Lid  formidlingsspråket  under  mangelen  på  standardiserte  termar/mangel  på  konsistent

Som forskinga til Kristiansen (2012) syner så eksisterer det nærast ein termjungel i dei norske avisene.

Journalistar skal formidla nyhende innan svært mange fagområde, utan sjølve å sitja inne med denne spesialistkunnskapen. Dersom ein ikkje er sikker på kva norske termar ein kan nytta vel ein vel ofte den lettaste løysinga og tek i bruk den engelske termen. I tillegg til dette finn ein at journalistane sjølve ofte dannar norske omsetjingar. Dette er ein godt initiativ, men eg tykkjer det vert problematisk når ein kjem i situasjonar der ein har opptil 15 norske omsetjingar for ein engelsk term. Det er heller ikkje uproblematisk at spesialisten og journalisten ikkje nyttar same formidlingsspråk. Når journalisten sjølv lyt finna opp språket kan ein jo ikkje vera sikker på at denne termen speglar omgrepet korrekt.

Nesje (2011) syner til følgjande utsegn frå ein forskar: ” Noen journalister misforstår totalt og burde få sparken! De har kanskje pratet med meg en hel time og ikke forstått et eneste ord”. Men kven er det som sit med ansvaret her? Så klart er det naudsynt at ein som journalist klargjer i ord og uttrykk ein ikkje har føresetnader for å forstå. Men vil det ikkje også vera forskaren sitt ansvar å formidla kunnskapen sin på ein presis og klår måte? Etter mi meining kan det vera her problema med eit ufullstendig norsk fagspråk oppstår. Dersom forskaren ikkje har eit bevisst forhold til måten ho eller han uttrykkjer seg på, så kan det heller ikkje verta forventa at ikkje-spesialistane skal kunna forstå dette. Det bør altså koma eit klårare skilje mellom kommunikasjonen som ein nyttar i forskingsmiljøet, og språket ein nyttar ut i formidlingssituasjonen. Til dette kan nokre innvenda at ein norsk fagspråk og norske termar ikkje naudsynleg er intuitivt forståeleg for norske språkbrukarar og at ein i slike tilfelle heller snakkar om klårspråk. Dette meiner eg kan løysast gjennom å utvikla termlister som inkluderer både fagtermar på norsk og engelsk, samt populariserte termar, eller sjargong, som det har vorte semje kring av dei ulike fagmiljøa. Det vil også gå ei grense for kor mykje ein kan forenkla termar utan at ikkje også mistar innhaldet på vegen. Etter mi meining vil ei slik grense gå ved dei populariserte termane ein kan finna i aviser.

Ei slik termliste vil gjera det enklare for både studentar som ynskjer å omsetja faguttrykk, men vil også gjera det lettare for journalisten som freistar å nytte faguttrykk i ein populærvitskapleg samanheng.

Frå eit formidlingsperspektiv vil også mottakaren lida under dårleg formidlingsspråk. Kristiansen (2011b) syner til at aviskorpus kan gi mykje informasjon om termstoda i formidlingsspråket:

(…) the search for terminology in the NNC has shown that newspapers are good sources of terminology. Although only a few examples of the typical language of Finance in Norwegian newspapers have been discussed here, the more comprehensive analysis shows that Norwegian terms can be found for almost all concepts analysed. Having said that, anglicisms and hybrid terms are also used and these are more frequent than the Norwegian terms.

På eit seminar organisert av Språkrådet i oktober 2011 var ulike aktørar inviterte for å koma med sine innspel til korleis ein kan gå frå ord til handling når det kjem til å utvikla det norske fagspråket. Her var blant anna to journalistar inviterte for å fortelja om sin termsituasjon. Ein av desse, frå forskning.no, uttrykte blant anna at det var vanskeleg å unngå faguttrykka, samt at det er lett å skriva det forskaren seier, utan at dette naudsynleg vert godt formidlingsspråk. Målet var difor å unngå å nytta fagtermar i avistekstane (Kristiansen 2011). Eit spørsmål frå publikum omhandla om det vil verta lettare for journalistane om ein kunne støtta seg på nasjonale termbasar der ein enkelt kunne gå inn og søka etter norske termar, dersom ein trengde slike. Svaret var noko overraskande at dette ikkje vart sett

på som ein ressurs for formidlingsspråket fordi ein hadde som mål å ikkje nytta termar i det heile. Etter mi meining er dette ei noko merkeleg haldning til utviklinga av det norske fagspråket. Kristiansen har nok rett i at norske termar ikkje alltid let seg forstå utan forklaring og difor har ein den seinare tida arbeida med utviklinga av klarspråk. Men når ein ser på undersøkingane Kristiansen (2011a; 2011b;

2012) har gjort i norske aviskorpus finn ein at anglisismane ofte er dei mest nytta termane og argumentet om at ein skal formidla lett forståeleg for ålmenta ser difor ut til å kvila på eit sviktande resonnement. Det vitnar i størst grad av kva termane er og korleis dei fungerer. Eg syner difor til det eg har synt til om klårspråk, at journalisten ikkje naudsynleg gjer lesaren ei teneste om ein overforenklar bodskapen på ein slik måte at den ikkje lenger kan koplast til den opprinnelege forskinga.

Når det oppstår eit gap mellom språkbruken til spesialistar og journalistar kan ein etter mi meining stå i fare for hindra kunnskapen i å nå ålmenta, noko som i verste fall kan seiast å vera eit demokratisk problem. Eit av føremåla til forskinga er at den skal koma det større fellesskapet til gode. Dersom ein likevel ikkje får ta del i denne kunnskapen på eigne vilkår grunna dårleg formidlingsspråk oppfyller ein ikkje lenger dette kravet. Eit aktivt deltakande samfunn krev jo at deltakarane kan delta på lik linje, trass utdanning og språkleg bakgrunn. Mannen i gata er like påverka av finanskrisa, trass i om han er flink i engelsk eller ikkje. I eit demokrati bør språket vera ein døropnar og ikkje ei barriere. Altså bør Simonsen (2004) verta teken på ordet når han ynskjer å setja fokuset på akademia i samfunnet

Trass i fokuset på at utdanninga skal internasjonaliserast og at bruken av engelsk innan akademia vert sterkt vektlagd av somme forelesarar ser det ut til at studentar har fått ei auka interesse for bevaringa av norsk som fagspråk. Språkspalta, Korrektur, har følgjande å seia om bruken av engelsk på høgskulen:

På Handelshøyskolen forvirres masterstudenter hver dag ved at de har forelesinger på norsk, men pensum og oppgaver på engelsk. Dette er lett å oppdage blant studenter, men er også tydelig hvis man snakker med ferske finansanalytikere. Man minner om at equity, yield og cash flow ikke er norske ord. Korrektur anbefaler (…) om å holde seg strengt til ett språk ved fremleggelser av rapporter, oppgaver eller analyser. Der er de språksikre økonomene som når toppen (K7 Bulletin 2011: 36).

Ein av studentane i mi eiga undersøking reflekterte rundt dette formidlingstemaet og uttrykte følgjande:

(13) (…) det at ein gjerne går ut frå at alle har det same nivået i engelsk og at "det går jo så greitt med dei engelske orda". Ofte er det meir problematisk enn det at ein nyttar engelsk/framanspråklege ord i seg sjølv. Dette kan og føre til at mange ikkje er i stand til å snakke om sitt eige fagområde på eitt eige språk, noko eg vil seie er svært negativt.

Som Hellekjær (2005) si forsking tykkjer heile 30- 40 prosent av studentane i Noreg at dei har problem ved lesing av engelsk pensum. Korleis dette då vil sjå ut for resten av befolkninga har eg ikkje undersøkt, men eg meiner at ein kan gå ut ifrå at det ikkje står betre til her. Dersom ein då ikkje tilpassar språket sitt til mottakargruppa kan ein stå i fare for at ein svært lita gruppe faktisk forstår kva ein prøver å formidla. Dette trur eg kan føra til eit endå større gap mellom akademia og samfunnet elles. Ein kan altså ikkje dra like enkle slutningar som nokre forskarar har gjort om at engelsk er meir presist og at ein difor like gjerne kan læra seg språket fyrst som sist, og helst fyrst.