ADVOKAT ARNE GJERAKER,
MNA
Sogndal, 29. oktober 2010 Noregs Vassdrags- og Energidirektorat
postboks 5091 Majorstuen 0301 Oslo
NVE 200806513 — LUSTER KOMMUNE — HYDRO ALUMINIUM — ILLVATN PUMPEKRAFTVERK OG ØYANE KRAFTVERK
Eg viser til utsett frist med å senda merknader frå grunneigarane og vedlagt fylgjer slik fråsegn av i dag.
Kopi: ortun grunneigarlag v/ Jakob Øygard, Holmestad, 6877 Fortun
Erling Ormelid og Kjellaug Ormelid, Luster omsorgssenter, 6872 Luster Torill og Andreas Otterhjell, 6877 Fortun
Johannes L. Nyløy, 6877 Fortun Leidulf Veka, 6877 Fortun Monrad Svendsøy, 6877 Fortun
Postadresse Kontoradresse Telefon: 57 67 22 22 Bankgiro: 3720.05.13976 e-post:
postboks 6 Bankbygget Telefaks: 57 67 27 95 Klientkonto: 3720.30.29919 gjeraker@advokatane.no
6851 Sogndal Gravensteinsgt. 19 Org.nr.: 981 895 118 MVA
ADVOKAT ARNE GJERAKER
MNA
Sogndal, 29. oktober 2010 Noregs Vassdrags- og Energidirektorat
postboks 5091 Majorstuen 0301 Oslo
v/ konsesjonsavdelinga
NVE 200806531 — 49 — LUSTER KOMMUNE, SOGN OG FJORDANE FYLKE — SØKNAD FRÅ HYDRO ALUMINIUM AS OM LØYVE TIL BYGGING AV ILLVATN PUMPEKRAFTVERK OG ØYANE KRAFTVERK I FORTUN — MERKNADER FRÅ GRUNNEIGARANE
Innleiinq
Underteikna representer alle grunneigarane i Fortun i Luster kommune som vil bli råka av fysiske inngrep om det vert gjeve løyve til kraftutbygging ut frå søknadane av 18.05.2010 frå Norsk Hydro ASA på vegne av Hydro Aluminium AS.
Grunneigarane er:
*Erling Ormelid og Kjellaug Ormelid,
*Torill og Andreas Otterhjell,
* Johannes L. Nyløy,
* Leidulf Veka,
*Monrad Svendsøy,
på vegne av eit dødsbu som er eigar av gbnr. 1/1, eigarar av gbnr. 1/2,
eigar av gbnr. 2/1 og gbnr. 4/1, 2, 3, 4 og 5, eigar av gbnr. 2/2 og
eigar av gbnr. 4/6 og 7 alle i Luster kommune
Det vert først gjeve ein samla kommentarar med hovudkonklusjonar, deretter særskilde kommentarar til søknadane for Illvatn pumpekraftverk og Øyane kraftverk.
Spesifiserte erstatningskrav som grunneigarane vil fremja mot Hydro dersom løyve vert gjeve og utbygging skjer vert ikkje omtalt i dette skrivet.
Hovudkonklus"onar
Grunneigarane går sterkt mot all utbygging av Øyane kraftverk.
Postadresse Kontoradresse Telefon: 57 67 22 22 Bankgiro: 3720.05.13976 e-post:
postboks 6 Bankbygget Telefaks: 57 67 27 95 Klientkonto: 3720.30.29919 gjerakergadvokatane.no
6851 Sogndal Gravensteinsgt. 19 Org.nr.: 981 895 118 MVA
Advokat 2 Arne G'eraker - Sogndal
Grunneigarane kan tilråd bygging av illvatn kraftverk om det vert sett fylgjande klare vilkår for utbygginga:
Utbyggar kostar all flaumsikring av Fortunselva, no og for framtida.
Fortunselva får ei minstevassføring som gjer at den på nytt kan bli ei god fiskeelv, og at elva oppstraums Skagen framleis vert godt eigna til gyting og som oppvekstområde for aure og laks.
Utbyggar får pålegg om gjennomføring av tiltak som avbøter skade som er fylgje av tidligare utbygging av Fortun kraftverk — mellom anna skade på fisket og masseoppbygging i elva.
Det vert gjeve ein monaleg økonomisk kompensasjon til bygda og kommunen, mellom anna til utbetring av vegane i Fortun og til næringsstøtte.
Det vert gjort framlegg om eit informasjonssenter for kraftproduksjon og natur.
3. Generelt om konses'onssøk-ar o konses'onssøknadane
3.1 Grunneigarane har etter om lag 50 års drift av Fortun kraftverk liten tillit til konsesjonssøkjar. Konsesjonsvilkår knytta til eksisterande utbygging vert delvis ignorerte, og/eller mangelfullt oppfylte.
Døme på dette er at grunneigarane ei rekkje år har påvist at det er
årsakssamanheng mellom elvereguleringa og auka masseoppbygging i elva.
Hovudårsaka er manglande krav til minstevassføring. Trass i denne påvisinga, storflaumane som har vore, og framsett krav om tiltak i elva, har Hydro ikkje teke på seg ansvaret for å få fjerna oppbygde massar.
Andre døme er knytta til fiskeforvaltning der enkle tiltak med minimal kostnad likevel ikkje vert utført. Oppbygging av massar i elva har Og ført til at det i dag ikkje er fiskehølar att.
3.2 Det vert reagert på deler av innhaldet i søknadane. Det er ei rekkje manglar ved vurderingar og feil I fakta, og deler av teksten ber preg av at det er skrive med eit for fjernt forhold til bygda og lokalmiljøet. Nokre punkt vert kommentert nedanfor, men det vil her føre for langt å ta med alle. Grunneigarane har Og undra seg over at dei ikkje har vore meir kontakta under feltarbeidet for konsekvensutgreiingane.
Vedlegga til søknadane er omfangsrike i ord. Ein del av innhaldet inkludert delkonklusjonar er uforståeleg, både innhaldsmessig og språkleg. Vedlegga er sterkt prega av unødvendig fagspråk, både i ordval og setningsbygnad, og såleis for mange unødig vanskeleg å tileigna seg. Mange av utsegnene i utgreiingane er Og slik utforma at dei er tilslørande. Innhaldet eller meininga kjem dermed ikkje klart fram, og/eller vert ikkje forstått.
NVE vert aHment oppmoda om å stille krav om at søknader med vedlegg vert skrive på eit språk folk flest kan forstå innhaldet av. Så er ikkje tilfellet i saka her.
Arne G. eraker - Sogndal
3.3 Dersom konsesjon vert gjeve må all utbygging skje i tråd med vedteken reguleringsplan.
Hydro søkjer om at utbygginga skal kunne skje utan reguleringsplan.
Grunneigarane kan ikkje sjå at det korkje er heimel for eller kan vera noko anna grunnlag for at ei utbygging av denne storleik ikkje skal skje i samsvar med ei lov som lovgjevar dei siste åra har innskjerpa. Til dømes skjer all vegbygging no 6g etter kommunalt godkjende reguleringsplanar. Det skal ikkje vera noko unntak for dei mest alvorlege og varige inngrep i naturen. Grunneigarane er uroa over at Hydro søkjer at utbygging eventuelt ikkje skal skje ut frå same lovverk som alle andre må innretta seg etter. Det vert allment vist til den nye plan og bygningslova.
4.0 Merknader til søknaden om utb in av illvatn 4,1 Minstevassførin
Noverande konsesjon for Fortun kraftverk har ikkje krav om minstevassføring oppstraums Skagen / Fortun kraftverk. Det må stillast krav om minstevassføring for heile vassdraget, dvs, på heile strekninga nedstraums det planlagde
kraftverket / demninga ved Illvatn. Krav om minstevassføring må stillast no sjølv om konsesjonen for Fortun kraftverk går ut i 2017.
Det vert bedd om at det vert innhenta tilråding frå fiskesakkunnige om nivået på minstevassføringa.
Målet må vera å få laksen og sjøauren tilbake i elva forbi Øyane og fram til Øyabotn. Minstevassføringa må vera så stor at det ikkje på noko del av året vil skapa vanskar for fisken i elva.
For å sikra kravet til minstevassføring må det stillast vilkår om at det vert sikra vassføring nedstraums kraftstasjonar — 6g ved naudstopp av kraftstasjonar. Det må såleis teknisk vera lagt til rette for såkalla bypass — som det ikkje er i dag ved Fortun kraftverk. Det har to-tre gonger vore full stopp ved Fortun kraftverk og konsekvensen var svært store tap av fisk og yngel.
4.2 Flaumsikring
I søknaden med vedlegg vert det påstått at utbygginga kan ha ein
flaumdempande effekt. Grunneigarane kan ikkje sjå at dette ligg inne i planane framlagt i søknaden. Skal konsesjon likevel gjevast må dette skje med eit presisjonsnivå på vilkåra som gjer at det ikkje kan vera tvil om korleis t.d.
flaumdempande tiltak skal sikrast og gjennomførast.
Skal formålet med flaumsikring oppfyllast må det stillast vilkår om at den
planlagde dammen ved Illvatn til ein kvar tid har eit fribord som er nok til å ta opp minst eit døger med styrtregn.
Alle prognosar tilseier større framtidige nedbørsmengder og store
nedbørsmengder over kort tid. Konsesjonssøkar kjenner vel til skader og ulemper ved dei store flaumane som har vore, seinast i 2009. Søknaden inneheld diverre ikkje ein plan som tilseier at Hydro har teke flaumsikringa på alvor.
Advokat 4 Arne Gjeraker - Sogndal
4.3. Nærare om tiltak for å betra fisket
Det må 15g setjast vilkår om bygging av tersklar og endring av nokre av dei tersklane som er bygde i tilknyting til Fortun kraftverk.
4.4 0 renskin av elva no o for framtida
På grunn av oppturking av elvebotn i periodar med svært lite vassføring vert elva — når vassføring brått kjem — langt meir masseførande enn før tidligare utbygging.
På grunn av dette har det over ei rekkje år hopa seg opp store menger masse i Fortunselva.
Massane fører til at elva ved høg vassføring fløymer over tilstøytande område, mange stader dyrka mark og bustadtomter. Elva har gjort stor skade, og det er stor fare for at den vil gjera større skader.
Dette temaet har fleire gonger tidlegare blitt tatt opp med både Hydro og NVE utan at det har funne si løysing. Grunneigarane opplyser at det kan vera berre eit tidsspørsmål før hus får langt større skader enn ved dei siste storflaumane. Til no har store deler av skaden på husa blitt dekka av Naturskadefondet, men mange av ulempene vert ikkje erstatta, og kan vanskeleg erstattast økonomisk.
Det må setjast svært presise vilkår, og fastsetjast av andre instansar, t.d. NVE, at det er naudsynt med tiltak, og korleis dette skal utførast. Erfaring viser at
konsesjonssøkar Hydro ikkje tek dette opplagde ansvaret utan at det er spesifikt fastsett og kan tvangsgjennomførast.
4.5. Økonomiske vilkår for konses'on
Det må opprettast eit fond som skal nyttast til avhjelp til ulemper for fiske på grunn av redusert og endra vassføring i elva.
Det må ytast pengar til ei monaleg opprusting av lokale vegar i Fortun.
Kombinert med eit næringsfond, og fiskefond må ytinga vera på over 45 millionar kroner dersom det vert gjeve konsesjon for lllvatn, det doble, dvs. 90 millionar kroner om eventuelt begge søknadane skulle bli godkjende.
Vederlaget må her bli sett ut frå eit forholdsmessigheits-/proporsjonalitetsprinsipp.
Ei eventuell utbygging vil gje utbyggar — for svært lang tid — enorme inntekter.
Fallrettane vart for over 100 år sidan selde for minimale summar — også ut frå det som på den tid var ei norm.
Erstatning for ulemper og erverv av grunn til grunneigarane ved ei eventuell utbygging vil skje ut frå reglane i oreigningslova. Ettersom det truleg ikkje er venteleg med ein alternativ bruk som vil gje noko større inntekt av det arealet som eventuelt vil bli erverva, vil erstatningane bli minimale.
Advokat 5 Arne Ueraker - Sogndal
Det er såleis berre ved vilkår sett ved eventuell konsesjon at grunneigarane, bygda og lokalsamfunnet i Fortun kan få tilbakeført ein ørliten del av den gevinst ei utbygging vil gje Hydro.
Det vert 6g minna om det skjedde eit lovpolitisk hamskifte då energilova vart vedteken i 1991. Kraftutbygging har ikkje lenger eit samfunnsmessig
hovudføremål — " å bygge landet." Formålet er no reint forretningsmessig, eit profittføremål - der eksport av kraft er eit sentralt motiv.
Etter den nye energilova har 6,9 verdien av fallrettar blitt mangedobla.
Det må såleis sjåast bort frå nivået på økonomiske kompensasjonar som vart fastsette før den nye energilova.
Ut frå at samla utbyggingskostnad her vil bli på om lag ein milliard kroner finn grunneigarane at ovannemnde krav er i godt samhøve med den framtidige verdi utbygginga vil ha for Hydro.
5.0 Merknader til søknaden om utb in av Ø ane kraftverk
Grunneigarane går bestemt mot at det vert gjeve løyve til utbygging av Øyane kraftverk.
Dette er grunngjeve med dei svært store negative konsekvensane det vil ha for landskapet, for naturen og for bygda samla.
Spitarfossen med tilliggjande våtmarksområder både under og over fossen vil i det vesentlege bli øydelagd om konsesjon vert gjeve i samsvar med søknaden.
Grunneigarane ser heller ingen andre fordeler, korkje for kommunen eller for fylket, av den planlagde utbygginga av Øyane kraftverk.
Spesielt ville ei utbygging etter søknaden øydelegga dei fine og store
rekreasjonsområda rundt planlagd oppdemming av inntaksmagasin. Søknaden med vedlegg søkjer å bagatellisera dette slik at grunneigarane ikkje kjenner seg att i framstillinga. I same området har ein grunneigar blitt nekta å bygga ei lita hytte — av naturvernomsyn.
Grunneigarane ser berre negative konsekvensar av ei eventuell utbygging — 6g sett i høve til dei mange negative konsekvensar tidlegare utbygging i dalen har ført til.
Grunneigarane viser og til at Spitarfossen er mykje av identiteten til Nørdstedalen, og er heilt avgjerande for det totale landskapsbiletet i Nørdstedalen.
elsing
ne Gjer
Advokat 6 Arne Gjeraker - So ndal
Kopi: Fortun grunneigarlag v/ Jakob Øygard, Holmestad, 6877 Fortun
Erling Ormelid og Kjellaug Ormelid, Luster omsorgssenter, 6872 Luster Torill og Andreas Otterhjell, 6877 Fortun
Johannes L. Nyløy, 6877 Fortun Leidulf Veka, 6877 Fortun Monrad Svendsøy, 6877 Fortun
Luster kommune, Rådhuset, 6868 Gaupne
Sogn og Fjordane fylkeskommune, 6863 Leikanger
