TILSYNSRAPPORT
Voss kommune, Voss ungdomsskule
1. Innleiing
Rapporten er utarbeidd etter tilsyn med Voss kommune, Voss ungdomsskule. Rapporten gir inga fullstendig tilstandsvurdering av skulen. Tilsynet er gjennomført ved å vurdere praksis og rutinar som er omtalt i tilbakemeldingane frå kommunen og skulen opp mot lovkrav.
2. Rettsleg grunnlag for tilsynet
Etter opplæringslova § 14-1 har Fylkesmannen heimel til å føre tilsyn med offentlege skular.
Kommunelova har utfyllande reglar om dette i kapittel 10A, jf. § 60c. Tilsynsmyndigheita skal i denne samanheng ha tilgang til skuleanlegg og dokumentasjon.
3. Tema for tilsynet
Tema for tilsynet var om Voss ungdomsskule følgjer krava i opplæringslova § 2-15 om rett til gratis offentleg grunnskuleopplæring.
§ 2-15 seier:
Elevane har rett til gratis offentleg grunnskoleopplæring. Kommunen kan ikkje krevje at elevane eller foreldra dekkjer utgifter i samband med grunnskoleopplæringa, til dømes utgifter til undervisningsmateriell, transport i skoletida, leirskoleopphald, ekskursjonar eller andre turar som er ein del av grunnskoleopplæringa.
Vidare er det vurdert om krava i opplæringslova § 2-11 om permisjon frå den pliktige opplæringa er følgt når denne regelen blir aktualisert i samanheng med gratisprinsippet.
§2-11 første ledd seier:
Når det er forsvarleg, kan kommunen etter søknad gi den enkelte eleven permisjon i inntil to veker.
Retten og plikten til opplæring varer til eleven har fullført tiande skuleåret. Grunnskuleopplæringa skal være i samsvar med Læreplanverket for Kunnskapsløftet, under dette fag- og timefordelinga.
Kommunen gir forskrifter om skule- og feriedagar for elevane. Det går fram av opplæringslova § 2-2 at opplæringa skal strekkje seg over minst 38 skuleveker innafor ei ramme på 45 samanhengande veker i skuleåret. Kommunane står fritt til å fastsetje eit anna tal undervisningsdagar enn 190, dersom dagane blir fordelt innanfor ei ramme på minst 38 og maksimalt 45 samanhengande veker.
Forskrift til opplæringslova § 1-6 seier at undervisninga som regel skal gå føre seg mellom kl. 08 00 og kl. 15 30. Unnatak frå denne regelen kan gjerast i enkelte tilfelle. Eit døme kan vere å forlenge skuledagen dersom elevane skal på teaterbesøk som ein del av undervisninga på ettermiddag/kveld.
4. Rettslege krav
Opplæringslova § 2-15 Rett til gratis offentleg grunnskuleopplæring:
Utdanningsdirektoratet har tolka denne retten og seier: Lova slår fast at den offentlege
grunnskuleopplæringa skal vere gratis for elevane. Det betyr at kommunen/skulen ikkje kan krevje betaling frå elevane eller foreldra for verken undervisningsmateriell eller aktivitetar (faglege og sosiale) som går føre seg i skuletida og i skulen sin regi, og som er ein del av grunnskuleopplæringa i samsvar med opplæringslova og forskriftene til lova. Dei døma som er nemnde i lovparagrafen er ikkje uttømmande. Forbodet mot å krevje eigenbetaling gjeld all verksemd i samband med
opplæringa, også aktivitetar som går føre seg utanom ordinær skuletid når desse aktivitetane er ledd i at skulen gjennomfører opplæringa i samsvar med lov og forskrift.
Opplæringslova § 2-11 Permisjon frå den pliktige opplæringa
Ordlyden i opplæringslova § 2-11 regulerer permisjonar knytt til den enkelte elev, og regulerer derfor ikkje permisjonar for grupper av elevar. Opplæringslova § 2-11 kan heller ikkje brukast når turen er ein del av grunnskuleopplæringa.
Omsynet bak regelen er at det skal vera mogeleg for foreldre å ta ut elevane frå den obligatoriske grunnskuleopplæringa utanom skulen sine feriar.
Både ordlyden og omsynet bak regelen tilseier derfor at regelen ikkje kan brukast slik at det blir ei omgåing av gratisprinsippet. Kommunen/skulen kan derfor ikkje gje permisjon for ei gruppe elevar med heimel i opplæringslova § 2-11.
5. Skriftleg dokumentasjon
Fylkesmannen hadde utarbeidd spørsmål som skuleeigar, rektor og leiar for FAU blei bedne om å svare på. Det var og høve til å leggje ved annan relevant dokumentasjon.
Frå Voss ungdomsskule har Fylkesmannen mottatt skriftleg svar på spørsmåla frå rektor. FAU-leiar har ikkje svart.
Voss kommune har svart på spørsmåla og lagt ved ei overskrift over lovparagrafar som skuleleiarane har ansvar for å følgje.
Følgjande spørsmål blei stilt:
1. Korleis informerer skulen foreldre og lærarar om retten til gratis grunnskuleopplæring?
2. Er gratisprinsippet drøfta i skulen sine rådsorgan?
3. Gjennomfører skulen turar/arrangement som til dømes;
a. leirskule b. utanlandsturar
c. andre turar med overnatting
d. dagsturar/ekskursjonar (t.d. skidagar, kinobesøk, museumsbesøk) e. jul/sommararrangement
Gjer nærmare greie for praksisen.
4. Blir turane/arrangementa fullfinansiert av skulen sine midlar?
a. Dersom svaret på spørsmål 4 er nei – blir det kravd eigenandel frå elevar/foreldre?
5. Arrangerer foreldra turar/arrangement for elevane i skuletida, jf. kulepunkta til spørsmål 2?
a. Dersom svaret er ja på spørsmål 5 – korleis vert desse finansiert?
b. Dersom svaret på spørsmål 5 er ja, kva rolle og deltaking har skulen?
6. Har skulen ei eiga «gåvekasse/gåvekonto»?
a. Er denne i tilfelle for heile skulen eller for enkeltklassar?
b. Kven administrerer gåvekassa?
c. Er foreldra informert om at alle gåver må vere reelt frivillig?
7. Gir skulen elevane permisjon etter opplæringslova § 2-11 for å reise på aktivitetar arrangert av foreldre?
a. Kva for tilbod får eventuelt dei elevane som ikkje søkjer permisjon?
6. Oppsummering av dei skriftlege tilbakemeldingane
InformasjonRektor seier skulen informerer føresette ved oppstart av kvart skuleår gjennom eit møte med skulen sine klassekontaktar. Vidare vert alle foreldre som deltek på plenumsmøte i 10. klasse informerte om retningslinjer for gjennomføring av tur. Dette fordi elevane ikkje deltek på arrangement der betaling er eit tema før i 10 .klasse. Saka er og eit tema i SU kvart år, gjerne også i FAU i samband med at føresette/klassekontaktar søkjer rettleiing i kva som er lov/mogleg i høve til turen elevar i 10. klasse drar på etter avvikling av lokalt gitt eksamen.
Voss kommune viser til at § 2-15 er eit av sjekkpunkta i den lista som kommunen distribuerer årleg til skuleleiarane over lov og regelverk dei har ansvar for å følgje. Denne sjekklista skal gjennomgåast av skuleleiar, signerast og sendast i retur til Kommunalavdeling oppvekst. Kommunen vil publisere informasjon om gratisprinsippet på It’s learning der elevar, foreldre og lærarar alle har tilgang.
Arrangement i regi av skulen og finansiering av desse
Rektor opplyser om at skulen gjennomfører turar med overnatting i samband med kompetansemål i kroppsøving leirskule kvart år for elevar på 9. trinnet. Vidare har skulen praksis med teaterbesøk i Bergen på 10. trinnet. Desse arrangementa er fullfinansiert av skulen.
Skulen har kvart år skidagar. Skulen dekker kostnadene som gjeld langrennsaktivitet. Elevane kan velje alpint og må då betale dagskortet sjølve.
Rektor og skuleeigar svarer bekreftande på spørsmålet om turane/arrangementa i skulen sin regi blir fullfinansierte av skulen sine midlar.
Arrangement i regi av foreldre
På Voss ungdomsskule vert sommaravslutninga for 10. klasse gjennomført på kveldstid i regi av foreldrekontaktane der rektor og kontaktlærarane deltar. Det er ein kuvertpris pr. deltakar som dekkast av foreldre.
Skulen opplyser vidare at dei føresette arrangerer tur for elevane etter lokalt gitt eksamen i 10.
klasse. Rektor skriv at finansieringa skjer ved dugnadsarbeid og ved hjelp av ein eigenandel på maks kr 1000,- . Pengane som blir samla inn er ikkje til den einskilde eleven. Pengane er til klassen
uavhengig av storleiken på bidrag frå den einskilde.
Kommunen seier foreldra ikkje arrangerer turar for elevane i skuletida, men at det kan gjerast utanom skuletida, til dømes etter 10. klasse. Skulen har ikkje noko rolle eller deltaking.
Gåvekasse/gåvekonto
Føresette v/klassekontaktane i 8. klasse opprettar klassekasse. Bidrag til klassekassa vert
administrerte av klassekontaktane. Det vert opplyst på foreldremøte i 8. klasse, at bidrag er frivillige.
Permisjonar
På spørsmål om
skulen gir elevane permisjon etter opplæringslova § 2-11 for å reise på aktivitetar arrangert av foreldre, svarer rektor bekreftande på dette. Rektor opplyser om at dette berre skjer i samband med turen i 10. klasse. Kommunen viser til at det kan gjevast permisjon når det er forsvarleg.Dei elevane som ikkje søkjer permisjon får skulerelaterte aktivitetar i annan klasse.
7. Fylkesmannens vurdering
Det er kommunen og skulen sitt ansvar å informere elevar og foreldre om dei rettane og pliktane dei har i grunnskuleopplæringa, mellom anna retten til gratis grunnopplæring. Dette kan gjerast på ulike måtar. I Voss kommune er ansvaret delegert til rektor som viser til at informasjon er gitt/drøfta årleg med klassekontaktane og rådsorgana. I tillegg blir retningslinjene gjennomgått på plenumsmøte for foreldre på 10. trinn når problemstillinga vert gjort gjeldande. Kommunen vil leggje ut skriftleg informasjon på It’s learning i framtida. Lova gir ikkje noko krav om skriftleg informasjon, men Fylkesmannen ser at skriftleg informasjon i større grad kan sikre at informasjonen når alle elevar og foreldre. Dessutan vil den skriftlege informasjonen vere lik i sin ordlyd og gi eit godt grunnlag for den drøftinga rektor har med foreldra når problemstillinga skulle bli aktualisert.
Fylkesmannen meiner at skulen sin praksis for finansiering av arrangement i regi av skulen er i tråd med regelverket når det gjeld overnattingstur i samband med kroppsøving og teaterbesøket i Bergen.
Når det gjeld skidagane, er desse berre fullfinansierte for dei elevane som vel langrennsaktivitet. Så lenge alpint er ein del av opplegget i skulen sin regi, kan skulen ikkje krevje at elevane sjølve må dekke kostnadene med dagskort. Alle elevar i gruppa/klassen må få delta i dei same aktivitetane og utan at elevar og foreldre føler seg pressa til å betale kostnaden. Skulen kan ikkje krevje betaling frå elevar eller foreldre for verken undervisningsmateriell eller aktivitetar (faglege eller sosiale) som går føre seg i skoletida og i skolens regi, og som er ein del av grunnskoleopplæringa i samsvar med opplæringslova og forskriftene til lova.
På spørsmål om foreldra arrangerer turar/arrangement for elevane i skuletida, blir det gitt ulike svar.
Voss kommune seier dette berre blir gjort utanom skuletida og viser til tur for elevane etter 10.
klasse som eit døme. Skulen seier turen blir gjennomført etter lokal gitt eksamen i 10. klasse. Turen blir finansiert gjennom dugnadsarbeid og eigenandel på maks kr 1000,-.
Utdanningsdirektoratet har uttalt: Det følgjer dessutan av Innst. O. nr. 43 (2002-03) at presiseringa av at grunnskoleopplæringa skal vere gratis, ikkje inneber eit forbod mot å ta imot gåver. Det blir likevel understreka at slike gåver må vere reelt frivillige, komme heile klassen eller skolen til gode, og ikkje innebere motytingar av noko slag. Dersom gåvene har form av foreldrebidrag til klassekassar eller liknande, må gåvene så langt det er praktisk mogleg også vere anonyme. Alle elevane i klassen
må få delta i dei same aktivitetane, uavhengig av om deira foreldre har gitt gåver/andre bidrag eller ikkje.
Skulen har ei ordning med klassekasse som blir oppretta på 8. trinnet og som klassekontaktane administrerer. Når rektor opplyser at det er sett eit maksimumsbeløp for innbetalingar, tolkar Fylkesmannen det slik at det ikkje er noko krav om innbetaling. Det blir også sagt at foreldra er blitt opplyst om at bidrag er frivillige. Så lenge FAU-leiar ikkje har svart på spørsmåla, kan vi ikkje krevje at rektor skal vere informert om bidraga/gåvene er så anonyme som praktisk mogeleg.
Fylkesmannen tolkar den informasjonen vi har fått som at det ikkje blir kravdeigendel frå kvar av elevane. Å betale inn til klassekassen er frivillig. Turen bryt difor ikkje med gratisprinsippet.
Når rektor seier det blir gitt permisjon etter § 2-11 for reiser arrangert av foreldre og at turen går føre seg etter lokalt gitt eksamen, tolkar Fylkesmannen det som om turen blir arrangert før
grunnskuleopplæringa er avslutta. Denne tolkinga blir etter vårt skjønn styrka når rektor seier at dei elevane som ikkje deltar, blir ivaretekne av skulen.
Utdanningsdirektoratet har gitt ei tolking av § 2-11 når det gjeld permisjonar for grupper av elevar.
Direktoratet seier:
«Ordlyden i opplæringsloven § 2-11 regulerer permisjoner knyttet til den enkelte elev, og bestemmelsen regulerer derfor ikke permisjoner for grupper av elever. Opplæringsloven § 2- 11 kan heller ikke brukes når turen er en del av grunnskoleopplæringen.
Hensynet bak regelen er at foresatte skal ha mulighet til å ta ut elevene fra den obligatoriske grunnskoleopplæringen utenom skolens ferier.
Både ordlyden og hensynet bak regelen tilsier derfor at bestemmelsen ikke kan brukes slik at det blir en omgåelse av gratisprinsippet. Kommunen kan derfor ikke innvilge permisjon for en gruppe elever med hjemmel i opplæringsloven § 2-11.»
Når Voss ungdomsskule gir permisjon til elevane i 10.klasse for å reise på tur i regi av foreldre, er det eit brot på opplæringslova § 2-11 då elevane i ein og same klasse må reknast som ei gruppe elevar.
Utdanningsdirektoratet seier § 2-11 heller ikkje kan nyttast når turen er ein del av
grunnskuleopplæringa. Ei vurderinga av om turar kan reknast å vere i regi av skulen og vere ein del av grunnskuleopplæringa eller ikkje, må gjerast konkret i kvart enkelt tilfelle. Utdanningsdirektoratet viser til at moment i ei slik vurdering kan til dømes vere om:
• skuleeigar (kommunen) er ansvarleg dersom det oppstår uhell på turen
• det er utarbeidd reglement for turen
• det er utarbeidd sanksjonar, til dømes for heimsending
• turen går fram av skulen sin verksemdsplan/ årsplan
• det er organisert opplæringstilbod til eventuelt andre elevar som ikkje er med på turen Direktoratet presiserer at lista over moment ikkje er uttømmande og seier at dersom eit eller fleire av momenta er til stades, vil arrangementet kunne sjåast som ein del av grunnskuleopplæringa og bli omfatta av gratisprinsippet.
Lærarane sitt arbeidsforhold vert ikkje regulert av opplæringslova. Direktoratet meiner likevel at dersom det er lærarar med på slike turar, og desse lærarane mottar løn i den tida dei er på tur, må
dette vurderast som læraren si arbeidstid og turen må sjåast på som grunnskuleopplæring for elevane. Frå Voss ungdomsskule blir det ikkje opplyst at skulen ikkje har nokon rolle i samband med sjølve turen.
Det går fram av tilbakemeldinga frå rektor at dei elevane i 10. klasse ved skulen som ikkje deltar på turen foreldra arrangerer, blir ivaretekne på skulen. Dette gjer at turen blir vurdert som
grunnskuleopplæring, jf. momenta i punktlista over.
8. Konklusjon
Fylkesmannen sin konklusjon er at Voss ungdomsskule sin praksis i hovudsak er i samsvar med regelverket om gratis offentleg grunnskuleopplæring med unnatak av alpinaktivitetar på skidagar.
Voss ungdomsskule sin praksis med å gje ei gruppe elevar permisjon er ikkje i samsvar med § 2-11 i opplæringslova.
Med heimel i opplæringslova § 14-1 tredje ledd, og som følgje av det som går fram av tilsynsrapporten, konkluderer Fylkesmannen med følgjande lovbrot:
Voss ungdomsskule oppfyller ikkje krava i opplæringslova § 2-15
Rett til gratis offentleg grunnskuleopplæring.Voss ungdomsskule oppfyller ikkje krava i opplæringslova § 2-11 Permisjon frå den
pliktige opplæringa.9. Frist for tilbakemelding
For Fylkesmannens tilsyn etter opplæringslova § 14–1, gjeld reglane i kommunelova kapittel 10 A.
Kommunelova § 60d seier:
Fylkesmannen kan gi pålegg til kommunen eller fylkeskommunen om å rette forhold som er i strid med de bestemmelser fylkesmannen fører tilsyn med etter § 60 b.
Før pålegg benyttes, skal kommunen eller fylkeskommunen gis en rimelig frist til å rette forholdet.
Voss kommune er gitt frist til 11. april 2014 til å rette lovbrot som er avdekka i tilsynet, jf.
kommunelova § 60 d. Innan denne fristen må også Voss kommune gi ei erklæring til Fylkesmannen om at forholdet er retta og gjere grei for korleis lovbrota er retta. Dersom forholda ikkje er retta innan 11. april 2014, vil Fylkesmannen vedta pålegg om retting med heimel i Kommunelova § 60 d.
