KKoonnsseekkvveennssuuttggrreeiiiinnggffoorrLLeeiikkaannggeerrkkrraaffttvveerrkkTTeemmaa::NNaattuurrmmiilljjøø((fflloorraaooggffaauunnaa))ooggvveerrnneeiinntteerreesssseerr SSooggnneekkrraaffttAASS

(1)

So S o g g n n e ek k rr a aff tt A AS S

Ko K o n n s se ek k v v e en n s su u tt g g rr e eiiiin n g g ff o o rr Le L eiik k a an n g g e err k k rr a aff tt v v e err k k

Te T em m a a:: N Na att u u rr m m iilljj ø ø (( ff llo o rr a a o o g g ff a au u n n a a)) o g o g v v e errn n e eiin n tt e err e es ss se err

Utt a U a rrb b e eiid d tt a av v ::

1 .. jj u1 u llii 22 00 00 88

SpringfrøImpatiens noli-tangere

(2)

Sognekraft AS

Konsekvensutgreiing for Leikanger kraftverk Naturmiljø og verneinteresser

Side i

FØREORD

Utbygging av vasskraftverk med ein årleg produksjon på over 40 GWh skal i samsvar med plan- og bygningslova kap. VII-a og tilhøyrande forskrift av 01.04.2005 alltid konsekvens- utgreiast. Føremålet med ei slik konsekvensutgreiing er å sørgje for at omsynet til miljø, naturressursar og samfunn blir teke med i vurderinga av tiltaket, og når det blir teke stilling til om, og eventuelt på kva for vilkår, tiltaket kan gjennomførast.

På oppdrag fra Sognekraft AS har MULTICONSULT AS gjennomført ei konsekvensutgreiing for temaet Naturmiljø og verneinteresser i samband med den planlagde utbygginga av Leikanger kraftverk. Rapporten skal dekkje dei krav som framgår av NVE sitt utgreiingsprogram, datert 26. mars 2008, og skal saman med dei øvrige fagrapportane tene som grunnlag for styresmaktene når dei skal avgjere om det skal gjevast konsesjon.

Rapportene skal òg bidra til ei miljømessig optimal utforming og lokalisering av anlegget dersom prosjektet blir realisert.

Vi vil takke dei som har hjelpt til med å framskaffe relevant informasjon, og då spesielt Karl Johan Grimstad, Geir Gaarder og tilsette ved Fylkesmannen si miljøvernavdeling.

Ålesund, 1. juli 2008

(3)

Sognekraft AS

Side ii

INNHALD

1 INNLEIING...1

2 OM UTBYGGINGSPLANANE ...1

2.1 Vassdraga...1

2.2 Reguleringar ...2

2.1 Vassvegar ...2

2.2 Kraftstasjon og nettilknytning...3

2.3 Vegar, transport og plassering av massar ...3

2.4 Areal og arealbruk...4

2.5 Produksjon og kostnader...4

2.6 Alternative utbyggingsplanar ...5

3 UTGREIINGSPROGRAM ...8

4 METODE OG DATAGRUNNLAG ...9

4.1 Datainnsamling / datagrunnlag...9

4.2 Vurdering av verdiar og konsekvensar ...10

5 AVGRENSING AV INFLUENSOMRÅDET...12

5.1 Tiltaksområdet...12

5.2 Influensområdet ...13

6 OMRÅDESKILDRING OG VERDIVURDERING ...16

6.1 Naturgrunnlaget ...16

6.2 Vegetasjons- / naturtypar ...17

6.3 Vilt...20

6.4 Førekomstar av raudlisteartar ...23

6.5 Inngrepsfrie naturområde ...29

6.6 Verneinteresser...31

7 KONSEKVENSVURDERINGAR...32

7.1 0-alternativet ...32

7.2 Generelt om moglege konsekvensar av utbygginga ...32

7.3 Konsekvensar av ei utbygging i Grindsdalen og Henjadalen (Alternativ A)...36

7.4 Oppsummering for Alternativ A ...42

7.5 Konsekvensar av redusert utbygging (Alternativ B) ...42

8 AVBØTANDE TILTAK...45

8.1 Generelle tiltak ...45

8.2 Spesifikke tiltak ...46

9 OPPFØLGJANDE UNDERSØKINGAR ...47

KART / FIGURAR

Figur 1. Oversikt over lokaliseringa av prosjektet... 2

Figur 2. Oversiktskart som viser utbyggingsplanane... 6

Figur 3. Detaljkart som viser dei planlagde inngrepa innerst i Henjadalen og Grindsdalen... 7

Figur 4. Konsekvensvifte (Statens vegvesen, 2005). ... 11

(4)

Sognekraft AS

Side iii

Figur 5. Kart over influensområdet for den planlagte utbygginga. Storleiken på influensområdet vil naturleg nok avhenge av utbyggingsalternativ (A eller B), men òg av kva for tema ein vurderer (flora, fugl, anna vilt). Kartet gjev likevel ein indikasjon på kva for område

som kartlagt og vurdert i samband med utgreiinga av hovudalternativet (A). ... 12

Figur 6. Ortofoto av Grindsdalen. Kjelde: www.norgei3d.no ... 13

Figur 7. Berggrunnsgeologisk kart for området. Kjelde: NGU ... 14

Figur 8. Kvartærgeologisk kart for området. Kjelde: NGU... 15

Figur 9. Oversikt over skogtypar (lauvskog, barskog og blandingsskog) og dyrka mark i området. ... 18

Figur 10. Felt hjort i perioden 1992-2006. Kjelde: Statistisk sentralbyrå. ... 21

Figur 11. Ortofoto av Henjadalen. Kjelde: www.norgei3d.no ... 25

Figur 12. Oversiktskart som viser registrerte naturtypar og observasjonar av raudlista planteartar. Observasjonar av raudlista artar av fugl er ikkje vist på kartet (for enkelte av desse artane er opplysningar om hekkelokalitetar sensitiv informasjon som ikkje skal offentleggjerast). ... 26

Figur 13. Viktige naturtypar langs dei berørte elvestrekningane. Lokalitetane er nummerert i samsvar med Tabell 5... 27

Figur 14. Observasjonar av vassdragstilknytta artar av fugl. Punkta viser observasjonsstad (ikkje hekkelokalitet). Kartlegginga er gjennomført over ein lang periode (2006-2008), og det er difor sannsynleg at dei same individa har blitt registrert fleire gongar. ... 28

Figur 15. Oversikt over inngrepsfrie naturområde (INON) og tap som følgje av ei utbygging etter alt. A. Figur 17 viser tilsvarande kart for alt. B. ... 30

Figur 16. Område verna (Kvinna) eller føreslege verna (Kvinnafossen naturreservat) i medhald av Verneplan for vassdrag og Naturvernloven. Kartet viser avgrensinga av Kvinnafossen naturreservat slik den var i utkastet til verneplan for edellauvskog, samt føreslegne grensejusteringar etter innspel i høyringsfasen (raud strek)... 31

Figur 17. Tap av INON ved ei utbygging etter alternativ B. ... 44

Figur 18. Tap av INON ved ei utbygging etter alternativ B, men utan bruk av eksisterande regulering i Store Trastadalsvatnet. ... 44

TABELLAR

Tabell 1. Arealbehov i anleggs- og driftsfasen. Alternativ A. ... 4

Tabell 2. Produksjons-/kostnadstal. ... 4

Tabell 3. Arealbehov i anleggs- og driftsfasen. Alternativ B. ... 5

Tabell 4. Kriterier for verdsetting av naturmiljøet. ... 10

Tabell 5. Oppsummering av dei registrerte lokalitetane. ... 20

Tabell 6. Kategoriar iht. nasjonal raudliste for trua artar i Norge (DN, 1999). ... 23

Tabell 7. Kjende førekomstar av raudlisteartar i influensområdet til Leikanger kraftverk... 23

Tabell 8. Forventa effekt av redusert vassføring på viktige område for biologisk mangfald (naturtypar)... 37

Tabell 9. Forventa effekt av redusert vassføring på faunaen i området (fugl)... 38

Tabell 10. Forventa effekt av arealbeslag på viktige område for biologisk mangfald... 39

Tabell 11. Forventa effekt av støy og uroing på pattedyr og fugl. ... 40

Tabell 12. Kraftlinja sitt konfliktpotensial i forhold til kollisjonar med trua eller sårbare artar av fugl... 40

Tabell 13. Tap av inngrepsfrie naturområde (INON) ved ei utbygging i Grindsdalen og Henjadalen. Alternativ A. Alle tal i km²... 42

(5)

Sognekraft AS

Side iv

Tabell 14. Tap av inngrepsfrie naturområde (INON) ved ei utbygging i Grindsdalen og

Henjadalen. Alternativ B. Alle tal i km². Sjå Figur 17. ... 43

VEDLEGG

Vedlegg 1. Registrerte naturtypar innanfor influensområdet.

Vedlegg 2. Registrerte artar av mose, sopp og lav under feltarbeidet hausten 2007 Vedlegg 3. Registrerte artar av fugl, pattedyr og amfibiar

(6)

Sognekraft AS

Side v

SAMANDRAG

Utbyggingsplanane

Sognekraft AS planlegg å utnytte vatnet i Henjaelvi og Grindselvi til kraftproduksjon.

Leikanger kraftverk vil bli lokalisert inne i fjellet ved Suppam, ca. 3,5 – 4 km nordvest for utløpet av Grindselvi. Krafta vert ført ut i kabel gjennom ei fullprofilbora sjakt frå kraftstasjonen og opp til om lag kote 200 i lia ovanfor Suppam. Her vert krafta ført vidare i ei ca. 3,3 km lang 132 kV kraftline til ein koplingsstasjon på austsida av Grindselvi, om lag på høgde med Seljevollen.

Eksisterande skogsveg i Grindsdalen vil bli opprusta. I tillegg vil det bli bygd ein kort veg opp til tverrslaget. I Henjadalen vil eksisterande veg opp til Flyane bli opprusta, og det vil bli bygd ein ca. 3,4 km lang anleggsveg frå Flyane og opp til inntaket i Traståna. Denne vegen vil òg få ei ca. 700 m lang forgreining bort til tverrslaget sør for Nyastølen.

Ca 230 000 m³ tunnelmasse vil bli deponert i dalsida nedanfor tverrslaget ved Nyastølen. I Grindsdalen vil ca. 190 000 m³ tunnelmasse bli plassert på vestsida av Grindselvi i området rundt samløpet med Gildøla. Det vil òg bli teke ut ca. 160 000 m³ tunnelmasse nede ved kraftstasjonen. Det aller meste av dette vil bli tippa i fjorden. Berre ein liten del vil bli nytta til planering av riggplass ved riksvegen og fjorden.

Ei minstevassføring frå inntaka på høvesvis 254 l/s (sommar) og 127 l/s (vinter) i Henjaelvi og 164 l/s (sommar) og 82 l/s (vinter) i Grindselvi ligg frå utbyggjar si side inne som ein del av utbyggingsplanane. Dette tilsvarer 2 x alminneleg lågvassføring i sommarhalvåret og alminneleg lågvassføring i vinterhalvåret. Utbyggjar legg òg opp til at det vert bygd tersklar på dei flate partia rundt Flotande og Flyane i Henjadalen.

Utbygginga er kostnadsrekna til 628,5 millioner kroner, og kraftstasjonen vil få ein årleg middelproduksjon på 184,1 GWh. Dette gjev ein utbyggingspris på 3,41 kr/KWh.

Eit utbyggingsalternativ (Alternativ B) med inntak på kote 365 er òg vurdert. Dette alternativet har ein utbyggingskostnad på 445,2 mill. kroner, og ein årleg produksjon på 124,9 GWh.

Utbyggingsprisen for dette alternativet blir då 3,56 kr/KWh.

Områdeskildring og verdivurdering

Influensområdet sine verdiar når det gjeld flora er i første rekkje knytta til dei lågareliggande delane av influensområdet (spesielt gammal slåttemark, naturbeitemark og edellauvskog i området Nygard - Suppam - Grinde). Det er registrert fleire viktige naturtypar og raudlista artar av både karplantar, mosar og lav i dette området. Av vassdragstilknytta naturtypar er det registrert ei viktig (B) bekkekløft nederst i Grindselvi, ei viktig fossesprøytsone (B) nederst i Henjaelvi, samt ein viktig (B) gråor-heggeskog ovanfor Flyane i Henjadalen. Dei øvre delane av dalføret består i stor grad av triviell vegetasjon utan dei heilt store kvalitetane. Tabellen under viser registrerte naturtypar i prosjektet sitt influensområde.

Tabell S1. Registrerte naturtypar i influensområdet.

Område / lokalitet Type område Verdi

1. Gjerdet Fossesprøytsone (E05) Viktig (B)

2. Røysane nord Hagemark (D05) Lokalt viktig (C)

3. Dalen vest Hagemark (D05) Viktig (B)

4. Flyane Gråor-heggeskog Viktig (B)

5. Fjærlandsetevatnet Andre viktige førekomstar (H) Viktig (B)

6. Holene – Hamre Gammal edellauvskog (F02) Viktig (B)

7. Grindselvi, nedre del Bekkekløft (F09) Viktig (B)

(7)

Sognekraft AS

Side vi

Område / lokalitet Type område Verdi

8. Grinde I Naturbeitemark (D04) Svært viktig (A)

9. Grinde II Rik edellauvskog (F01) Viktig (B)

10. Grinde III Slåtteeng (D01) / Naturbeitemark (D04) Lokalt viktig (B)

11. Skitstøla / Gåsdøla Gammal edellauvskog (F02) Viktig (B)

12. Seljevollen Slåtteeng (D01) / Naturbeitemark (D04) Lokalt viktig (C)

13. Myklebruteigane Slåtteeng (D01) / Naturbeitemark (D04) Lokalt viktig (C)

14. Engjasete – Fjellheim Gammal lauvskog (F07) Svært viktig (A)

15. Suphamar Slåtteeng (D01) Svært viktig (A)

16. Blåfjell Rik edellauvskog (F01) Svært viktig (A)

Når det gjeld vilt så framstår Henjadalen og Grindsdalen som normalt artsrike dalføre både når det gjeld fugl, pattedyr og andre artsgrupper. Artar som hjort, hare, ekorn, raudrev, mår og røyskatt er forholdsvis vanlege, medan rådyr, elg, gaupe, jerv og oter (i nedre del av vassdraga) vert registrert no og då. I forvaltningssammenheng er det ofte fokus på trua og sårbare artar, og tabellen under viser funn av raudlisteartar i influensområdet.

Tabell S2. Kjende førekomstar av raudlisteartar i influensområdet til Leikanger kraftverk.

Artsgruppe Norsk namn Status Funn i området

Fjellvåk NT Vert jamleg observert, og hekkar truleg i øvre del av influensområdet i gode smågnagarår.

Kongeørn NT Vert jamleg observert i Grindsdalen og Henjadalen. Også sett under eige feltarbeid i Henjadalen sommaren 2007. Hekkar truleg i øvre del av Henjadalen og/eller Grindsdalen.

Jaktfalk NT I følgje Godø (1983) er arten observert i Henjadalen på 80-talet, men den er ikke påvist hekkande. Jaktfalken er òg observert i seinare tid (Bjarne Sjøthun, pers. medd). Det er usikkert om dette dreiar seg om streifande individ eller om arten hekkar i dette fjellområdet.

Vandrefalk NT Observert fleire stader på Leikanger dei siste åra (Tore Larsen, pers. medd.), og hekkar sannsynlegvis like utanfor influensområdet til dette prosjektet (langs fjorden).

Hønsehauk VU Ein sjeldan hekkefugl. To kjende hekkelokalitetar innanfor influensområdet.

Hubro EN I følgje grunneigarane på Grinde er arten tidlegare registrert i lia vest for Grinde. Eksakt hekkelokalitet og dagens status er ikkje kjend.

Makrellterne VU Fåtallig hekkefugl langs fjorden, men har ikkje tilhald oppe i vassdraga.

Vipe NT Vipa er i tilbakegong, men er framleis ein relativt vanleg hekkefugl i kulturlandskapet langs fjorden.

Kvitryggspett NT Registrert hekkande fleire stader i Grindsdalen og Henjadalen.

Sannsynlegvis ein bra hekkebestand i området.

Gråspett NT Sannsynleg hekkefugl i begge dalføra Dvergspett VU Sannsynleg hekkefugl i begge dalføra

Nattramn VU Registrert i Henjadalen av Godø (1983). Det er gjort svært få funn av arten i Sogn og Fjordane, og det er lite truleg at den hekkar i influensområdet i dag.

Songlerke NT Registrert av Godø (1983), men arten har vore i tilbakegong i mange år og det er lite truleg at den hekkar innanfor influensområdet i dag.

Bergirisk NT Sannsynleg hekkefugl i høgareliggande delar av vassdraga (over skoggrensa).

Steinskvett NT Vanleg hekkefugl i øvre del av vassdraga (over skoggrensa).

Stare NT Relativt vanleg hekkefugl i kulturlandskapet langs fjorden.

Fugl

Bøksongar NT Registrert i edellauvskogsområda langs Sognefjorden. Ein regionalt sjeldan art knytta til sørvende og soleksponerte skogslier.

Oter VU Ein art i framgong. Oteren er ikkje lenger noko uvanleg syn i Sognefjorden, men førekjem noko sjeldnare oppe i Henjaelvi og Grindselvi.

Pattedyr

Jerv EN Streifdyr av jerv er innom øvre delar av influensområdet med jamne mellomrom. Ingen fast bestand.

(8)

Sognekraft AS

Side vii Artsgruppe Norsk namn Status Funn i området

Ulv CR Eitt individ heldt seg i området nokre dagar i 2001. Ingen fast bestand.

Gaupe VU Det er registrert tap av sau til gaupe både i 2004 og 2007 (Njøsadalen og Grindsdalen). Indre Sogn (Luster) har truleg ein liten, men fast bestand av gaupe. I Leikanger dreiar det seg truleg om streifdyr.

Fjellrev CR Eitt individ skal være observert i Gildalen for nokre få år sidan (observatøren var usikker på årstalet). Det er òg meldt om ein observasjon i Fjærland omytrent i same tidsrom. Observasjonen vert rekna som usikker pga fåren for forveksling med rømt tamrev.

Reptil Ingen påviste artar Amfibium Ingen påviste artar

Alm NT Vanleg i edellauvskogsliene langs fjorden

Perleforglemmegei EN Funnen på Huke (1938). Dagens status for arten i dette området er ikkje kjend.

Stolt henrik NT Funnen bl.a. ved Engjasete, Holene og Huke, samt ved Henjaelvi like ovanfor Hermannsverk. Tre av observasjonane er frå 30-talet og ein frå 90- talet.

Bakkesøte NT Funnen fleire stader i kommunen, bl.a. ved Engjasete Karplantar

Gåsefot VU Funnen fleire stader i området rundt Hermannsverk og Njøs på 30-talet.

Dagens status for denne arten er usikker.

Raud

honningvokssopp

NT Funnen på gammal naturbeitemark i Henjadalen (mellom Flyane og Nyastølen).

Gulfotvokssopp NT Funnen langs Skuleåna på ca kote 415 Rødnende

lutvokssopp

NT Funnen på Grinde i eit område med ask (ned mot elva).

Raud

honningvokssopp NT Funnen på gammal naturbeitemark i Henjadalen (mellom Flyane og Nyastølen).

Pelskjuke EN Funnen fleire stader langs fjorden (i sørvende lier) Sopp

Fingerbegersopp NT Funnen ved Kvernhusgilet like nord for Suppam Olivenfiltlav VU Funnen ved Engjasete

Almelav NT Funnen ved Ulvafjellet NØ for Huke Lav

- NT Funnen ved Ulvafjellet NØ for Huke

Mose Ingen påviste artar

Moglege konsekvensar av Alternativ A (inntak på kote 600)

Moglege effektar av ei utbygging på flora og fauna er i første rekkje knytta til 1) redusert vassføring, 2) arealbeslag, 3) støy og uroing grunna auka ferdsel/aktivitet og tap av inngrepsfrie naturområde, 4) kollisjonar mellom fugl og høgspentlinjer. Under er desse faktorane kort vurdert.

Redusert vassføring

Ei sterkt redusert vassføring i Grindselvi og Henjaelvi vil vere negativt for tre vassdragstilknytta naturtypar; bekkekløfta nederst i Grindselvi, fossesprøytsona nederst i Henjaelvi og gråor-heggeskogen ovanfor Flyane. Alle lokalitetane er vurdert som viktige (B), og redusert vassføring vil sannsynlegvis redusere verdien av desse lokalitetane til lokalt viktig (C). Artssamansetjinga vil endre seg i retning av meir tørketålande artar (dette har blitt godt dokumentert i samband med utbygginga i Aurland). Utover dette vil triviell vegetasjon langs dei øvrige elvestrekningane òg bli påverka av redusert fuktigheit i og langs vassdraget.

Av fugl er det i første rekkje fossekall som vil bli negativt påverka. Sjølv om næringstilgongen sannsynlegvis ikkje blir vesentleg redusert, vil redusert vassføring både i hovudvassdraga og i dei berørte sideelvane føre til tap av hekkeplassar. Arten kan sannsynlegvis hekke i nedre del av Grindselvi og Henjaelvi etter ei utbygging, medan strekninga frå inntaka og eit godt stykke nedover vil vere lite eigna pga låg vassføring. Oppsetting av rugekasser på eigna stader kan vere eit rimeleg og effektiv avbøtande tiltak. Andre artar av fugl, slik som sivsporv

(9)

Sognekraft AS

Side viii

og strandsnipe, er truleg mindre sårbare i forhold til redusert vassføring. Det er usikkert korleis vintererla reagerer på redusert vassføring i nedre del av Grindselvi. I dette området er restvassføringa såpass stor at det ikkje kan utelukkast at arten vil klare seg. Det er ikkje venta at produksjonen av insekt eller fisk i elvane vil bli vesentleg redusert (under føresetnad av at det vert pålagt minstevassføring), noko som tilseier små konsekvensar for næringstilgongen til insektetarar (fugl og flaggermus) og oter i og langs vassdraga.

Arealbeslag

Med unntak av området rundt tunnelpåhogg og anleggsrigg ved Suppam, vil dei fysiske inngrepa på bakken knytta til bygging av inntak, anleggsveg, kraftlinje m.m. i stor grad berøre område utan vesentlege botaniske kvalitetar, dvs. område som ikkje er avgrensa som viktige naturtypar eller trua vegetasjonstypar. Sjølv om inngrepa i desse områda vil vere merkbare, så vil dei primært ha konsekvensar for trivielle artar og vegetasjonstypar.

Når det gjeld området ved Suppam, så er det kartlagt som naturtypen slåtteeng (D01) av verdi svært viktig (A). Området består i praksis av ein mosaikk av slåtteeng, edellauvskog og bergknausar. Utbygginga vil legge beslag på ca. 3 dekar av eit totalt areal på 325 dekar (jfr.

Naturbase). Sjølv om berre ein liten del av lokaliteten vert berørt, vil vi tilrå at det vert gjort ei meir detaljert kartlegging av spesielt karplantar og beitemarkssopp pga området sitt potensial for raudlisteartar. Dette for å sikre ei optimal lokalisering av påhogg og midlertidig riggområde dersom det vert gjeve konsesjon til utbygginga.

Arealbeslaga isolert sett vil ha relativt liten effekt for dyre- og fuglelivet i influensområdet.

Støy og uroing / tap av INON

Det store tapet av inngrepsfrie naturområde, høvesvis 21,9 km² for alt. A og 17,5 km² for alt B, vil vere negativt både for sky ”villmarksartar” som kongeørn, fjellvåk og jaktfalk (dersom sistnemnde art hekkar i dette fjellområdet), samt for jaktbart vilt. Dette skuldast i første rekkje anleggsarbeid, auka ferdsel og uroing, og i mindre grad dei tekniske inngrepa (arealbeslaga) i form av anleggsvegar, massedeponi og tunnelpåhogg.

Det er i første rekkje rovfuglane som vil vere sårbare i forhold til støy og uroing i anleggsfasen. Anleggsarbeid innanfor ein avstand på ca. 1 km frå reiret kan føre til redusert hekkesuksess i anleggsfasen (Gunnar Bergo, pers. medd.). Anleggsarbeidet vil òg vere forstyrrande for jaktbart vilt, som bl.a. hjort, orrfugl og lirype.

I driftsfasen vil viltet i området i liten grad bli påverka av sjølve kraftverket, men tilhøyrande infrastruktur (og då spesielt anleggsvegen opp til Nyastølen/Traståna) vil kunne føre til meir ferdsel i dalføret (både motorisert og til fots). Dette vil kunne ha ein forstyrrande effekt på sky artar av både fugl og pattedyr. På den andre sida har utanlandske undersøkingar (Finney &

Pearce 2005) vist at det å samle ferdselen langs ein sti eller veg, i motsetning til at folk ferdast meir spredt i terrenget, vil kunne ha ein positiv effekt på fuglelivet. Uansett vil det vere ein fordel av vegen vert stengt med bom, slik at omfanget av motorisert ferdsel vert minst mogleg.

Kollisjonar mellom fugl og høgspentlinjer

Kunnskapen om effekten av kraftlinjer på fugl er godt undersøkt og dokumentert, også under norske forhold. Fugl risikerer å bli skada eller drept enten ved straumgjennomgong (elektrokusjon) eller ved kollisjon.

Når det gjeld straumgjennomgong, så er det nesten utelukkande kraftlinjer med spenning på under 132 kV som tek livet av fugl på den måten. På større kraftlinjer (132 – 420 kV) er avstanden mellom straumførande ledningar eller faseleiar og jordline så stor at problemet nærmast blir eliminert. Vi forventar difor ikkje auka mortalitet blant fugl som følgje av straumgjennomgong i nærområdet til den planlagde 132 kV linja mellom Suppam og Seljevollen.

(10)

Sognekraft AS

Side ix

Av konkrete eksempel på artar kor kollisjonar og/eller straumgjennomgong vert framheva som ein vesentlig dødsårsak blant gjenfunn av daude ringmerka individ kan ein nemne bl.a.

kongeørn, havørn, hønsehauk og hubro (Bakken m. fl. 2003, Bakken m. fl. 2006). Sjølv for artar som manøvrerer godt i lufta, slik som vandrefalk og jaktfalk, er kollisjonar med kraftlinjer ein ikkje ubetydeleg dødsårsak i denne statistikken (10% for vandrefalk). Alle desse artane er registrert i influensområdet til Leikanger kraftverk.

Kollisjonsrisikoen varierer òg etter korleis kraftlinja er plassert i terrenget. Kraftlinjer som kryssar dalar og vassdrag tek livet av fleire fuglar enn kraftlinjer som ligg parallelt med slike terrengdrag (Scott m. fl. 1972, Bevanger 1994). I dette tilfellet går linja på tvers av terrengformasjonene (opp lia) både ved Suppam og Seljevollen, noko som aukar risikoen for kollisjonar i forhold til om linja hadde gått parallellt med høgdekotane.

Oppsummering

Tapet av inngrepsfrie naturområde ved ei utbygging, kombinert med utbygginga sin effekt på vassdragsbetinga naturtypar (gråor-heggeskog, fossesprøytsone og bekkekløft), auka kollisjonsfare for einskilde artar av fugl i området mellom Suppam og Grindsdalen, samt uroing av dyrelivet i anleggsfasen, tilseier at utbygginga i Henjaelvi og Grindselvi har middels negativ konsekvens (--) for naturmiljø og verneinteresser både i anleggs- og driftsfasen.

Moglege konsekvensar av Alternativ B (inntak på kote 365)

Området sine verdiar når det gjeld vegetasjons-/naturtypar, karplantar, mosar og lav er i første rekkje knytta til dei lågareliggande delane av influensområdet. Dei midtre og øvre delane av dalføra (kote 365-600) består i stor grad av triviell vegetasjon utan dei heilt store kvalitetane. Dette betyr at konsekvensane av ei utbygging etter Alternativ B, med enkelte unntak, ikkje skil seg i vesentleg grad frå Alternativ A med tanke på konsekvensgrad for vegetasjons-/naturtypar, karplantar, mosar og lav. Alternativ A er vurdert som marginalt meir konfliktfyllt.

For vassdragstilknytta artar som fossekall, strandsnipe m.m. vil Alternativ B sannsynlegvis vere noko mindre konfliktfyllt enn Alternativ A. Dette pga av at kortare elvestrekningar vert berørt. Ned mot fjorden (kote 365 – 0) vil Alternativ B medføre noko lågare restvassføring enn Alternativ A (pga mindre restfelt), og her vil effekten kunne bli motsett. Når det gjeld sårbare og sky artar av rovfugl, skogsfugl m.m. så har øvre del av dalføra større verdi enn nedre del, og ei utbygging i samsvar med Alternativ A vil difor vere meir konfliktfyllt enn Alternativ B.

Alternativ A vil medføre eit samla tap av inngrepsfrie naturområde på heile 21,9 km². Alternativ B skil seg ikkje vesentleg frå dette (17,5 km²), og dette skuldast at både Alternativ A og Alternativ B legg opp til å nytte delar av magasinkapasiteten i Store Trastadalsvatnet. Ei utbygging i henhald til Alternativ B, men uten bruk av Store Trastadalsvatnet, vil medføre eit tap på marginale 0,11 km².

Samla sett er utbygginga av Leikanger kraftverk (Alternativ B) vurdert å ha liten til middels negativ konsekvens (-/--) for flora, fauna og verneinteresser.

Avbøtande tiltak

Det er føreslege ei rekkje generelle og meir spesifikke avbøtande tiltak for å redusere konsekvensane av ei utbygging for det biologiske mangfaldet. Under er nokre av dei viktigaste tiltaka kort omtala:

Minstevassføring er eit svært viktig avbøtende tiltak for vassdragstilknytta artar av plantar og dyr. Det må stillast krav til minstevassføring både i sommar- og vinterhalvåret.

Alle område som blir påverka av anleggsarbeid bør setjast i stand etter at anleggsarbeidet er avslutta. Områda bør dekkjast med jord slik at stadeigen vegetasjon kan reetablerast.

(11)

Sognekraft AS

Side x

Omfanget av køyring i terrenget bør reduserast til eit minimum.

Ved oppføring av nye kraftlinjer bør ein redusere omfanget av ryddebeltet til eit minimum.

Etablering av trygge reirplassar for fossekall vil vere eit rimeleg og effektivt avbøtande tiltak. Reirkasser kan hengast opp i trange bekkekløfter eller på store steinar ute i elveløpet.

Merking av toppledningar og faseledningar reduserer faren for at fugl kolliderer med kraftledningane. I dette tilfellet bør ein vurdere å merke toppledningar og faseledningar på strekninga frå kote 200 og opp til Klovsteinane (ca kote 700). I dette området vil effekten for hekkande og trekkande/næringssøkande rovfugl kunne vere positiv, samtidig som at få folk ferdast i dette området og effekten på landskapsopplevelsen blir liten.

Anleggsarbeid bør i minst mogleg grad føregå i sårbare periodar for viltet. I praksis er det spesielt på våren og forsommaren at dette vil vere uheldig. For enkelte rovfuglartar, som kongeørn, vil anleggsarbeid (inkludert helikoptertrafikk) i nærområda til reiret vere skadeleg allereie frå februar og til ut i juni.

Oppfølgjande undersøkingar

Av oppfølgjande undersøkingar er det i første rekkje aktuelt å få undersøkt om artar som kongeørn og fjellvåk hekkar i nærområdet til tunnelpåhogg og massedeponi i Grindsdalen og Henjadalen. Dette arbeidet kan utførast av lokale ornitologar.

I tillegg bør det gjerast ei detaljert vegetasjonskartlegging av arealet rundt det planlagde tunnelpåhogget og riggplassen ved Suppam, slik at ein eventuelt kan få lokalisert desse anleggskomponentane til område med trivielt biologisk mangfald.

(12)

Sognekraft AS

Side 1

1 INNLEIING

Det eksisterer ulike politiske signal som er relevante for dette vasskraftprosjektet. Av spesiell interesse for temaet flora og fauna er Stortingsmelding nr. 42 om biologisk mangfold (Miljøverndepartementet 2001), der sektoransvaret til dei ulike departementa er framheva bl.a. ved at:

"Departementene skal ha oversikt over miljøvirkningene av virksomhetene på sitt ansvarsområde, og de skal kartlegge og overvåke biologisk mangfold etter "Nasjonalt program for kartlegging og overvåking av biologisk mangfold", som det er redegjort nærmere for i kap. 17.2.2."

"Departementene er i utgangspunktet administrativt og økonomisk ansvarlige for tiltak innen eget ansvarsområde. Dette ansvaret skal nedfelles iall myndighetsutøvelse og omfatte tiltak for bærekraftig bruk og vern, forebygging, restaurering og demping av skadevirkninger på biologisk mangfold i forbindelse med utøvelse av virksomheter under departementenes ansvarsområder. Målet er at hvert departement ivaretar dette."

Vidare er det i St.meld. 21, 2004-2005 og St.meld. 16, 2004-2005 konkretisert fleire nasjonale miljømål som er relevante i samband med planlegging og konsekvensutgreiing av vasskraftprosjekt:

Naturen skal forvaltes slik at arter som finnes naturlig sikres i levedyktige bestander, og slik at variasjonsbredden av naturtyper og landskapopprettholdes.

Norge har som mål å stanse tapet av biologisk mangfold innen 2010.

I truede naturtyper skal inngrep unngås, og i hensynskrevende naturtyper skal viktige økologiske funksjoner opprettholdes.

Kulturlandskapet skal forvaltes slik at kulturhistoriske og estetiske verdier, biologisk mangfold og tilgjengelighet opprettholdes.

Denne rapporten skal tene som grunnlag for styresmaktene når dei skal avgjere om prosjektet er i samsvar med nasjonale målsetjingar når det gjeld energiproduksjon og forvaltning av biologisk mangfald. Rapportene skal òg bidra til ei miljømessig optimal utforming og lokalisering av anlegget dersom prosjektet vert realisert.

2 OM UTBYGGINGSPLANANE

2.1 Vassdraga

Henjaelvi og Grindselvi er nabovassdrag og ligg i Leikanger kommune i midtre Sogn.

Henjaelvi renn ut i fjorden ved tettstaden Hermansverk, medan Grindselvi renn ut i fjorden ca 6 km vest for utløpet av Henjaelvi.

Nedbørfelta til Henjaelvi og Grindselvi er på høvesvis 65,1 og 43,0 km². Utbyggingsplanane omfattar høvesvis 43 km² (66 %) av Henjaelvi og 25,7 km² (60 %) av Grindselvi sine nedbørfelt. Samla middelvassføring ved inntaka er på 2,95 m³/s (Henjaelvi) og 1,91 m³/s (Grindselvi), medan middelvassføringa ved utløpet i Sognefjorden er på høvesvis 3,75 m³/s og 2,51 m³/s.

(13)

Sognekraft AS

Side 2

I nedbørfeltet til Henjaelvi er det to vatn av ein viss storleik. Eitt av dei, Store Trastadalsvatnet, er regulert 4,5 m av kommunen for å sikre drikkevassforsyninga og landbruksvatn til Systrond. I Grindselvi ligg det berre eit par mindre vatn/tjørn.

Dei øvre partia av nedbørfelta er relativt flate. Frå desse områda er det bratt ned til dei to hovuddalføra og dei mange sidedalane. Hovuddalføra er flate øvst og vert brattare og trongare ned mot fjorden.

Figur 1. Oversikt over lokaliseringa av prosjektet.

2.2 Reguleringar

Kraftverket vert eit elvekraftverk. Hovudinntaka vert i dei to hovudløpa i vassdraga på kote 600. Her vert det ei avgrensa oppdemming av elvane for å kunne oppnå stabile vassinntak.

Det er ikkje planlagt nye reguleringsmagasin i samband med denne utbygginga. Utbyggjar tek sikte på å få til ei avtale med kommunen for å kunne nytte ein del av deira regulering i Store Trastadalsvatnet til bruk i kraftverket.

2.1 Vassvegar

Den 15 040 m lange tunnelen frå kraftstasjonen ved Suppam til det fjernaste inntaket i Henjaelvi, Reisetåi, vil bli ein kombinert drifts- og overføringstunnel. Driftsvassvegen startar med ein 80 m lang røyrtunnel frå kraftstasjonen til ein inntakskonus med propp og overgang til råsprengt tunnel. Denne tunnelen vil først gå på jamn stigning, 1:6, dei første 3 km. Denne strekninga vert driven frå kraftstasjonsområdet. Resten av tunnelen vert driven frå to tverrslag. Det eine er plassert ved Gildalsbrekka i Grindsdalen, det andre sør for Nyastølen i Henjadalen. Tunnelen vert driven med minimumstverrsnitt for hjuldrift, dvs 20-22 m². Det meste av tunnelen vil såleis liggje på eit relativt høgt nivå mot alle inntaka med ei vassmengde i tunnelen på om lag 350 000 m³.

(14)

Sognekraft AS

Side 3

Det vert i alt 11 inntak på driftstunnelen. Rekna frå kraftstasjonen vert desse elvane/bekkane tekne inn på kote 600: Skitstøla, Gildøla, Stavseta, Nyastøla (to inntak), Skulåna (to inntak), Friksdøla, Slettabotn, Traståna og Reisetåi. Hovudinntaket i Henjaelvi vert Friksdøla og hovudinntaket i Grindselvi vert Stavseta. Dei andre elvane/bekkane vert tekne inn ved hjelp av fullprofilbora sjakter. I følgje utbyggjar kan det vere aktuelt å overføra den ein bekken i Nyastøla over i den andre ved hjelp av ein kanal eller ei nedgrave røyr. Det kan også vera aktuelt å overføra elva frå Slettabotn bort til Traståna på same vis. Med unnatak av sjakta til Skitstøla som vert 430 m lang, vert sjaktene mellom inntaka og tunnelen opp til 100 m lange.

2.2 Kraftstasjon og nettilknytning

Kraftstasjonen til Leikanger kraftverk vert plassert i fjell ved Suppam. Tilkomsttunnelen frå riksvegen inn til stasjonen vert 480 m lang. I kraftstasjonen vert det installert eit aggregat på 77 MW. Den maksimale driftsvassføringa vert på 14,6 m³/s, medan minste driftsvassføring vert på ca 0,73 m³/s.

Det vert installert trafo i eigen nisje, og plass i kraftstasjonshallen til alt nødvendige kontroll- og hjelpeanlegg, installasjonar for ventilasjon, lys og kjølevatn, osv. Krafta vert ført ut i kabel gjennom ei fullprofilbora sjakt frå kraftstasjonen opp til om lag kote 200 i lia ovanfor Suppam.

Her vert krafta ført vidare i ei ny 132 kV kraftlinje til den planlagde transformatorstasjonen på austsida av Grindselvi, om lag på høgde med Seljevollen.

2.3 Vegar, transport og plassering av massar

Kraftstasjonen får tilkomst like ved riksvegen ved Suppam. Her vert det naudsynt med ein riggplass.

Til tverrslaga i Henjadalen og Grindsdalen vert det trong for både å byggje nye vegar og å utbetre eksisterande. I Henjadalen er det god veg opp til inntaket for vassverket. Herifrå og opp til Flyane må vegen utbetrast over ei strekning på om lag 4 km. Frå Flyane må det byggjast ny veg opp til tverrslaget og inntaka. Vegen startar på same sida av elva som den gamle. Ovanfor Flyane vil vegen krysse over på austsida av elva og halde fram oppover dalen. Om lag 450 m nedanfor samløpet med Friksdøla er det planlagt eit vegkryss der ein veg går over elva og opp mot tverrslaget oppe i lia på ca kote 550. Den andre vegen går frå krysset vidare opp til inntaka i Traståa og Slettabotn. Den nye vegen frå Flyane og opp til inntaket i Slettabotn vert om lag 3,4 km lang. Vegen frå krysset og opp til tverrslaget vert om lag 600 m lang.

I Grindsdalen går det i dag ein veg mest heilt opp til det planlagde inntaket. Eksisterande veg treng utbetring, særleg frå busetnaden og oppover. Om lag 7 km av vegen må utbetrast. I tillegg må det byggjast ein kort vegstubb opp til tverrslaget.

For å kunne byggja dei andre inntaka og den nye 132 kV linja vil det bli nytta helikopter og eventuelt terrenggåande køyretøy.

Uttak av tunnelmassar vil skje på tre stader: Ved kraftstasjonsområdet på Suppam og ved tverrslaga i Grindsdalen og Henjadalen.

Ved kraftstasjonsområdet vert steinmassane tekne ut frå sprenginga av tilkomstunnelen, avløpstunnelen, kraftstasjonen med kabelsjakt, inntaksjakta til Skitstøla og dei første 3 km av driftstunnelen. Plassert massevolum er utrekna til 160 000 m³. Det aller meste av tunnelmassane vert tippa i fjorden. Berre ein liten del vert nytta til planering av riggplass ved riksvegen og fjorden.

(15)

Sognekraft AS

Side 4

Frå tverrslaget ved Gildalsbrekka i Grindsdalen vert steinmassane frå driftstunnelen og inntakssjaktene til Gildøla, Stavseta og Nyestøla tekne ut. Plassert massevolum er utrekna til 190 000 m³. Massane vert plasserte i ein tipp ved tverrslaget, mellom vegen og Grindselvi, på begge sider av Gildøla. Noko av steinmassane vil bli brukt til utbetring av vegen i Grindsdalen.

Frå tverrslaget nedanfor Nyastølen i Henjadalen vert steinmassane frå driftstunnelen og inntaksjaktene til Skulåna, Friksdøla, Slettabotn og Reiseteåi tekne ut. Plassert massevolum er utrekna til 230 000 m³. Massane vert plassert i eit søkk mellom tverrslaget og Henjaelvi.

Noko av steinmassane vert brukt både til den nye vegen i Henjadalen; truleg også til naudsynt utbetring av vegen lenger nede i dalen.

2.4 Areal og arealbruk

I tabellen under er det gjort eit overslag over naudsynte areal i samband med utbygginga.

Tabell 1. Arealbehov i anleggs- og driftsfasen. Alternativ A.

Tiltak Areal

(dekar)

Kraftstasjonsområdet (forutsett steintipping i fjorden) 3

Damstad og inntaksbasseng, hovudinntak Henjadalen 5

Damstad og inntaksbasseng, hovudinntak Grindsdalen 5

Ni bekkeinntak 5

Steintipp i Grindsdalen 48

Steintipp i Henjadalen 52

Nye vegar i Henjadalen 40

Utbetring av veg i Henjadalen 20

Ny veg i Grindsdalen 1

Utbetring av veg i Grindsdalen 27

Linjetrase, inkl koplingsanlegg ved Seljevollen 110

Totalt 316

Ein god del av dette arealet vil bli arrondert og revegetert etter at anleggsperioden er over.

Det er i tilegg trong for areal for mellombels plassering av brakker og tilrigging av utstyr.

2.5 Produksjon og kostnader

Det er gjennomført produksjonssimuleringar for anlegget og eit kostnadsestimat basert på kostnader frå tilsvarande anlegg:

Tabell 2. Produksjons-/kostnadstal.

Midlare sommarproduksjon (01.05-30.09) 144,78 GWh Midlare vinterproduksjon (01.10-30.04): 39,41 GWh

Midlare årsproduksjon: 184,1 GWh

Utbyggingskostnad* 628,5 mill. kr

Utbyggingspris* 3,41 kr/kWh

* Kostnader er pr. 01.01.2008

(16)

Sognekraft AS

Side 5

Produksjonsberekningane tek omsyn til ei minstevassføring på 2 x Q_alm om sommeren og Q_alm om vinteren. Dette tilsvarar høvesvis 254 l/s (sommar) / 127 l/s (vinter) i Henjaelvi og 164 l/s (sommar) / 82 l/s (vinter) i Grindselvi.

Byggjetida er vurdert til ca 3 år.

2.6 Alternative utbyggingsplanar

NVE har bede Sognekraft om å utgreie eit alternativ med inntak på kote 365 (sjå Figur 2), heretter kalla Alternativ B. Dette alternativet vil medføre at hovudinntaket i Henjadalen vert liggande like nedanfor Flyane, med bekkeinntak i Skuleåna ca 60 m ovanfor vegen. I Grindsdalen vil hovudinntaket ligge ved Storehølen, om lag midt mellom Myklebru og Seljevollen. I tillegg vil Skitstøla bli teken inn på overføringstunnelen via eit bekkeinntak.

Tunnelen vil bli driven frå Suppam og to tverrslag i Grindsdalen og Henjadalen. I Grindsdalen vil tverrslaget ligge på Seljevollen, medan det i Henjadalen vil ligge like nedanfor hovudinntaket ved Flyane. Det vil bli etablert to massetippar, høvesvis ved Seljevollen i Grindsdalen og mellom Rukandfossen og Hjellandåi i Henjadalen.

Det blir ingen endringar i forhold til Alternativ A (inntak på kote 600) når det gjeld lokalisering av kraftstasjon og kraftlinjetrasè. I kraftstasjonen vert det installert eit aggregat på 50 MW.

Den maksimale driftsvassføringa vert på 16,4 m³/s, medan minste driftsvassføring vert på ca 0,82 m³/s.

Dette utbyggingsalternativet vil innebære færre bekkeinntak, mindre behov for bygging av anleggsvegar og mindre deponert tippmasse. Totalt vil dette utbyggingsalternativet berøre 212 dekar utmarksareal.

Tabell 3. Arealbehov i anleggs- og driftsfasen. Alternativ B.

Tiltak Areal

(dekar)

Kraftstasjonsområdet (forutsett steintipping i fjorden) 3

Damstad og inntaksbasseng, hovudinntak Henjadalen 5

Damstad, inntaksbasseng, hovudinntak Grindsdalen 5

To bekkeinntak (sum) 1

Steintipp i Grindsdalen 12

Steintipp i Henjadalen 16

Nye vegar i Henjadalen 1

Utbetring av veg i Henjadalen 20

Nye vegar i Grindsdalen 4

Utbetring av veg i Grindsdalen 35

Linjetrase, inkl koplingsanlegg ved Seljevollen 110

Totalt 212

Alternativ B er kostnadsrekna til 445,2 mill. kroner. Midlare årsproduksjon vil ligge på 124,9 GWH, noko som gjev ein utbyggingspris på 3,56 kr/KWh.

(17)

Figur 2. Oversiktskart som viser utbyggingsplanane.

(18)

Figur 3. Detaljkart som viser dei planlagde inngrepa innerst i Henjadalen og Grindsdalen.

(19)

Sognekraft AS

Side 8

3 UTGREIINGSPROGRAM

I utgreiingsprogrammet frå Norges Vassdrags- og Energidirektorat (NVE) står følgjande om temaet naturmiljø og verneinteresser (flora og fauna):

Naturmiljø, biologisk mangfold og verneinteresser

Naturmiljø, biologisk mangfold og verneinteresser skal utredes. Konsekvensutredningen skal gi en omtale av vernede og verneverdige områder, viktige naturtyper, geofaglige forhold, botaniske verdier og fauna (pattedyr og fugl) i tiltaks- og influensområdet. Det skal gis en beskrivelse av artsmangfoldet i området (lav og moseflora, virvelløse dyr, fugl, pattedyr og fisk). Kartleggingen av arter som er avhengige av vannføringen og næringsdyr tilknyttet vassdraget skal vektlegges. Likeledes skal rødlistearter tillegges spesiell vekt. Funn av rødlistearter skal kartfestes.

Virkninger av tiltaket i anleggs- og driftsfasen skal vurderes. Det skal redegjøres for hvordan inngrep, eventuelt økt ferdsel og støy i anleggsperioden, redusert vannføring og andre inngrep vil påvirke sårbare forekomster. Utredningen skal inneholde et faglig begrunnet forslag til vannføringsregime i den regulerte delen av vassdraget (minstevannføring/

miljøbasert vannføring). Hvordan det foreslåtte vannføringsregimet vil påvirke miljøtilstanden i vassdraget skal beskrives, herunder hvordan kartlagte verdier vil kunne bli berørt.

Kartleggingen av biologisk mangfold skal baseres på metodikken i DN-håndbok 13

”Kartlegging av naturtyper og verdsetting av biologisk mangfold”, håndbok 11

”Viltkartlegging”, og håndbok 15 ”Kartlegging av ferskvannslokaliteter”, samt aktuell metodikk i NVE-veileder 372007 ”Dokumentasjon av biologisk mangfold ved bygging av småkraftverk”.

Vilt

Virkninger på viltet skal utredes. Det skal særlig legges vekt på jaktbart vilt. Utredningen skal bl.a. omfatte hjort, skogsfugl, vanlige småviltarter, og utsatte fugl- og rovdyrarter. Informasjon om ulike bestanders størrelse, den lokale betydning og viltets bruk av nærområdene til utbyggingsområdet skal innhentes. Utredningen skal bygge på foreliggende materiale, kontakt med berørte interesser og myndigheter, og ev. feltundersøkelser dersom det viser seg nødvendig for å sikre tilstrekkelig kvalitet på utredningen. Metodikken i DN-håndbok 11

”Viltkartlegging” skal legges til grunn.

Beskrivelser av konsekvenser for viltet skal skille mellom konsekvenser i driftsfasen og anleggsfasen.

Vi vil presisere at forhold knytta til fisk og ferskvassbiologi i dei berørte elvane/bekkane er omtala og vurdert i ein eigen rapport (Johnsen, 2008).

Denne rapporten (naturmiljø og verneinteresser) fokuserer då på terrestrisk fauna samt øvrige aspekt som er nemnt i utgreiingsprogrammet ovanfor.

(20)

Sognekraft AS

Side 9

4 METODE OG DATAGRUNNLAG

Dette kapitlet gjev ein oversikt over kva for datakjelder vurderingane i denne rapporten baserer seg på, og viser òg metodikken som er brukti konsekvensutgreiinga.

4.1 Datainnsamling / datagrunnlag 4.1.1 Eksisterande datakjelder

Det er tidlegare gjennomført fleire undersøkingar av biologisk mangfald i delar av influensområdet. Følgjande materiale er gjennomgått og relevante opplysningar er innarbeidt i denne rapporten:

Aurland Naturverkstad BA og Miljøfaglig Utredning AS (Bøthun, 2003): Biologisk mangfald i Leikanger kommune. Denne rapporten samanfattar mange tidlegare registreringar i kommunen.

Samla Plan rapportane for Henjaelvi og Grindselvi: Botanikk (Lingaas, 1983) og Ornitologiske undersøkelser i forbindelse med prosjektet Samlet Plan i Sogn og Fjordane fylke (Godø, 1982).

Miljøfaglig Utredning AS (Gaarder, upubl): Småkraftverk i Henjaelvi, Leikanger kommune. Virkninger på biologisk mangfold.

Aurland Naturverkstad BA (Bøthun, 2006): Naturkartlegging i samband med utbyggingsplan for Grindselvi i Leikanger kommune.

Direktoratet for Naturforvaltning (DN): Naturbase.

Artsdatabankens artskart: http://artskart.artsdatabanken.no/

Norsk Ornitologisk Forening (NOF) / Norsk Institutt for Naturforskning (NINA) / Direktoratet for Naturforvaltning (DN): Norsk hekkefuglatlas.

4.1.2 Muntlege kjelder

Noko av informasjonen i denne rapporten, og då spesielt på fugl og anna vilt, er basert på muntlege tilbakemeldingar frå folk som bur og/ellerarbeider i området.

Johannes Anonby Fylkesmannen i Sogn og Fjordane Tore Larsen Fylkesmannen i Sogn og Fjordane Heidi Sandvik Fylkesmannen i Sogn og Fjordane Bjarne Sjøthun Leikanger JFF

Svein Inge Lundheim Leikanger JFF Sven Erik Vestby Leikanger JFF Ole Simen Nesdal Leikanger JFF Grunneigaren i Grindsdalen og Henjadalen 4.1.3 Supplerande feltarbeid

I tillegg er det gjennomført supplerande kartleggingar i samband med denne konsekvensutgreiinga.

(21)

Sognekraft AS

Side 10

September 2006 og august 2007: Supplerande kartlegging av naturtypar, mosar, lav og fugl. Gjennomført av Kjetil Mork og Karl Johan Grimstad.

Sommaren 2007 – sommaren 2008: Kartlegging av vassdragstilknytta artar av fugl langs Henjaelvi og Grindselvi. Gjennomført av Torbjørn Hasund.

4.2 Vurdering av verdiar og konsekvensar

Denne konsekvensutgreiinga er basert på ein ”standardisert” og systematisk tre-stegs prosedyre for å gjere analysar og konklusjonar meir objektive, lettare å forstå og lettare å etterprøve (Statens Vegvesen 1995).

Det første steget i konsekvensutgreiinga er å skildre og vurdere området sine karaktertrekk og verdiar med tanke på naturmiljø og verneinteresser. Verdien blir fastsett langs ein skala som spenner frå liten verditil stor verdi(sjå eksemplet under).

Verdivurdering

Liten Middels Stor

‰---‰---‰

Verdisettinga av tiltaks- og influensområdet for temaet naturmiljø og verneinteresserer basert på følgjande kriterier:

Tabell 4. Kriterier for verdsetting av naturmiljøet.

Kategori Stor verdi Middels verdi Liten verdi

Naturtypar

Kjelde: DN handbok 1999-13 og St.meld. 8 (1999-2000)

Svært viktige naturtypar (A)

Viktige (B) og lokalt viktige (C) naturtypar

Område med biologisk mangfald som er representativt for disktriktet Trua

vegetasjonstypar Kjelde: Fremstad &

Moen 2001

Store og/eller intakte område med vegetasjonstypar i kategoriane "akutt trua"

og "sterkt trua"

Små og/eller delvis intakte område med vegetasjonstypar i kategoriene "akutt trua"

og "sterkt trua"

Store og/eller intakte område med vegetasjonstypar i kategoriane "noko trua"

og "hensynskrevjande"

Små og/eller delvis intakte område med vegetasjonstypar i kategoriane "noko trua"

og "hensynskrevjande"

Vilt

Kjelde: DN handbok 1996-11

Svært viktige vilt- område (viltvekt 4-5)

Viktige viltområde (viltvekt 2-3)

Registrerte viltområde med ei viss (lokal) betydning (viltvekt 1) Ferskvatn¹

Kjelde: DN handbok 2000-15

Sjå detaljert inndeling i handboka (inndeling for: viktige bestandar av ferskvassfisk (som laks og storørret), lokalitetar som ikkje er påverka av utsett fisk og lokalitetar med opprinnelege plante- og dyresamfunn)

Arts- og individ- mangfold, inkl.

raudlisteartar Kjelde: DN-rapport 1999-3

Område med stort artsmangfold i nasjonal målestokk

Artar i kategoriane Kritisk trua (CR), Sterkt trua (EN) eller Sårbar (VU), eller der det er grunn til å tru at slike finst

Område med stort artsmangfold i regional eller lokal målestokk.

Artar i kategoriene Nær trua (NT) eller Data mangel (DD), eller der det er grunn til å tru slike finst

Artar som står på den regionale raudlista (hvis det finst)

Område med arts- og individmangfald som er representativt for disktriktet.

(22)

Sognekraft AS

Side 11

Kategori Stor verdi Middels verdi Liten verdi

Lovstatus Kjelde: Ulike verneplanar

Område som er verna eller føreslege verna Område som er

føreslege verna, men forkasta pga. størrelse, omfang eller anna.

Område som er vurdert, men ikkje verna etter

naturvernloven, og som er vurdert å ha lokal/

regional naturverdi Lokale verneområde

(etter Pbl.)

Område som er vurdert, men ikkje verna etter naturvernlova, og som er vurdert å ha lokal naturverdi

Inngrepsfrie og samanhengende naturområder Kjelde: INONver0103

Inngrepsfrie naturområde større enn 25 km²

Inngrepsfrie

naturområde mellom 5 og 25 km²

Samanhengende naturområder over 25 km²noko prega av tekniske inngrep

Inngrepsfrie

naturområder mellom 1 og 5 km²

Samanhengende naturområder mellom 5 og 25 km², noko preget av tekniske inngrep Naturhistoriske

område

Geologiske

førekomstar og område (geotopar) som i stor grad bidreg til

landsdelen eller landet sitt geologiske mangfald og karakter

Geologiske

førekomstar og område (geotopar) som i stor grad bidreg til distriktet eller regionen sitt geologiske mangfald og karakter

Område med geologiske førekomstar som er vanlege for disktriktet sitt geologiske mangfald og karakter.

1Temaet er ikkje vidare omtalt i denne rapporten, men inngår i rapporten om fisk og ferskvassbiologi (Johnsen, 2008).

Trinn 2 består i å skildre og vurdere utbygginga sitt omfang. Konsekvensomfanget blir bl.a. vurdert utfrå omfang i tid og rom og sannsynlegheita for at konsekvensane skal oppstå. Konsekvensane blir vurdert både for den kortsiktige anleggsfasen og den langsiktige driftsfasen. Omfanget blir vurdert langs ein skala fra stort negativt omfang til stort positivt omfang(sjå eksempelet under).

Fase Utbygginga sitt omfang

Stort neg. Middels neg. Lite / intet Middels pos. Stort pos.

‰---‰---‰---‰---‰

Anleggsfasen Driftsfasen

Det tredje og siste steget i konsekvensutgreiinga består i å kombinere verdien av området og omfanget av konsekvensane for å få den samla konsekvensvurderinga.

Denne samanstillinga gjev eit resultat langs ein skala fra svært stor negativ konsekvens til svært stor positiv konsekvens(sjå Figur 4).

Figur 4. Konsekvensvifte (Statens vegvesen, 2005).

(23)

Sognekraft AS

Side 12

I konsekvensutgreiinga inngår også ei vurdering av kort godt datagrunnlaget er. Datagrunnlaget blir klassifisert i fire grupper:

Klasse Beskrivelse

1 Svært godt datagrunnlag

2 Godt datagrunnlag

3 Middels godt datagrunnlag

4 Mindre tilfredsstillende datagrunnlag

5 AVGRENSING AV INFLUENSOMRÅDET

Figur 5. Kart over influensområdet for den planlagte utbygginga. Storleiken på influensområdet vil naturleg nok avhenge av utbyggingsalternativ (A eller B), men òg av kva for tema ein vurderer (flora, fugl, anna vilt). Kartet gjev likevel ein indikasjon på kva for område som kartlagt og vurdert i samband med utgreiinga av hovudalternativet (A).

5.1 Tiltaksområdet

Tiltaksområdet omfattar alle område som blir direkte påverka av den planlagte utbygginga med tilhøyrande aktivitetar. Dette inkluderer kraftstasjonsområdet på Suppam, arealet langs kraftlinjetraséen til Seljevollen, anleggsvegane øverst i Henjadalen og Grindsdalen, inntaka i dei ulike elvane og elles andre område som blir fysisk påverka.

(24)

Sognekraft AS

Side 13

5.2 Influensområdet

Influensområdet omfattar tiltaksområdet og ei sone rundt dette området kor ein kan forvente indirekte effektar ved ei eventuell utbygging. Denne sona inkluderer bl.a. elvestrekningane nedanfor inntaka (strekningar med redusert vassføring). Storleiken på influensområdet vil variere noko alt etter kva for tema ein vurderer (vegetasjon, fugl, hjortevilt, annen fauna, etc.).

Figur 6. Ortofoto av Grindsdalen. Kjelde: www.norgei3d.no Skitstøla

Inntaksområdet

Gildøla

Grindselvi

(25)

Figur 7. Berggrunnsgeologisk kart for området. Kjelde: NGU

(26)

Figur 8. Kvartærgeologisk kart for området. Kjelde: NGU.

(27)

Sognekraft AS

Side 16

6 OMRÅDESKILDRING OG VERDIVURDERING

6.1 Naturgrunnlaget

Omtala av naturgrunnlaget i kommunen er i stor grad henta frå rapporten Biologisk mangfald i Leikanger kommune (Bøthun, 2003).

Leikanger er ein liten kommune. Arealet utgjer 185 km², land og ferskvatn inkludert. 54 km² ligg over 900 m.o.h. Den naturlege skoggrensa på Leikanger ligg på 900 – 1000 m.o.h.

(Moen 1998), men den noverande skoggrensa ligg rundt 800 m og er på veg oppover mot 900 m nokre plassar. Kommunen ligg i midtre fjordstrøk på Vestlandet og har ein variert natur. Her er hovudsakleg fattig grunnfjell, men nokre område har innslag av rikare berggrunn. Klimaet på Leikanger er gunstigare enn i kommunane lengre inn i fjorden.

Leikanger kan seiast å vere den kommunen som dreg aller mest nytte av både milde vestlandsvintrar og varme innlandssomrar. Mest heile kommunen er søreksponert, og solinnstrålinga er difor generelt svært god. Nedbørsmessig ligg kommunen på eit middels nivå. Leikanger har meir nedbør enn kommunane lengre inn i fjorden, men òg markert mindre enn Balestrand i vest. Snøsmeltinga i fjellet skjer ofte tidleg på sommaren og dei soleksponerte lisidene og skråningane er ofte utsett for tørke. Alt i alt har kommunen gode tilhøve for ein varmekjær flora - og for fruktdyrking, som er den viktigaste inntektskjelda i landbruket.

Leikanger kommune ligg i svakt oseanisk seksjon (O1), som er ei overgongssone mellom dei kontinentale vegetasjonssonene i aust og dei meir utprega oseanisk sonene i vest. Dette kjem til uttrykk gjennom førekomsten av fleire kysttilpassa artar (men dei mest typiske oseaniske artane manglar). Svake austlege trekk inngår òg i floraen i dette området.

I alt fem vegetasjonssoner (einingar som synar variasjon i vegetasjonen frå nord til sør og frå lågland til fjell) finst i kommunen. Nederst mot fjorden finn ein boreonemoral sone. Denne vegetasjonnsona er prega av varmekjær edellauvskog. Ovanfor denne sona finn ein sørboreal sone. Dette er ei sørleg barskogssone som òg har innslag av oreskog, edellauvskog og tørrengvegetasjon. Denne sona går opp til om lag 400 m i indre fjordstrøk, men noko lågare enn dette (300 – 400 m) på Leikanger. Over dette kjem ein inn i mellomboreal sone som går opp til om lag 700 m i midtre fjordstrøk. Her finn ein mange stader barskogdominans, men i Grindsdalen og Henjadalen er det gråorskogen som er vanlegast (i tillegg til mykje utplanta gran). Vidare oppover finn ein nordboreal sone, dominert av bjørkeskog (fjellbjørkeskog). Sona går heilt opp til den naturlege skoggrensa der alpin sone tek over.

Berggrunnen på Leikanger består i hovudsak av granittisk gneis og er ein del av grunnfjellet.

Aust i kommunen kjem kanten av Jotundekket (Jotun/Valdresdekkekomplekset) inn. I overgangen mellom Jotundekket og grunnfjellet finn ein smale band med fylitt, ein sterkt omdanna sedimentær bergart. Desse banda gjev seg utslag i ein meir kalkkrevjande flora enn elles i kommunen, og er ein medverkande årsak til det store mangfaldet av plantar til dømes i Fatlaområdet.

Dei bratte lisidene frå Grinde og utover mot Hella har mykje bart fjell, men òg store område med forvitringsmatriale. Rasmateriale, morenemateriale og forvitringsmateriale vekslar utover. Dei slakare delane av kommunen har i hovudsak morenematriale, dels usamanhengande og tynt dekke, dels samanhengande dekke. Det er i desse områda ein finn dei fleste hevdhaldne jordbruksareala. Elve- og breelvavsetningar finn ein i hovudsak langs nedre del av dei største elvane (Grindselvi, Henjaelvi og Njøselvi). Njøs ligg i hovudsak på