5. Kulturmiljø og verdivurdering
5.3 delområde 3 (alt. 3, basis)
---ASKELADDEN ID 144793 (utdrag frå base,Rådgjevande Arkeologar)
Lokalitet: Havikbotn Kategori: arkeologisk minne
Dato uthentingfrå base:
27.06.2013 Art: Skipsfunn Status: Ikkjefreda
Skipsvraksynlegi vassoverflatapå nordaustsidaav Notholmen.Skipsvraketer ca41m langtog 9m bredt. Truleghar båtenopphavlegvore noko smalare,då dekketer vekkog vinkelenpå spantaber pregav å vereflata ut. Båtener bygdi tre og store delarav skrogeter bevart.Fremreendenav båten vendermot vest,inn i vikabakNotholmen.Det er sannsynlegut frå plasseringatil vraketat båten har blitt lagdinne i dennevikadå den ikkje lengervar i bruk. Båtenvart bygdsomengelsk minesveipar,ca1944,ved eit verft i NovaScotia(Canada).Observertekonstruksjonsdetaljarsom t.d. jernstagmed firkanta boltehovud,spanti laminatmm, synastå stemmemed desse
opplysningane.Ifylgjeskriftlegekjeldervart det bygd283farty av dennetypen under2.
verdskrigen.Etter krigenvart båten kjøpt frå Englandog tatt til Noreg,kor hanvart brukt til omlastingsfartyi sambandmed fiskeog handelmed sild.I den samanhengenvar det ei kranom lagmidtskips,slikat båtenkunneliggjemellom to farty underomlastingfrå t.d. fiske- til fraktfarty.
Sidanskipsvraketikkje er eldreenn 100år er det ikkje vernagjennomKulturminnelovas§ 14.
Kulturmi ljøet KM6 – skipsvrak og ballastrøys – er vurdert til å ha middels verdi.
KM 7: B
USETJING-
AKTIVITETSOMRÅDEFRÅ STEINALDER IB
OTNAVÅGENKM7 omfattar ei gruppe på 8 busetjing -aktivitetsområde frå steinalder, registrert sommaren 2013.
K 24
ASKELADDEN ID 170082 (utdrag frå base,Rådgjevande
Arkeologar) Lokalitet: Gaddevåglok 1 Kategori: arkeologisk
minne
Datouthenting frå base:
27.06.2013 Art:
Bosetning-aktivitetsområde
Status: Automatiskfreda
(tekst underenkeltminne)Lokalitet1 liggervesti området,like sørfor viken,påen liten
forhøgning.Plasseringaer ca.10 meter nord sjøenmed utsynmot busetnadeni sør.Terrengeter kupert med en del lyngvegetasjonog småplatå/hyller i topografien.I sørog vestheller terrenget bratt ned til sjøen,mensdet i nord er lokaliserten liten bergkam.Østfor lokalitetenliggeren liten flate. Lokalitetenliggerpå en liten flate ca.10 meter nord for vikasnordre side.Dener lokalisert helt vestpå ein liten flate somfortsetter austoveri ca.15 m. Avgrensingabestårav prøvestikki austog topografiskeavgrensingari nord, vestog sør.Lokalitetenmålastil ei avgrensingpå 1,5 m x 1,5 m, og det blei lokalisertto kvartsavslagiprøvestikket,bøttelagein. Stratigrafienbestårav tykt torvlag,eit påfølgjandesiltlagog eit mellomgråttfunnførandesandlag.Djupnemålasttil 31 cm.
Liten Middels Stor
---K 25
ASKELADDEN ID 170156 (utdrag frå base,Rådgjevande
Arkeologar) Lokalitet: Gaddevåglok 3 Kategori: arkeologisk
minne
Datouthenting frå base:
27.06.2013 Art:
Bosetning-aktivitetsområde
Status: Automatiskfreda
(tekstunder enkeltminne)Lokalitet3 liggervesti områdetpå eit lite bergplatå.Platåetliggerinntil ein liten bergnabbi austog avgrensasttopografiskav hellandelandskapi vestog sør.Landskapet bestårav lyngkledtbergog noko blandaskog.Det blei totalt stukke3 prøvestikk,der eit var positivt. Det blei gjorte funn av 1 avslagkvartsi bøttelag2. Stratigrafienbestoav torv, silt og grå silt over berg.Djupnepå prøvestikketer målt til 33 cm.
K 26
ASKELADDEN ID 170157 (utdrag frå base,Rådgjevande
Arkeologar) Lokalitet: Gaddevåglok 4 Kategori: arkeologisk
minne
Datouthenting frå base:
27.06.2013 Art:
Bosetning-aktivitetsområde
Status: Automatiskfreda
(tekstunderenkeltminne)Lokalitet4 liggerca.250meter frå industrivegeni aust,og ca.30-40 meter frå nordre kant av vikeni sør.I områdeter det lyngvekstog blandaskog.Terrenget lokalitetenliggerpå bestårav en liten naturleghøgdeca.30-40 meter frå vikeni sør.Det er ca.7 meter ned frå hyllentil ein flate somgåri akseaust-vest.Hyllenliggerpå ca.10 høgdemeter,og nord for hyllen gårein skråbergvegg,ca.5 meter høg,somgir lokalitetenein naturligskjerming frå værog vind. Det er langsdennebergveggenat lokalitetenpåvisastgjennompositive
prøvestikk.Lengresørpå hyllenavgrensastlokalitetengjennomnegativeprøvestikk.Lokalitet4 liggerpå ein hylle langsein skråbergveggi nord. Dener avgrensaav veggeni nord, prøvestikksør på hyllen,og topografii vestog aust.Prøvestikkaer relativt grunnepå ca.30 cm.Totalt blei lokalitetenregistrertgjennom3 positiveprøvestikk.Lokalitetensstørrelseog utbreiinger målt til ca.20x3meter i retningsør-nord. Stratigrafienbestårav tykt torvlag,jord/mold, silt/leire og grus.
Det blei ogsåpåvisteit trekollagi eit av prøvestikka.Funnabestårav kvartsavslag,trekull og mulegdiabas.
K 27
ASKELADDEN ID 170155 (utdrag frå base,Rådgjevande
Arkeologar) Lokalitet: Gaddevåglok 2 Kategori: arkeologisk
minne
Datouthenting frå base:
27.06.2013 Art:
Bosetning-aktivitetsområde
Status: Automatiskfreda
(tekstunderenkeltminne)Lokalitet2 liggerrett nord for vik/bekkeleiemed godutsynover dette området.Landskapeter graskledtmed noko lyngog berg.Plasseringaer på ca.30 høgdemeterog liggermellom to mindre bergnabbarsomgåri vest-austlegretning.15 meter nord for lokaliteten
liggeren markantbergvegg,og i sørskrårterrenget ned til vika,ca.35 meter frå strandlinja.Langs lokalitetengårein sti i vest-austlegretning.Avgrensingaav lokalitetener gjort gjennomprøvestikk i vestog aust,samttopografiskeavgrensingari nord og sør.Sjølvelokalitetenbestårav to positive prøvestikkmed funnførandelagbeståandeav kvartsavslagog noko trekull, alle gjort i bøttelag2.
Orienteringaliggi aksevest-austog målasttil ca.14x3meter. Stratigrafienbestårav relativt tykk torv med påfølgjandegrått sandlagover berg.Djupnepå prøvestikkamålasttil 50 cm.
K 28
ASKELADDEN ID 170160 (utdrag frå base,Rådgjevande
Arkeologar) Lokalitet: Gaddevåglok 7 Kategori: arkeologisk
minne
Datouthenting frå base:
27.06.2013 Art:
Bosetning-aktivitetsområde
Status: Automatiskfreda
(tekst underenkeltminne)Lokalitet7 liggeri leia somgårfrå den sørligeviken,og er lokaliserti knekkpunktetder vikengårmot aust,ca.50 meter nord for viken.Vidareliggerlokalitetenca.30 meter austfor bekkensomrennerut i viken,samtvia lokalitet 5 i sør.Rett nord for lokaliteten avgrensastlokalitetenveden bergvegg,og sørliggeret størremyrbelte på ca.10 metersbreddei akseaust-vest.Lokalitetenbestårav eit positivt prøvestikk.Stikketer relativt djupt, og funnaer gjort rett undereit tjukt torvlag,bøttelag1. Det blei ogsågjort funn av eit avslagi bøttelag4.
Lokalitetenavgrensastav ein bergveggi nord, prøvestikki austog vestsamtmyrbelte i sør.
Sistnemntevar for djup for å kunnefå eit tilfredstillanderesultat.Lokalitetenblei målt til ca.3x3 meter. Det blei totalt funne 3 avslag,der 2 var av kvartsitt og 1 av kvarts.Stratigrafienbestårav torv, sandblandabrun humus,svartsandlag,og eit homogentsandlagover berg.Djupnavært målt til 83 cm.
K 29
ASKELADDEN ID 170158 (utdrag frå base,Rådgjevande
Arkeologar) Lokalitet: Gaddevåglok 5 Kategori: arkeologisk
minne
Datouthenting frå base:
27.06.2013 Art:
Bosetning-aktivitetsområde
Status: Automatiskfreda
(tekst underenkeltminne)Lokalitet5 liggerhelt søri vikapå ei størreflate. Terrengetbestårav grantreog noko blandaskog,med innslagav lyngog noko gras.Frånord kjem det ein liten bekk ned langsvikatil sjøen.Flatengårfrå vestmot austog endari ei lita lun glennemed
omkringliggandeberg.Lokalitetenliggerpå ca.5 meter over havet.Lokalitetenavgrensastav topografimot austog nord, samtprøvestikkmot vestog sør.I dei funnførandeprøvestikkablei det funne avslagav flint, mylonitt og kvarts.Stratigrafienbestoav torv og grus(bådebrunlegog grå).Funnblei gjort i bøttelag2 og 3. Djupnavariertemykjefrå 40 cm til 90 cm.
K 30
ASKELADDEN ID 170161 (utdrag frå base,Rådgjevande
Arkeologar) Lokalitet: Gaddevåglok 8 Kategori: arkeologisk
minne
Datouthenting frå base:
27.06.2013 Art:
Bosetning-aktivitetsområde
Status: Automatiskfreda
(tekstunderenkeltminne)Lokalitet8 har ein noko usikkerkontekst,og må sjåastpå somnoko usikker.Årsakatil dette er at funnet blei lokaliserti det øvstebøttelageti torv. Lokalitetenblei funne gjennomett positivt prøvestikk.Det er lokalisertlike inntil ein bergveggmot nord, mellom fleire storesteinarsomer rast ned frå berget/høgdaover i nord. Mot sørliggereit opent
myrlendesomutgjærei flate somstrekkarsegvidaremot austog vest.Flataer avgrensaaveit lite høgdedrag.Nedaforhøgdedragetliggerei mindreflate somstrekkjarsegaustog vest.Sørfor denneflaten rennerein liten bekk. Funnet,eit lite kvartsavslag,blei funne i det øvstebøttelaget.
Det er soleisdet einastesomer funne i eit torvlag.Einhypoteserundt den stratigrafiske lokaliseringaav funne kanværeat massanehar komet til frå den nordligebergveggengjennom nedrasingar.Det er vanskelegå seieom massanehar tilkomme gjennomslikeprosessar,men dette kanikkje ute lukkast.Stratigrafienbestårav torv, jord/mold og eit sandlagover berg.Djupna vært målt til 38 cm.
K 31
ASKELADDEN ID 170159 (utdrag frå base,Rådgjevande
Arkeologar) Lokalitet: Gaddevåglok 6 Kategori: arkeologisk
minne
Datouthenting frå base:
27.06.2013 Art:
Bosetning-aktivitetsområde
Status: Automatiskfreda
(tekstunderenkeltminne)Lokalitet6 liggerhelt austi området,ca.60 meter vestfor
industrivegenog ca.100meter frå vikeni sør.Denliggjarhelt sørpå ein flate somstrekkarseg nord og aust.Likesørfor lokalitetener det ein liten forhøgning.Mot nord renneren liten bekk medmyrhaldigemasserrundt seg,og i sørgårdet nedovertil viken.Områdetrundt lokalitet 6 bestårav for det mestegranskogog lyngkledtmark.Lokalitetenblei målt til ca.4x4meter i retningnord.Lokalitet6 bestårav 1 positivt prøvestikk.Prøvestikketer djupt og målasttil 50 cm.
Torvlagether var særlegtynt. Stratigrafienbeståravtorv, utvaskingslag,raudbrunsandog grus over berg.Funnablei lokaliserti det 2 bøttelaget(ca.25-40 cm),raudbrunesandlaget.Funnet somblei gjort er eit kvartsavslag.
Lokalitetane må sjåast i lys av den store mengda av tidlegare undersøkte lokalitetar frå meir optimale busetjingsområde på Botnaneset (pers. med . Olsen 2013) . KM7 representerer truleg kortare opphald, og gjenstandsfunna frå prøvestikka er til dels særs sparsame. Fire av lokalitetane K 24, K 25, K 30 og K 31 er påviste med 1-2 kvartsavslag. Kunnskapsverdien, som vanlegvis vert rekna som høg for denne kategorien, er vurdert lågare i lys av større funnrike lokalitetar lenger nord på Botnaneset. Miljøet med 8 lokalitetar i eit elles urørd landskap , dreg opp verdien.
Fig. 40. KM 7 med dei åtte busetjing -aktivitetsområda frå steinalder, bygningane i KM 8 til høgre (utklypp frå Askeladden).
Kulturmi ljøet KM 7 – busetjing -aktivitetsområde – er vurdert til å ha stor verdi.
KM 8: G
ARDSMILJØFRÅ NYARE TID IH
AVIKBOTNPå gbn r. 26/2 er inkludert våningshuset frå 1875 -1900 (K 32, SEFRAK kode gul) og ein kvadratisk rydningsmur (K 33).
På gbnr. 26/1 sør for bruk 2 er inkludert våningshuset frå 1875 -1900 (K 34, SEFRAKkode gul) og eldhus et frå same perioden (K 35, SEFRAKkode gul). I tillegg er to fjerna/rivne bygg ovanfor våningshuset på bruk 1 registrerte i SEFRAK,ein utedo og ei løe. Desse er ikkje lista som enkeltminne her .
Sjølv om det er særs brattlendt, og i dag også attgrodd, i området mellom dei to tuna, er dei to bruka inkluderte i eit felles kulturmiljø. Også nausta av nyare dato med strandline er rekna inn i kulturmiljøet. Husa, tilhøvet til sjøen, slåttemarka rundt, og topografiske tilhøve ligg til grunn for definering av miljøet. Dette er også understreka i delplan for Florelandet og Brandsøy: "Området bør ligge i eit bevart kulturlandskap. Medverke til at bygningar beheld si opphavelege form og uttrykk og sikre at gardstunet ikkje vert tett innebygd." (sjå Fig. 4).
Kulturmi ljøet KM 8 – gardsmiljø – er vurdert til å ha liten -middels verdi.
Liten Middels Stor
---Liten Middels Stor
---Fig. 41. K 30, våningshuset på bruk 2 i SEFRAK.
Fig. 42. K 32 (det kvite våningshuset) i midten og K 33 (rydningsmuren) til venstre bak bjørka (foto ØE,mot nord).
Fig. 43. K 34, våningshuset på bruk 1 i SEFRAK.
Fig. 44. K 34 våningshus i sveitserstil på gbnr. 26/1 (foto ØE,mot nordaust).
Fig. 45. K 35, eldhuset på bruk 1 i SEFRAK.
K 36:
BUSETJING-
AKTIVITETSOMRÅDEFRÅ STEINALDER VEDS
ANDVIKSKJERETASKELADDEN ID 161163 (utdrag frå base,Rådgjevande
Arkeologar) Lokalitet:
Bosetning-aktivitetsområde
Kategori: arkeologisk minne
Datouthenting frå base:
28.06.2013 Art:
Bosetning-aktivitetsområde
Status: Automatiskfreda
Einliten steinalderlokalitet liggi mellom to torvkleddebergknausar,om lag3 meter over havoverflata.Lokalitetenliggslik sett skjermafrå strandsonai nord av ein lågbergknaus.
Terrengetfell bratt ned til strandsona.Strandsonanord for lokalitetener vidare skjermaav Sandvikskjeretinord.I alt er tre positiveprøvestikkgravde.Flint er funn i to av prøvestikkaog slått bergart,muligensdiabaser funne i det tredje. Prøvestikkavariereri djupnefrå 40 cm til 50 cm.
Generellestratigrafisketrekk er 20 cm grastorvover eit tynt lag3-8 cm med mørkjordblanda grus,småmengdertrekol var synlegi lag2. Funnførandelagliggunder lag2 og beståraveit 20 cm tjukt lagmed fin strandgrus.
Fylkeskommunen har ferdigstilt §9 undersøkingane i området, og det synest å vere klårt at frekvensen av spor frå steinalder minkar markant vest frå Brandsøysundet (Kulturavdelinga 2013b). Lokaliteten er difor ikkje definert som del av kulturmiljø et lenger aust , KM 9.
Kunnskapsverdien, som vanlegvis vert rekna som høg for denne kategorien, er vurdert lågare i lys av større funnrike lokalitetar på Botnaneset i aust.
Kulturm innet K 36 – busetjing -aktivitetsområde frå steinalder – er vurdert til å ha stor verdi.
K 37:
BUSETJING-
AKTIVITETSOMRÅDEFRÅ STEINALDER IV
IKÅKEREN NEDANFORH
ESTESENTERETASKELADDEN ID 161199 (utdrag frå base,Rådgjevande
Arkeologar) Lokalitet: L4.Vikåkeren Kategori: arkeologisk
minne
Datouthenting frå base:
28.06.2013 Art:
Bosetning-aktivitetsområde
Status: Automatiskfreda
Einsteinalderlokalitet er registrerti Vikåkeren,ei lita nordvendbukt nedanforridesenteret.
Terrengetheller slaktned mot ei langgrunnfjøre. Vikaer avgrensaav markantebergknausari aust og i vest.Mot sørstig landskapetgradvisbrattare opp ein bakkemot ridesenteret.Vegetasjonen bestårav blandingsskog,med ein undervegetasjonbeståandeprimært av gras.Hestanefrå ridesenteretnyttar vikatil beite.Lokalitetsflataligginntil den vestligebergknausenom lag3 meter over havoverflataog oppåein markantaust/vestgåandestrandvoll.Strandvollenbestårav fin vassrulla strandgrus.Langsden austligebergryggenrenn ein bekk,noko sommedførerat den austlegehalvdelenav vikaer langt fuktigareenn den vestligeder lokalitetenligg.Sekspositive prøvestikk.Funnav flekkerog avslagi flint, avslagi mylonitt, kjerne i mylonitt, og bitar av diabas.
Fylkeskommunen har ferdigstilt §9 undersøkingane i området, og det synest å vere klårt at frekvensen av spor frå steinalder minkar markant vest frå Brandsøysundet (Kulturavdelinga 2013b). Lokaliteten er difor ikkje definert som del av kulturmiljøet lenger aust, KM 9.
Kunnskapsverdien, som vanlegvis vert rekna som høg for denne kategorien, er vurdert lågare i lys av større funnrike lokalitetar på Botnaneset i vest . Dette vert forsterka av at lokaliteten synest å vere omrota, moglegvis som resultat av moderne dyrking.
Kulturm innet K 37 – busetjing -aktivitetsområde frå steinalder – er vurdert til å ha stor verdi.
Liten Middels Stor
---Liten Middels Stor
---Fig. 46. K 36 til høgre og K 37 til venstre, sett frå Grønengja (foto ØE,mot sør-sørvest).
KM 9: K
ULTURMILJØETB
RANDSØYSUNDETFig. 47. KM 9, Brandsøysundet (utklypp frå Askeladden ).
Brandsøysundet er eit mangfaldig kulturmiljø med stor tidsdjupne . Sjølve sundet representerer ei viktig ferdslelei frå tidleg i steinalderen fram til moderne tid .
Fig. 48. KM 9, Brandsøysundet, avgrensing mot nord er dregen langs toppen av åsryggen.
Kring sundet finst kyrkjestad frå mellomalder , nyare tids bygningsmiljø med tingstove, naustmiljø, gravrøyser, bergkunst, og mange busetjing -aktivitetsområde frå steinalder . Kulturmiljøet er høgt prioritert med føringar i Riksantikvaren sitt bevaringsprogram for utvalde arkeologiske kulturminne (BARK), og er eitt av fem prioriterte i Sogn og Fjordane (Engedal 2011 ). Kulturmiljøet er også prioritert i delplan for Florelandet -Brandsøy.
I denne utgreiinga vert nordgrensa for kulturmiljøet dregen rett nord for kyrkjestaden ASK 83940 og dei to steinalderlokaliteta ne ASK55523 og ASK45821 , langs toppen av åsryggen som skil vestsida og nordsida av øya. Miljøet er slik definert streng t rundt sjølve Brandsøysundet.
Kulturm iljøet KM 9 – Brandsøysundet – er vurdert til å ha stor verdi.
Liten Middels Stor