnt tidlegare har verbet fått ei apokopert form i infinitiv, noko som

tilsynelatande er vidareført i presens. Dei vaksne nyttar dette verbet i mindre grad i dei formelle intervjua enn i dei uformelle, noko som er med på å trekka ned prosentdelen realiseringar av den alternative varianten i dei formelle intervjua.

Når det gjeld variabel 5 (i-omlyd i presens av sterke verb), viser det seg at veldig få av informantane nyttar den alternative varianten i det heile. Dei store utslaga kan sporast tilbake til tre informantar som skil seg ut. Éin av dei unge og to av dei midaldra. Blant dei midaldra er det berre desse to som nyttar den alternative varianten i det heile, medan dei unge har fire informantar som nyttar han. Dette er truleg forklaringa på kvifor dei vaksne viser ein mindre auke enn dei unge. Sidan prosenttala tabellane er baserte på, reknar med prosenttal på

individnivå, gjev enkeltpersonar like stort utslag, og dermed veg dei fire ungdommane tyngre enn to midaldra. Dei to midaldra som nyttar den alternative varianten, viser likevel høgare prosentdel for denne enn kva dei unge informantane gjer.

Variabel 6 (veikt/sterkt partisipp) og 11 (u/o i bruka) er dei einaste variablane der dei unge viser endring som går mot det som er forventa, og det må au kommenterast. Distribusjonen viser at dei unge har veldig fåe belegg på variabel 6 i uformell situasjon, og at dei

informantane som har belegg på han, viser 75-100 prosent realisering av den alternative varianten, noko som gjev høge prosenttal for alternativ variant i uformell situasjon. I tillegg                                                                                                                

70 Desse tala kjem vi fram til ved å summera alle verdiane i figur 8 for kvar av livsfasane og dinest dela på 11.

Altså unge: 43,5/11=4; midaldra: 167,7/11=15,2.

har to ungdomsinformantar åleine 19 av 27 treff av belegga på alternativ variant i den

formelle situasjonen. Dermed vert kvart belegg mindre gjeldande sidan tala i tabellane er snitt av prosent per informant. Desse to faktorane er truleg viktige for å forklara kvifor endringa går i motsett retning av det som er venta.

Distribusjonen for variabel 11 viser at det er to av dei yngre informantane som står for ein stor del av belegga for den alternative varianten. Den eine av desse informantane har ikkje belegg i det heile på variabelen i formell situasjon, medan den andre berre har eitt. Blant dei midaldra informantane er belegga for den alternative varianten spreidd på fleire informantar. Dermed har me ei forklaring på kvifor resultatet ser ut som det gjer.

7.4.4 Kva fortel resultata oss?

Eckert peika på at dei vaksne nyttar fleire standardnære former som følgje av lingvistiske krav på arbeidsplassen (4.3.5). Nettopp dette perspektivet er veldig interessant. Vi såg at skilnaden mellom livsfasane i størst grad er til stades når ein ser på grad av endring⁷¹. Faktorane som speler inn på utfallet, kan sjølvsagt vera fleire, men eg trur at nettopp det at dei midaldra er i jobb, kan vera relevant. Kanskje vert situasjonen med det formelle intervjuet på eit grupperom oppfatta som ein jobbsituasjon, og dei nyttar dermed fleire standardnære former, slik Eckert peikar på (jamfør 4.3.5). Dette er nødvendigvis avhengig av kva type jobb ein har. For

informantane som er bønder er dette gjerne ikkje så aktuelt. Eit anna aspekt er at skilnaden på dei to situasjonane ikkje var like stor for dei unge som for dei midaldra. For ungdommane føregår alt på skulen, og ein stengjer dermed ute den heimlege sfæren som dei midaldra har dei uformelle intervjua i. Dette kan ha gjort sitt til at graden av endring frå den eine til den andre situasjonen ikkje er like stor for dei unge som for dei midaldra.

Ein kunne au ha peika på autoritetstilhøvet mellom intervjuobjekta og intervjuaren som annleis, av di dei unge informantane er yngre enn intervjuarane, og dermed kan kjenna at dei er under dei i eit autoritetshierarki, i motsetnad til kva dei midaldra informantane er. Nokre av dei unge informantane snakka nemleg lite bortsett frå å svara heilt konkret på spørsmåla dei fekk. Dersom dette hierarkiet skulle vore relevant, måtte det derimot slått ut på same måten

71 Sørensen (1998: 67) kom fram til at dei unge hadde størst grad av endring frå den uformelle til den formelle situasjonen, men at dei midaldra snakka ”minst dialekt”. Omgrepet ”minst dialekt” er Sørensen sitt val av omgrep. Det betyr det same som at dei midaldra nytta flest alternative variantar, for å bruka same terminologien

for alle dei unge informantane, noko resultata viser at det ikkje gjorde. Ungdomsinformantane frå Nærbø var nemleg generelt meir fåmælte enn dei frå Varhaug.

Nettverksteorien til Milroy kan nok ein gong vera relevant som forklaringsgrunnlag. Som eg var inne på i 7.3.2, trur eg dei midaldra generelt har mindre tette og multiplekse nettverk enn dei unge. Sidan heimstadene til informantane er relativt småe, snakkar vi i denne granskinga ikkje i nokon tilfelle om totalt uniplekse og lite tette nettverk, men det kan vera gradsskilnad innanfor tettleik og multipleksitet. Dei vaksne informantane fortel om vener frå andre stader som dei treffer med jamne og ujamne mellomrom, og det at dei er i arbeid, gjer at dei har personar i nettverket sitt som ikkje nødvendigvis er frå same staden som dei sjølv. Det kan vera med på å gjera nettverket mindre multiplekst og mindre tett, sjølv om klynga med kollegaar truleg er nokså tett. Dei unge har på den andre sida i liten grad vener som ikkje er frå heimbygda, og på skulen treffer dei berre andre elevar som er frå heimstaden. Under 7.3.2 gjorde eg eit poeng ut av at informantane frå Varhaug gjerne har tettare nettverk enn dei frå Nærbø, men eg trur gjerne at skilnaden mellom midaldra og yngre er større enn han er mellom tettstadene. Ungdommar har stort sett mindre omgangskretsar enn midaldra, og ofte har dei vener innanfor éin gjeng der alle kjenner alle innad i gjengen. Den konserverande effekta multiplekse og tette nettverk har (jamfør 4.3.3), kan dermed vera ei mogleg forklaring på kvifor dei unge viser mindre grad av endring enn dei midaldra.