Økonomien i jordbruket på Vestlandet 2019. Trendar og utvikling 2010-2019 Tabellsamling 2015-2019

(1)

NIBIO RAPPORT | VOL. 7 | NR. 55 | 2021

Økonomien i jordbruket på Vestlandet 2019

Trendar og utvikling 2010‐2019

Tabellsamling 2015‐2019

(2)

TITTEL/TITLE

Økonomien i jordbruket på Vestlandet 2019. Trendar og utvikling 2010-2019 Tabellsamling 2015-2019

FORFATTER(E)/AUTHOR(S)

Anders Halland, Torbjørn Haukås

DATO/DATE: RAPPORT NR./

REPORT NO.:

TILGJENGELIGHET/AVAILABILITY: PROSJEKTNR./PROJECT NO.: SAKSNR./ARCHIVE NO.:

11.03.2021 7/55/2021 Open 14306 17/00029

ISBN: ISSN: ANTALL SIDER/

NO. OF PAGES:

ANTALL VEDLEGG/

NO. OF APPENDICES:

978-82-17-02805-5 2464-1162 101

OPPDRAGSGIVER/EMPLOYER:

Landbruks- og matdepartementet

KONTAKTPERSON/CONTACT PERSON:

Anders Halland

STIKKORD/KEYWORDS: FAGOMRÅDE/FIELD OF WORK:

Driftsøkonomi, foretaksøkonomi, Vestlandet, driftsgransking

Regional økonomi Vestlandet

SAMMENDRAG/SUMMARY:

Ei oversikt over utviklinga i landbruket dei siste 10 åra i dei tidlegare Vestlandsfylka Hordaland, Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal vert presentert. Driftsgranskingane i jord- og skogbruk er ei årleg rekneskapsundersøking blant tilfeldig utvalde gardsbruk frå heile landet. I 2019 var det med totalt 930 bruk, der 188 var frå Vestlandet; 61 i Hordaland, 67 i Sogn og Fjordane og 60 i Møre og Romsdal. Jordbruksinntekta målt som vederlag til arbeid og eigenkapital gjekk ned for Vestlandet, medan det var ein auke på landsbasis. Driftsformene mjølk og frukt hadde ein nedgang samanlikna med 2018. Dei andre driftsformene hadde ein auke i jordbruksinntekta. Nettoinvesteringane og gjelda på Vestlandet auka frå 2018 til 2019. Over halvparten av nettoinvesteringane vart gjort i driftsbygningar.

LAND/COUNTRY: Noreg

FYLKE/COUNTY: Hordaland, Sogn og Fjordane, Møre og Romsdal

KOMMUNE/MUNICIPALITY:

(3)

Forord

Driftsgranskingane er ei årleg rekneskapsgransking som i 2019 omfatta 930 bruk over heile landet.

Grunnlagsmaterialet for denne granskinga er stort, og mange data vert det ikkje plass til i den landsdekkande publikasjonen. Denne rapporten inneheld lokale data frå Vestlandet.

Rapporten er basert på driftsgranskingsdata frå dei tre vestlandsfylka Hordaland, Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal. For rekneskapsåret 2019 var det med 188 bruk frå Vestlandet i granskinga.

Driftsgranskingane i jord- og skogbruk er eit årleg fellesprosjekt, som krev stor innsats av medarbeidarar ved fleire av NIBIO sine kontor. NIBIO-kontoret i Bergen har ansvaret for tala frå Vestlandet.

Anders Halland har skrive rapporten med bidrag frå Torbjørn Haukås. Geir Harald Strand har lese gjennom rapporten, og Anne Bente Ellevold har klargjort manus for publisering.

Bergen, 11.03.21 Heidi Knutsen

(4)

Innhald

1 Innleiing ... 5

2 Jordbruksøkonomien på Vestlandet i 2019‐ utvikling og driftsresultat ... 6

3 Trendar og økonomisk utvikling siste tiåret ... 10

3.1 Resultatmål i jordbruket ... 10

3.1.1 Driftsoverskot ... 10

3.1.2 Vederlag til arbeid og eigenkapital ... 12

3.1.3 Lønsevne per time ... 14

3.2 Skogbruket ... 16

3.3 Totaløkonomi ... 16

3.4 Nettoinvestering, gjeld og soliditet ... 18

3.4.1 Nettoinvestering ... 18

3.4.2 Gjeld ... 19

3.4.3 Soliditet ... 20

3.5 Inntektsverknad av jordbruksfrådrag ... 21

4 Tabellsamling 2015‐2019... 24

5 Forklaring på faguttrykka i tabellsamlinga ... 101

(5)

1 Innleiing

Driftsgranskingane i jord- og skogbruk har ei lang historie. Noregs Vel starta driftsgranskingar alt i 1911.

Granskinga vart overteken av Noregs landbruksøkonomiske institutt (NLI)¹ ved opprettinga i 1947. Ved fusjonen mellom NLI og Budsjettnemnda for jordbruket i 1986, vart driftsgranskingane lagde til Norsk institutt for landbruksøkonomisk forsking, NILF. Etter fusjonen mellom NILF, Bioforsk og Skog og landskap i 2015, hamna driftsgranskingane i Avdeling for driftsøkonomisk analyse i NIBIO.

Hovudformålet med driftsgranskingane er å vise resultat og utvikling i økonomiske tilhøve på gardsbruk der inntekter frå jordbruket har eit vesentleg omfang. Driftsgranskingane skal vise økonomiske resultat for brukarfamilien og for ulike bruk med omsyn til storleik, driftsform og geografisk plassering. Vidare skal driftsgranskingane gje grunnlag for samanlikning med anna nasjonal og internasjonal statistikk, gje grunnlag for forsking og utgreiing, gje hjelp til rådgjeving og undervisning og innspel til offentleg politikk og forvalting. Granskingane skal også gje grunnlag for dokumentasjon for den samfunnsøkonomiske verdiskapinga i landbruk og tilknytte næringar.

Etter 1950 har det kvart år vore med om lag 1 000 bruk i driftsgranskingane, dei siste åra er tal deltakarbruk noko redusert. I 2019 var det i alt med 930 bruk i driftsgranskingane. Ved utval av bruk, er det lagt vekt på at driftsgranskingane skal vere representative for den delen av landbruket der storparten av inntekta kjem frå bruket. Nye bruk til driftsgranskingane vert rekrutterte ut frå lister over bruk som er tilfeldig trekte ut frå tilskotsregisteret til Landbruksdirektoratet. Bruka som vert trekte ut, skal ha ei standard omsetning større enn kr 150 000². Det er produksjonsomfanget, og ikkje det økonomiske resultat på det enkelte bruket som er kriterium for utvalet. Deltaking i driftsgranskingane er frivillig, og det er inga grense for kor lenge eit bruk kan vere med, men brukaren skal ikkje vere eldre enn 70 år. Kvart år vert mellom 5 og 10 prosent av deltakarbruka skifta ut. Av dei 930 bruka i driftsgranskingane i 2019, kom 188 bruk frå Vestlandet, 61 frå Hordaland, 67 frå Sogn og Fjordane og 60 frå Møre og Romsdal. Denne rapporten tar for seg økonomien i landbruket på Vestlandet i 2019, og viser økonomiske utvikling dei siste ti åra.

Kapittel 2 viser hovudtala for Vestlandet for 2019, og omhandlar driftsresultatet i jordbruket for dette året. Kapittel 3 viser utviklinga i økonomien i jordbruket, soliditeten og totaløkonomien til brukarfamilien dei siste ti åra. Trendane i denne perioden er presenterte i figurar, og alle bakgrunnsdata er deflaterte etter konsumprisindeksen. Kapittel 4 er sjølve tabellsamlinga som inneheld tal frå driftsgranskingane for Vestlandet for dei siste fem åra. Tabellane er delte inn slik at ein kan finne tal for landsdelen, fylka, ulike storleiksgrupper og ulike produksjonar. Utvalet av bruk i driftsgranskingane skal ikkje vere representativt for jordbruket i kvart fylke, men for regionen. Dette må ein ta omsyn til når ein tolkar resultata eller nyttar tala. Alle økonomiske data i kapittel 4 (tabellane) er nominelle tal for åra, og dermed ikkje inflasjonsjusterte. Sist i rapporten finn ein forklaringar på dei faguttrykka som er nytta.

1 NILF vart oppretta i 1986 ved at NLI vart slege saman med Sekretariatet for Budsjettnemnda i jordbruket. Frå 1.7.2015 inngår NILF i NIBIO som er ein fusjon mellom Bioforsk, Skog og landskap og NILF.

2 Standard omsetning er normerte tal for omsetning av produkt utan tilskot. Klassifiseringa er felles for EU-statistikken.

(6)

2 Jordbruksøkonomien på Vestlandet i 2019‐

utvikling og driftsresultat

Vestlandsbonden oppnådde ei jordbruksinntekt, målt som løn til alt arbeid og rente på eigenkapital per årsverk, på kr 276 300 i 2019. Det er ein nedgang på kr 23 400 frå året før. I gjennomsnitt for landet auka jordbruksinntekta med kr 12 700 kr og vart på kr 300 200 per årsverk. Jordbruksarealet for vestlandsbruka var i middel 307 dekar, ein dekar meir enn i 2018.

I 2019 vart det ein nedgang i jordbruksinntekta for Vestlandet, særleg galdt det for mjølkeproduksjon og frukt- og bær. Auken i jordbruksinntekta for landet heng saman med tørken i 2018 og svært svakt resultat i store delar av Sør-Noreg. For bøndene på Vestlandet vart konsekvensane av tørken mindre, og om lag uendra resultat i 2018.

Det var nedgang i jordbruksinntekta for dei fleste arealgruppene. Dei minste bruka hadde nedgang frå 2019. Blant desse finn vi bruka med frukt- og bærproduksjon som hadde eit svært godt år i 2018. Bruka med jordbruksareal mellom 100 og 300 dekar fekk ein liten auke i jordbruksinntekta samanlikna med året før, medan dei største bruka hadde nedgang.

Mjølkeproduksjon er viktig for landbruket på Vestlandet, og det er flest bruk i denne gruppa.

Mjølkeprodusentane hadde ein nedgang i jordbruksinntekta si med 10,7 prosent frå 2018 til 2019, og fekk i gjennomsnitt kr 285 200 per årsverk i jordbruksinntekt. Omsett mjølk gjekk ned med 1 900 liter, medan mjølkeprisen gjekk ned 10 øre per liter. Nedgang i kvote forklarer noko av nedgangen. Omsett kjøt minka 3,7 prosent. Dessutan gjekk prisen på kukjøt ned med kr 2,68 per kg og for anna storfekjøt med kr 3,11 per kg. I alt gjekk samla husdyrinntekter ned med 3,3 prosent. I 2019 leverte produsentane i denne gruppa 93 prosent av mjølkekvoten, ein auke på 3 prosentpoeng.

Arbeidsforbruket auka med 2 prosent, noko som også svekka resultatet. Det var stor investeringsvilje blant mjølkeproduksjonsbruka på Vestlandet i 2018, i gjennomsnitt var nettoinvesteringa kr 219 500, ein auke på kr 29 500 frå eit høgt nivå året før. Det vart investert mest i bygningar og kvote. Samla gjeld auka med 5 prosent og var i gjennomsnitt 3,9 mill. kr. Rentekostnaden auka med 10 prosent frå 2018 til 2019. Dei variable og faste kostnadene auka med høvesvis 3 og 6 prosent. Det var stor auke kostnader til innandørsmekanisering og leigekostnader til kvote og maskiner.

Produksjonsomfanget på mjølkeproduksjonsbruka var på 28,4 årskyr, om lag som i 2018. Bruka omsette i gjennomsnitt 212 000 liter mjølk og 6 900 kg storfekjøt (inkl. kukjøt). Gjennomsnittleg jordbruksareal var 399 dekar, ein auke på 7 dekar. Arbeidsinnsatsen var litt over 2,1 årsverk à 1 845 timar.

Hovudtendensar:

 Jordbruksinntekta til vestlandsbonden gjekk ned i 2019

 Nedgang for mjølk, liten auke for sau

 Best økonomi i frukt‐ og bærproduksjon trass i nedgang

(7)

fôrmiddel. Årsaka var mindre husdyrproduksjon og høgare grovfôravlingar. Dei faste kostnadene fall med knapt 2 prosent Driftsoverskotet auka med kr 7 900.

Bruka med kombinert mjølkeproduksjon og sauehald hadde høge investeringar i 2019 med ei nettoinvestering på kr 621 800. Det vart investert mest i bygning. Samla gjeld var på 2,7 mill. kr, ein auke på 28 prosent frå året før.

Gjennomsnittleg jordbruksareal var 378 dekar. Bruka hadde 16 årskyr, ei årsku mindre enn i 2018, og 82 vinterfôra sauer, 14 færre enn i 2018. Arbeidsinnsatsen gjekk ned med 144 timar og var på 2.1 årsverk à 1845 timar per bruk. Lågare arbeidsforbruk bidrog til å betra resultatet i 2019.

Bruka med kombinert mjølkeproduksjon og svinehald har hatt nedgang i jordbruksinntekta over nokre år, men fekk ein liten auke i 2019 frå eit lågt nivå. Auken per årsverk var på kr 15 900 eller 9 prosent. Svinekjøtproduksjonen auka med 6 prosent til 25,7 tonn medan mengde storfekjøt gjekk ned med 8 prosent til 3,3 tonn Talet på selde smågrisar gjekk ned med 13 prosent. Omsett mjølk auka med 12 prosent til 164 300 liter.

Prisen på mjølk minka med 7 øre per liter, medan prisen på anna storfekjøt gjekk ned med kr 5 per kg og kr 1,50 for kukjøt. Prisen på svinekjøt gjekk ned med kr 0,69 per kg og smågrisprisen minka med kr 47. Totalt auka inntektene frå husdyrprodukt med 3 prosent på desse bruka. Tilskot og andre inntekter auka med 8 prosent, slik at produksjonsinntektene i alt gjekk opp med 5 prosent frå 2018. Det var lite endring i kostnader frå året før.

Det var låg nettoinvestering i denne gruppa i 2019 med kr 38 000 per bruk. Gjelda vart redusert med 7 prosent. Arbeidsinnsatsen auka med 7,5 prosent til 1,9 årsverk. Bruka hadde eit produksjonsomfang på 257 dekar, 21,6 årskyr, 13 purker, 633 smågriser for sal og 25 700 kg kjøt frå slaktegris. Det er berre sju bruk i denne gruppa, og endringar på enkeltbruk kan ha store utslag på resultata.

Sauebruka på Vestlandet fekk ein auke i jordbruksinntekta i 2019. I gjennomsnitt vart jordbruksinntekta på kr 138 700 per årsverk, ein auke på 5 prosent frå 2018. Tal vinterfôra sauer minka med 3, medan omsett kjøt gjekk opp med 2 prosent. I gjennomsnitt gjekk prisen på lammekjøt opp med kr 1,91 per kg og prisen på sauekjøt gjekk ned med kr 2,62. Husdyrinntektene auka med 7 prosent medan samla tilskot auka med 5 prosent. Totalt gjekk produksjonsinntektene opp 8 prosent. Variable kostnader var uendra, medan faste kostnader auka med 10 prosent. Arbeidsforbruket var uendra på 1,3 årsverk. Sjølv om gjelda auka med 13 prosent og renteutgiftene med 29 prosent, auka vederlaget med kr 7 200 per årsverk.

I 2019 omfatta driftsforma 29 bruk med i gjennomsnitt 142 vinterfôra sauer og 235 dekar jordbruksareal. Desse bruka har hatt relativt låge nettoinvesteringar gjennom fleire år. Denne trenden vart endra i 2019 då nettoinvesteringa auka frå kr 38 300 i 2018 til kr 204 300 per bruk.

Produksjon av storfekjøt, enten med ammekyr eller på innkjøpte kalvar, oppnådde ei jordbruksinntekt per årsverk på kr 76 300 i 2019, om lag uendra frå eit svært lågt nivå i 2018. Det har vore store endringar i jordbruksinntekta frå år til år for desse bruka. Det vert stadig fleire bruk med denne driftsforma, men det er likevel få bruk i gruppa, og nye bruk eller endringar på enkeltbruk, kan gje store utslag for gruppa.

Det vart produsert 12 200 kg storfekjøt på desse bruka i 2019, 900 kg meir enn i 2018. Prisen på storfekjøt gjekk ned kr 1,70 per kg, og totalt gjekk inntektene frå husdyrhaldet ned med 2 prosent. Det vart selt fleire livdyr frå desse bruka samanlikna med tidlegare år. Tilskota auka med 6 prosent, og totalt auka produksjonsinntektene med 6 prosent. Det var lite endring i faste og variable kostnader frå året før. Arbeidsforbruket auka med 84 timar til 1,2 årsverk. Høgt investeringsnivå på kr 317 500 per bruk svekka det økonomiske resultatet grunna auka avskriving og renter. Gjelda auka med 34 prosent og renteutgiftene med 22 prosent samanlikna med 2018. God kostnadskontroll styrka resultatet for 2019, men auka arbeidsinnsats og høge investeringar medførte at resultatet vart om lag uendra frå 2018.

Det var 13 bruk i gruppa i 2019. I gjennomsnitt hadde dei 304 dekar jordbruksareal, 18 ammekyr, 21 kviger og 32 slakta oksar. Bruka med kjøtproduksjon på storfe hadde den lågaste jordbruksinntekta blant dei presenterte driftsformene på Vestlandet i 2019.

(8)

Frukt- og bærproduksjon er den driftsforma som har hatt størst variasjon i jordbruksinntekta mellom år. 2019 vart eit godt frukt- og bærår sjølv om jordbruksinntekta vart lågare enn i toppåret 2018. Jordbruksinntekta gjekk ned med 17 prosent frå 2018 til 2019, og vart kr 383 500 per årsverk.

Frukt- og bærproduksjon vart dermed den driftsforma som oppnådde høgast jordbruksinntekt på Vestlandet også dette året. Det var god avling av eple og plommer, men mindre pære og morellar.

På grunn av mykje varer i marknaden i periodar, vart prisane lågare enn året før, særleg galdt dette for plommer. Mykje plommer vart kasta på grunn av manglande marknad. Produksjonsinntektene auka med 5 prosent. Det var stor kostnadsauke på desse bruka. Dei variable kostnadene auka med 21 prosent og dei faste med 31 prosent. Det var særleg kostnader til leigd arbeid som auka mest.

Arbeidsforbruket auka med 23 prosent, og bidrog sterkt til fallet i årsverksinntekta saman med kostnadsauken. Arbeidsinnsatsen var på 2,2 årsverk per bruk. Det er 19 produsentar i denne gruppa, og i gjennomsnitt hadde dei eit frukt- og bærareal på 50 dekar.

Nettoinvesteringane på vestlandsbruka låg høgare enn landsgjennomsnittet i 2019. I gjennomsnitt investerte vestlandsbøndene for kr 215 000, medan nettoinvesteringane for landet var på kr 113 800.

Nettoinvesteringane på Vestlandet auka med kr 55 400 frå året før. Samla gjeld auka med 9 prosent for vestlandsbonden, og var på 3,3 mill. kr i middel per bruk. Rentekostnadene auka med 16 prosent.

Jordbruksinntekt er definert som løn til alt arbeid og rente på eigenkapitalen per årsverk, og varierer mellom ulike produksjonar og storleik på bruka.

Driftsgranskingane i jordbruket var for 2019 basert på eit tilfeldig og representativt utval av 930 bruk over heile landet. I alt omfattar granskinga 188 bruk frå Vestlandet; 61 i Hordaland, 67 i Sogn og Fjordane og 60 i Møre og Romsdal. Alle dei presenterte resultata er middeltal frå grupper av bruk. Det er stor spreiing i materialet, noko som ikkje kjem fram her. Middeltala for dei 188 bruka gjev likevel ein god peikepinn på korleis den økonomiske utviklinga for jordbruket på Vestlandet har vore.

Tabell 2.1 Samla oversikt for 2019

Tal bruk

Gj.areal dekar

2018 2019 2018 2019 2018 2019

Vestlandet, alle 188 308 458 800 427 700 299 600 276 300 328 100 304 800 Bruk < 50 dekar 11 31 384 700 350 000 423 300 323 400 466 200 353 600

« 50 ‐ 100 dekar 15 72 497 600 429 400 394 200 332 200 417 200 352 100

« 100‐200 dekar 35 154 300 200 299 200 250 100 260 500 284 900 300 500

« 200‐300 dekar 46 240 335 100 355 900 244 200 246 100 271 600 272 300

« 300‐500 dekar 52 369 484 600 464 600 293 000 275 600 322 400 305 100

> 500 daa 29 628 830 700 658 100 349 900 279 300 374 500 304 100 Mjølkeproduksjon 82 399 569 100 510 200 320 000 285 300 348 300 316 800 Mjølk/sauehald 16 378 511 700 519 500 284 800 295 700 311 300 321 500 Mjølk/svinehald 7 257 249 400 342 000 184 900 200 900 208 000 226 100

Driftsoverskot per bruk

Vederlag til arbeid og eigenkapital

per årsverk

Skattekorrigert vederlag per årsverk 2019

(9)

Figur 2.1 Jordbruksinntekt per årsverk à 1845 timar for Vestlandet og landet i perioden 2010–2019

(10)

3 Trendar og økonomisk utvikling siste tiåret

Dette kapittelet viser trendar og utviklingstrekk i jordbruket på Vestlandet frå og med 2010 til og med 2019. Materialet er gruppert etter region, storleik og driftsform. Nokre av gruppene er små, og for dei kan utskifting av bruk og større investeringar på einskilde bruk gje utslag på resultata. Bakgrunnsdata for figurane er deflaterte etter konsumprisindeksen, slik at alle resultatmåla er presenterte som 2019- kroner. Definisjonar av dei ulike resultatmåla er tekne inn heilt sist i rapporten.

3.1 Resultatmål i jordbruket

3.1.1 Driftsoverskot

Driftsoverskot er produksjonsinntekter minus kostnader per bruk. Driftsoverskotet skal dekke løn til familien og gje vederlag til både eigen og lånt kapital.

Driftsoverskotet for bruka på Vestlandet har i hovudtrekk følgt same trenden som resten av landet over ein lengre periode. Mellom 2010 og 2014 låg det om lag likt med landet. I 2015 og 2016 vart driftsoverskotet lågare enn landsgjennomsnittet, medan det har vore motsett dei siste tre åra. Tørken i 2018 hadde større innverknad for bruka på Austlandet, samanlikna med Vestlandet. Frå 2018 til 2019 var det ein auke i driftsoverskotet på landsbasis, medan det var ein stor nedgang på Vestlandet samanlikna med året før.

Bruka med frukt og bær hadde ein nedgang i driftsoverskotet samanlikna med 2018. Sjølv om bruka hadde store avlingar og inntekter, er det ein auke i kostnadene som forklarar nedgangen. Nedgangen må også sjåast i samanheng med eit høgt driftsoverskot i 2018 samanlikna med åra før. For driftsformer med husdyr gjekk produksjonen ned, med unntak av slaktegris. Prisane på husdyrprodukt gjekk også ned, med unntak av sau- og lammekjøt, der det var ein prisauke samanlikna med 2018. Det har også vore ein auke i tilskot. Kostnadene gjekk opp, både når det gjeld dei faste og dei variable.

Driftsoverskotet vart kr 31 045 lågare målt i nominelle kroner samanlikna med 2018. Rekna i 2019 kroner vart driftsoverskotet kr 40 771 lågare enn året før.

Av dei ulike driftsformene på Vestlandet var det bruka med frukt og bærproduksjon som i snitt hadde det høgaste driftsoverskotet på kr 551 700 i 2019, medan dei som driv med sau i snitt oppnådde eit overskot på kr 153 500. Bruka med kombinert mjølk- og svineproduksjon hadde ein inntektsauke samanlikna med 2018. Det er i hovudsak større produksjon av svinekjøt og mjølk som bidrog til denne inntektsauken. Bruka med sau hadde ein auke i driftsoverskotet samanlikna med året før, medan bruka med mjølk hadde ein reduksjon. Auke i kg omsett kjøt, høgare prisar på lammekjøt, samt auka tilskot og andre inntekter, forklarer kvifor driftsoverskotet for sauebruka auka. For produsentane av mjølk- og storfekjøt, var det lågare inntekter som følgje av mindre omsett husdyrprodukt og lågare prisar som forklarer nedgangen. I tillegg var det ein kostnadsauke som bidrog til eit lågare driftsoverskot samanlikna med året før. Blant bruka med kombinert mjølkeproduksjon og sau, gjekk driftsoverskotet opp, men korrigert for prisstigning viser det ein svak nedgang i figuren.

(11)

Figur 3.1.1 Driftsoverskot i middel per bruk for heile landet og Vestlandet

Figur 3.1.2 Driftsoverskot i middel per bruk for ulike driftsformer på Vestlandet

(12)

Figur 3.1.3 Driftsoverskot i middel per bruk for ulike storleiksgrupper på Vestlandet

3.1.2 Vederlag til arbeid og eigenkapital

Jordbruksinntekt er her definert som vederlag til alt arbeid og rente på eigenkapital per årsverk, og viser kor mykje som er att til å dekke alt arbeid på bruket (også leigd hjelp), og til forrenting av eigenkapitalen. I 2019 gjekk vederlag til arbeid og eigenkapital per årsverk ned for Vestlandet. Regionen har historisk hatt eit lågare vederlag til arbeid og eigenkapital samanlikna med resten av landet. Unntaket er i 2018 då vederlaget var høgare på Vestlandet. Når ein ser på dei ulike driftsformene med mjølk på Vestlandet, har det vore ein nedgang for mjølk- og storfekjøt. I motsetning har driftsformene mjølk/svin og mjølk/sau hatt ein auke i jordbruksinntekta. Driftsforma mjølk og svin er representert med ei lita gruppe slik at enkeltbruk og utskifting av enkeltbruk kan ha større utslag på gjennomsnittet. For fruktbøndene har vederlaget lege relativt høgt dei siste tre åra, for så å få ein tilbakegang i 2019. Når det gjeld sauebruka var det ein svak auke

(13)

Figur 3.1.4 Jordbruksinntekt målt som vederlag til arbeid og eigenkapital per årsverk, heile landet og

Vestlandet

Figur 3.1.5 Jordbruksinntekt målt som vederlag til arbeid og eigenkapital per årsverk, for driftsformene mjølk/gris, mjølk mjølk/sau og ammeku

(14)

Figur 3.1.6 Jordbruksinntekt målt som vederlag til arbeid og eigenkapital per årsverk, for driftsformene frukt og sau

3.1.3 Lønsevne per time

Lønsevne per time er arbeidsfortenesta til familien pluss kostnader til leigd arbeid delt på alle innsette arbeidstimar i jordbruket. Lønsevna syner kor mykje som er igjen til løn når all innsett kapital har fått godtgjering, og viser kva garden kan betale per innsett arbeidstime. Rentenivået har vore lågt dei siste fem åra, og kalkulasjonsrenta har vore på 2 prosent i 2019.

Lønsevne per time gjekk ned på Vestlandet i motsetning til heile landet, der den gjekk opp frå 2018 til 2019. Det er bruka med frukt og mjølk/stofekjøt som stod for nedgangen i lønsevne per time. Dei andre driftsformene hadde ein auke samanlikna med 2018.

(15)

Figur 3.1.7 Lønsevne per time for heile landet og for Vestlandet

Figur 3.1.8 Lønsevne per time for ulike driftsformer på Vestlandet

(16)

3.2 Skogbruket

Dei fleste gardsbruka i driftsgranskingane har skogareal knytt til bruket. Mesteparten av bruka driv ikkje aktivt skogbruk, og driftsoverskotet frå skogen utgjer berre ein liten del av totalinntekta. I skogbruket på landsbasis har det vore ei utvikling med meir bruk av entreprenør. I 2019 var 94 prosent av tømmeret drive fram av entreprenør, samanlikna med 88 prosent i 2010. Skogeigedomane på Vestlandet er i hovudsak små, og bratt terreng kan gjere det mindre lønsamt å hente ut tømmeret.

Ei potensiell utvikling med auka tømmerprisar ville kanskje kunne føre til større aktivitet i skogane på Vestlandet dei kommande åra. På nokre få bruk betyr likevel inntekter frå skog og utmark mykje, særleg på Nordmøre. Driftsoverskotet for skogen kan variere mykje frå eit år til eit anna. I 2018 vart driftsoverskotet i skogbruket 3 gongar høgare enn året før. Auka avverking og høgare tømmerprisar er med på å forklare denne endringa. I 2019 ligg driftsoverskotet frå skogbruket framleis relativt høgt, men det er ein nedgang på kr 3 400 samanlikna med 2018.

Figur 3.2.1 Driftsoverskot per bruk i skogbruket på Vestlandet

3.3 Totaløkonomi

Nettoinntekt er eit resultatmål for totaløkonomien (hushaldsinntekta) for brukarfamilien. Netto- inntekta er samla driftsoverskot frå alle næringar, løner, pensjonar, renteinntekter, verdi av eige arbeid

(17)

i jordbruket til lønnsinntekt, der driftsoverskotet går ned medan lønnsinntektene utgjer ein større del av nettoinntekta. Andre inntektskjelder som tilleggsnæring, anna næring, kapitalinntekter, pensjonar og sjukepengar utgjer resten av samla inntekter.

Figur 3.3.1 Nettoinntekt i middel per bruk for heile landet og for Vestlandet. Nettoinntekt er eit resultatmål for totaløkonomien (hushaldsinntekta) for brukarfamilien.

Figur 3.3.2 Prosentvis fordeling av samla inntekt til brukarfamilien på Vestlandet

(18)

3.4 Nettoinvestering, gjeld og soliditet

3.4.1 Nettoinvestering

Nettoinvesteringar er investeringar gjort i løpet av året, minus avskrivingar, investeringstilskot og verdien av selde eigedelar. Positiv nettoinvestering vil seie ei oppbygging av produksjonsapparatet. Sjølv i relativt store grupper vil større investeringar på enkeltbruk gje utslag for gjennomsnittet for gruppa.

Ein bør derfor vurdere nettoinvestering over tid.

Vestlandet har hatt positiv nettoinvestering gjennom heile perioden. I snitt ligg nettoinvesteringa per bruk på Vestlandet under landsgjennomsnittet dersom ein ser heile perioden under eitt. I 2019 var det ein auke i nettoinvesteringane på Vestlandet, medan heile landet hadde eit lågare nivå av nettoinvesteringar samanlikna med 2018. Det er i hovudsak investering i driftsbygningar som bidrar til den høge nettoinvesteringa i 2019. Det er investert kr 132 000 i driftsbygningar på Vestlandet. Det utgjer over halvparten av nettoinvesteringane i fylket. Nettoinnvesteringane på mjølkebruka var høgare enn året før, og blant dei ulike driftsformene er det her nettoinvesteringane har vore størst. Når det gjeld sau var nettoinvesteringane i 2019 nesten like høge som for mjølk og det har vore ein stor auke samanlikna med 2018. Den store auken for sauebruka kan forklarast i investeringar på enkeltbruk som har innverknad på gjennomsnittet i denne gruppa.

Figur 3.4.1 Nettoinvestering per bruk i jordbruket for heile landet og Vestlandet

(19)

Figur 3.4.2 Nettoinvestering per bruk for ulike driftsformer, Vestlandet

3.4.2 Gjeld

Gjeld er her all gjelda til brukarfamilien, også privat gjeld slik som gjeld til bustad, bil og studielån. I 2012 og 2016 minka samla gjeld på Vestlandet, men trenden viser at gjelda aukar over tid.³ Samla gjeld låg i snitt kr 259 700 høgare per bruk i 2019 samanlikna med 2018 rekna i nominelle kroner. Samanlikna med resten av landet, har bruka på Vestlandet kr 569 000 mindre i gjeld.

Gjelda, rekna i faste kroner, stig jamt gjennom heile tiårsperioden om ein ser på gjennomsnittet for landsdelen. Når ein ser på gjelda for dei ulike driftsformene, er det større variasjon mellom år. Driftsforma mjølk/svinehald hadde høgast gjeld fram til 2012, men har seinare hatt ein sterk reduksjon for så å auke att dei siste åra. Dette kan forklarast ved oppbygging av produksjonsapparat blant deltakarbruka i denne gruppa. I 2019 var det denne driftsforma som hadde den høgaste gjelda i snitt på nesten 4,1 millionar kroner. Få bruk i gruppa gjer at låneopptak knytt til investeringar kan gje store utslag. I motsett ende finn ein bruka med sau med ei snittgjeld på 2,5 millionar kroner. Trenden er at gjeldsnivået aukar for alle driftsformer over perioden.

3 Gjelda for 2012 og 2016 går ned, målt i nominelle kroner. I figuren kjem ikkje dette fram då det er teke omsyn til prisstigning.

(20)

Figur 3.4.3 Gjeld i middel per bruk for ulike driftsformer, Vestlandet

3.4.3 Soliditet

Soliditet er eit uttrykk for evna til å tole tap. Ein kan bruke ulike nøkkeltal for å vise dette, mellom anna eigenkapitalprosenten. Eigenkapitalprosenten viser kor stor del av eigedelane som er finansierte med eigenkapital. Det er ei vanleg oppfatning at eigenkapitalprosenten bør vere over 50 prosent. Alle dei registrerte driftsformene på Vestlandet hadde ein eigenkapitalprosent på 55 prosent eller høgare i 2019, men det er stor variasjon mellom enkeltbruk.

Høg eigenkapitalprosent gjev høve til å ta opp lån på gode vilkår. Inntening og rentefoten på lånt kapital har mykje å seie for kor høg eigenkapitalprosenten treng å vere. I utrekning av eigenkapitalprosent er alle eigedelar til brukarfamilien med. Eigenkapitalprosenten har variert mellom 47 og 80 prosent over tiårsperioden. I løpet av det siste året kan ein sjå at soliditeten blant dei ulike driftsformene har endra

(21)

Figur 3.4.4 Eigenkapitalprosent for ulike driftsformer, Vestlandet

3.5 Inntektsverknad av jordbruksfrådrag

Jordbruksfrådraget er eit inntektspolitisk verkemiddel for å auke disponibel inntekt etter skatt for bøndene. Dette verkemiddelet er ikkje omfatta av WTO-avtalen. Jordbruksfrådraget vart innført i 2000 og er gradvis auka sidan. I 2007 vart maksimalt frådrag auka frå kr 71 500 til kr 142 000. Frådraget var uendra dei neste fem åra, men frå 2012 vart maksimalt frådrag auka til kr 166 400. Beløpet har vore uendra frå 2012 til 2019. Inntektsverknaden av jordbruksfrådraget påverkar ikkje resultatmåla i driftsgranskingane, og kjem i tillegg til dei presenterte resultatmåla. Jordbruksfrådraget er etter kvart blitt ein del av inntektspolitikken i landbruket. Jordbruksfrådraget i alminneleg inntekt vert gjeve til skatteytarar som har inntekt frå jordbruks- og/eller hagebruksverksemd, eller som driv med honning- og/eller pelsproduksjon som næring, sjølv om verksemda ikkje er knytt til jordbruk.

For 2019 gjaldt følgjande: Ved næringsinntekt opp til kr 63 500 vart jordbruksfrådraget lik inntekta;

ved næringsinntekt frå kr 63 500 og opp til kr 334 300 vart frådraget kr 63 500 pluss 38 prosent av all inntekt over kr 63 500. Maksimalt frådrag kan ein få ved næringsinntekt høgare enn kr 334 300.

Frådraget kan delast mellom brukar og eventuell ektefelle. Skatteletten av frådraget utgjer 22 prosent, og med ein marginal skattesats på 38 prosent kjem ein fram til inntektsverknaden ved å dividere med 0,62. Inntektsverknad per bruk vert så dividert på tal årsverk for å komme fram til inntektsverknad per årsverk. Inntektsverknaden per årsverk varierer frå bruk til bruk og frå produksjon til produksjon. På grunn av at skatteprosent i allmenn inntekt vart sett ned frå 23 til 22 prosent i 2019, vart effekten av jordbruksfrådraget redusert

Det vert registrert kor stort jordbruksfrådraget er på alle bruka i driftsgranskingane for å sjå på utnyttingsgraden. I gjennomsnitt per deltakarbruk for heile landet var jordbruksfrådraget kr 133 500 i 2019. For Vestlandet låg det utnytta frådraget litt over det nivået, kr 149 000.

Jordbruksfrådrag føreset at skatteytar har næringsinntekt å trekke frådraget frå. Ein må også vere klar over at andre frådrag kan redusere effekten av jordbruksfrådraget. Ei viss grad av tilpassing gjer at jordbruksfrådraget også kan påverke næringsinntekta.

(22)

Tabell 3.5.1. Jordbruksfrådrag 2019, region

Regionar Tal bruk

Tal bruk med maks.

frådrag

Tal bruk utan frådrag

Jordbruks‐

frådrag, kroner

Skatte‐

reduksjon

Inntekts‐

verknad per årsverk

Austlandet, flatbygder 185 87 30 114 500 25 200 37 400

Austlandet, andre b. 146 59 16 115 700 25 500 32 400

Jæren 64 42 3 146 000 32 100 26 600

Agder/Rogaland, andre b. 92 46 8 127 200 28 000 28 000

Vestlandet 188 116 11 149 000 32 800 28 500

Trøndelag flatbygder 73 47 4 142 300 31 300 39 000

Trøndelag, andre bygder 72 39 5 137 900 30 400 31 700

Nord‐Noreg 110 85 2 151 800 33 400 30 700

Alle 930 521 79 133 500 29 400 31 300

Tabell 3.5.2. Jordbruksfrådrag 2019, arealgrupper, Vestlandet

Arealgruppe Tal bruk

frådrag

Jordbruks‐

Skatte‐

reduksjon

Inntekts‐

under 50 daa 11 8 1 130 200 29 900 30 200

50‐100 daa 15 7 1 110 400 25 400 19 900

100‐200 daa 35 18 3 168 300 38 700 40 000

200‐300 daa 46 21 3 131 000 30 200 26 200

300‐500 daa 52 37 2 148 500 34 100 29 500

over 500 daa 29 25 1 182 300 41 900 24 800

Tabell 3.5.3. Jordbruksfrådrag 2019, driftsformer, Vestlandet

Driftsform Tal bruk

frådrag

Jordbruks‐

Skatte‐

reduksjon

Inntekts‐

Mjølk 82 61 2 180 200 39 600 31 500

Mjølk‐svin 7 3 0 135 000 29 700 25 300

Mjølk‐sau 16 11 1 147 600 32 500 25 655

(23)

Figur 3.5.1 Skattejusterte jordbruksinntekter målt som skattejustert vederlag til arbeid og eigenkapital samanlikna med jordbruksinntekt før justering, Vestlandet og landet

(24)

4 Tabellsamling 2015‐2019

Tabellsamlinga inneheld tabellar med tal frå driftsgranskingane for åra 2015–2019. Det er presentert tabellar for kvart fylke, storleiksgrupper og dei viktigaste driftsformene. Det er følgjande

hovudtabellar:

1. Landsdelstal, Vestlandet 2. Fylkestal, Hordaland 3. Fylkestal, Sogn og Fjordane 4. Fylkestal, Møre og Romsdal

5. Vestlandet, storleiksgruppe I (under 50 daa), alle driftsformer 6. Vestlandet, storleiksgruppe II (50–99 daa), alle driftsformer 7. Vestlandet, storleiksgruppe III (100–199 daa), alle driftsformer 8. Vestlandet, storleiksgruppe IV (200–299 daa), alle driftsformer 9. Vestlandet, storleiksgruppe V (300-500 daa), alle driftsformer 10. Vestlandet, storleiksgruppe VI (over 500 daa), alle driftsformer 11. Vestlandet, driftsformer, mjølkeproduksjon

12. Vestlandet, driftsformer, sauehald 13. Vestlandet, driftsformer, mjølk og svin 14. Vestlandet, driftsformer, mjølk og sau

15. Vestlandet, driftsformer, storfekjøt spesialisert med ammeku 16. Vestlandet, driftsformer, frukt

17. Vestlandet, mjølkeproduksjon, storleiksgruppe under 20 årskyr 18. Vestlandet, mjølkeproduksjon, storleiksgruppe 20–29,9 årskyr 19. Vestlandet, mjølkeproduksjon, storleiksgruppe frå og med 30 årskyr

Tabellane er delt inn i seks delar: a, b, c, d, e og f

Del a: Produksjonstekniske data og oppnådde prisar.

Del b: Nettoinvesteringar

Del c: Produksjonsinntekter per bruk Del d: Kostnader per bruk

Del e: Resultatrekning

Del f: Balanse og arbeidskapital per 31.12

(25)

Landsdelstal, Vestlandet

Tabell 1a: Produksjonstekniske data og oppnådde prisar

1) Inkl. nytta halmavling

År 2015 2016 2017 2018 2019

Tal bruk 174 179 182 180 188

Alder på brukar 50 50 50 49 50

Arealfordeling og avling

Korn, daa 2.7 2.7 2.6 2.6 2.8

Grovfôr, daa 239.1 256.1 273.4 297.4 297.1

Frukt og bærareal, daa 6.6 6.4 6.3 5.4 5.5

Jordbruksareal, daa 249.1 266.3 283.2 307.3 308.1

‐ herav leigd areal, daa 115.6 130.7 141.8 157.2 161.9

Korn ialt, FEm pr daa 1) 450 464 527 410 571

Grovfôr, FEm pr daa 348 336 329 308 337

Jordbruksareal, FEm pr daa 349 338 331 310 341

Husdyrproduksjon

Tal årskyr 13.1 13.9 14.4 15.3 14.8

Kumjølk, liter omsett 90 440 100 021 103 959 113 214 110 053

Mjølkekvote 97 829 103 806 110 318 126 893 118 522

Produsert mjølk pr årsku, kg 7 585 7 915 7 973 8 162 8 162

Storfekjøt, kg omsett 3 466 3 773 4 348 4 640 4 518

Tal smågriskull 3 4 4 4 3

Svinekjøt slaktegris, kg omsett 2 539 2 445 2 245 2 626 2 704

Tal vinterfôra sauer (vfs) 35 36 35 40 36

Kg kjøt pr vfs 27 27 27 27 28

Ull, kg omsett pr vfs 3.9 3.8 3.5 3.5 3.6

Årsgeiter 2.6 2.5 2.3 2.1 4.7

Geitemjølk, liter omsett 1 784 1 829 1 666 1 482 2 875

Mjølkekvote 1 710 1 688 1 645 1 417 2 992

Produsert mjølk pr årsgeit, kg 810 824 851 834 669

Arbeidsforbruk, timar

Brukar 1 966 1 985 1 991 2 069 2 060

Ektefelle 296 276 269 308 332

Barn under 17 år 19 18 19 14 12

Sum familie 2 281 2 278 2 280 2 391 2 404

Leigd arbeid 939 971 954 971 1 131

Sum timar i jordbruket 3 221 3 249 3 233 3 362 3 535

Sum timar i skogbruket 23 26 28 26 25

Familiens arbeid på nyanlegg 51 42 36 31 42

Oppnådde prisar

Bygg, kr pr kg 2.25 2.32 2.56 2.59 2.40

Kumjølk, kr pr l 5.25 5.38 5.60 5.57 5.47

Kukjøt, kr pr kg 46.03 46.48 47.70 45.49 44.38

Anna storfekjøt, kr pr kg 51.98 53.03 54.40 52.74 51.14

Smågris for sal, kr pr stk. 999 928 869 786 755

Svinekjøt slaktegris, kr pr kg 28.31 28.86 27.57 26.38 26.05

Sau‐ og lammekjøt, kr pr kg 49.63 45.09 39.39 36.17 41.40

Ull, kr pr kg 33.01 33.12 35.92 36.17 33.97

Geitemjølk, kr pr l 6.49 6.89 6.77 6.70 6.62

Egg, kr pr kg 15.83 16.68 17.81 20.14 21.64

(26)

Tabell 1b: Nettoinvesteringar

Tabell 1c: Produksjonsinntekter per bruk

År 2015 2016 2017 2018 2019

Jord, grøfter og vassanlegg 33 521 21 874 17 337 43 112 9 876

Driftsbygningar 107 864 16 559 36 359 32 345 131 657

Maskinar og reiskap 60 398 42 815 39 089 41 132 38 074

Mjølkekvote (ku og geit) 6 873 14 435 7 611 43 020 35 387

Sum nettoinvesteringar 208 656 95 683 100 396 159 609 214 994

År 2015 2016 2017 2018 2019

Korn 2 699 2 861 3 467 2 823 3 900

Frukt og andre planteprodukt 92 829 102 692 104 910 116 270 147 546

Planteprodukt i alt 95 528 105 553 108 377 119 093 151 446

Husdyrprodukt

Storfe, mjølk 474 959 538 116 582 258 630 651 601 882

Storfe, livdyr 25 020 34 739 30 740 32 963 32 008

Kuslakt 82 617 89 358 97 254 93 906 87 215

Anna storfeslakt 118 631 123 084 149 493 142 129 140 020

Smågris 13 383 20 661 21 557 13 702 10 359

Slaktegris 67 971 75 099 61 482 68 539 68 369

Avlsgris 996 1 106 1 565 473 436

Sauer, livdyr og slakt 51 429 44 630 32 375 49 761 47 306

Ull 4 466 4 550 4 479 4 963 4 351

Geiter, mjølk 11 580 12 602 11 275 9 928 19 048

Geiter, livdyr og slakt 560 303 514 300 338

Andre inntekter, husdyrhald 23 675 23 626 29 860 31 204 35 340 Husdyrprodukt i alt 875 287 967 874 1 022 852 1 078 519 1 046 672 Tilskot

Kulturlandskapstilskot 41 046 42 722 42 302 42 040 43 443

Arealtilskot, grovfôr 44 277 46 782 50 720 62 443 78 792

Arealtilskot, korn 521 594 592 672 603

Produksjonstillegg, husdyr 113 866 107 844 105 861 112 549 114 256

Botnfrådrag ‐6 063 ‐6 223 ‐6 300 ‐6 266 ‐6 130

Drifts‐, grunn og distr.tilkot 178 093 201 851 231 212 270 314 294 682

Beitetilskot 34 290 34 163 37 945 41 786 44 744

Regionale miljøtilskot 13 304 12 951 14 429 15 764 21 126

Refunderte avløysarutgifter 59 230 59 672 60 317 62 013 64 939

Andre tilskot 22 365 26 794 21 327 40 452 21 613

Tilskot i alt 500 929 527 150 558 405 641 767 678 068

Leigeinntekt, traktor og reiskap 18 070 17 226 17 741 20 886 26 472

Andre inntekter 10 487 4 131 10 888 27 620 12 802

Produksjonsinntekter i alt 1 500 301 1 621 934 1 718 263 1 887 885 1 915 460

(27)

Tabell 1d: Kostnader per bruk

Tabell 1e: Resultatrekning

År 2015 2016 2017 2018 2019

Variable kostnader

Kraftfôr 287 347 303 889 324 821 368 844 361 627

Anna fôrkostnader inkl. beiteleige 21 682 26 041 36 190 46 059 38 636

Såvarer 6 576 5 972 5 991 7 315 9 358

Handelsgjødsel og kalk 45 881 49 869 44 774 53 843 55 654

Plantevernmiddel 4 704 5 751 5 197 4 958 4 992

Konserveringsmiddel 6 902 7 927 9 143 9 731 12 355

Andre forbruksartiklar m.v. 88 140 95 102 103 330 106 437 115 897

Kjøp av dyr 44 890 45 216 47 178 52 048 54 356

Sum variable kostnader 506 122 539 767 576 624 649 235 652 875 Faste kostnader

Leigd arbeid 120 729 124 357 131 314 136 249 157 382

Drivstoff 27 439 28 995 31 138 39 237 40 238

Vedl.h. jord, vegar, grøfter og vassanl. 9 676 10 326 10 381 11 394 8 942 Vedl.h. driftsbygningar 39 675 45 472 49 564 49 824 57 268 Vedl.h. traktor og maskinar 59 851 66 305 69 207 74 163 79 149 Avskr. jord, vegar, grøfter og vassanl. 4 646 5 111 5 292 5 587 7 742 Avskr. driftsbygningar 86 601 96 473 109 063 125 389 132 057 Avskr. traktor og maskinar 66 801 70 351 79 026 91 467 93 642

Maskinleige 47 246 52 976 59 678 70 980 79 149

Leige av dyr og bygningar 7 594 13 896 13 742 13 203 7 142

Leige av kvote 3 740 4 928 6 302 8 538 11 565

Andre faste kostnader 116 591 125 735 135 930 153 828 160 561 Sum faste kostnader 590 589 644 925 700 637 779 859 834 837 Kostnader i alt 1 096 712 1 184 692 1 277 261 1 429 094 1 487 712

År 2015 2016 2017 2018 2019

Resultatrekning i jordbruket

Driftsoverskot 403 587 437 242 441 002 458 791 427 746

‐ Renter av jordbruksaktiva 1) 58 426 63 009 68 849 77 753 80 322

Familiens arbeidsforteneste 345 160 374 233 372 152 381 039 347 424 Familiens arbeidsforteneste pr årsverk 249 342 269 452 268 178 260 950 234 822

Lønsevne 465 890 498 590 503 466 517 288 504 806

Lønsevne pr. time 144.66 153.46 155.73 153.86 142.81

Vederl. til arb. og eigenkap. pr årsverk 277 701 296 980 302 100 299 580 276 552 Skattejustert vederlag per årsverk 311 707 328 897 332 754 328 139 305 069 Rekneskapssamandrag

Driftsoverskot, jordbruk 403 587 437 242 441 002 458 791 427 746

Driftsoverskot, skogbruk 3 910 8 322 3 652 11 586 8 474

Driftsoverskot, tilleggsnæringar 52 619 48 440 50 658 58 937 75 023 Driftsoverskot, andre næringar 34 004 37 929 32 725 31 665 18 250

Lønsinntekt 382 146 388 030 414 989 439 126 476 955

Pensjonar og sjukepengar 38 211 46 209 44 033 46 956 51 993

Gevinst/utbyte verdipapir 14 033 10 912 15 382 16 514 16 058

Familiens arbeid på nyanlegg 11 549 9 019 7 094 6 196 8 891

Renteinntekter 14 115 9 307 9 091 9 281 10 023

‐ Renteutgifter 70 876 67 575 73 574 85 119 98 668

‐ Kårutgifter 7 125 6 973 8 620 7 668 7 211

Nettoinntekt 876 172 920 862 936 432 986 265 987 534

Privatforbruk ekskl. skatt 518 684 553 217 547 768 596 530 576 300

Betalte skattar 209 044 231 522 241 978 253 425 273 974

(28)

Tabell 1f: Balanse og arbeidskapital per 31.12.

År 2015 2016 2017 2018 2019

Omløpsmidlar

Kontantar og bankinnskot 817 089 809 368 851 057 926 262 921 233

Andre krav 327 142 347 273 370 726 419 972 420 816

Omløpsmidlar, jordbruk 185 386 195 546 220 609 233 902 248 717

Omløpsmidlar, skogbruk 471 456 725 786 508

Omløpsmidlar, tilleggsnæringar 36 760 34 742 33 860 36 036 39 989 Omløpsmidlar, andre næringar 365 194 396 927 496 706 521 379 591 545 Omløpsmidlar i alt 1 732 042 1 784 312 1 973 683 2 138 337 2 222 808 Anleggsmidlar

Anleggsmidlar, jordbruk 2 854 978 3 010 698 3 278 513 3 736 190 3 887 268

Anleggsmidlar, skogbruk 74 083 85 952 87 359 97 320 106 329

Anleggsmidlar, tilleggsnæringar 226 987 213 972 217 453 229 340 248 221 Anleggsmidlar, andre næringar 57 827 64 880 67 472 66 790 57 671 Privat, hovudbygningar 759 657 802 084 844 645 982 433 1 069 223

Privat, anna 252 332 263 185 284 053 282 467 276 824

Anleggsmidlar i alt 4 225 863 4 440 771 4 779 495 5 394 540 5 645 536 Eigedeler i alt 5 957 904 6 225 083 6 753 178 7 532 877 7 868 344 Eigedeler i jordbruket 3 040 364 3 206 244 3 499 122 3 970 092 4 135 985

Kortsiktig gjeld 455 528 470 690 526 414 518 990 563 874

Langsiktig gjeld 1 833 777 1 894 831 2 017 160 2 539 896 2 754 730

Eigenkapital 3 668 599 3 859 562 4 209 604 4 473 991 4 549 740

1) Kalkulasjonsrente 2.0 % 2.0 % 2.0 % 2.0 % 2.0 %

(29)

Fylkestal, Hordaland

Tabell 2a: Produksjonstekniske data og oppnådde prisar

År 2015 2016 2017 2018 2019

Tal bruk 61 62 61 59 61

Korn, daa 0.3 0.2 0.2 0.1 0.2

Grovfôr, daa 204.8 222.6 237.2 253.7 253.4

Korn ialt, FEm pr daa 1) 233.0 429.0 148.0 103.0

Grovfôr, FEm pr daa 309.0 293.0 258.0 240.0 273.0

Jordbruksareal, FEm pr daa 309.0 293.0 258.0 240.0 273.0

Tal årskyr 10.2 10.6 10.8 11.5 11.3

Mjølkekvote 75 431 80 521 82 249 94 297 91 496

Svinekjøt slaktegris, kg omsett 792 666 635 876 713

Kg kjøt pr vfs 27 27 27 24 28

Ull, kg omsett pr vfs 3.5 5.1 4.4 3.1 3.7

Brukar 1 886 1 908 1 866 1 879 1 836

Ektefelle 304 299 314 414 447

Barn under 17 år 12 11 2 4 7

Sum familie 2 203 2 218 2 182 2 297 2 290

Leigd arbeid 956 1 016 1 021 1 070 1 208

Kumjølk, kr pr l 5.34 5.40 5.64 5.59 5.51

Kukjøt, kr pr kg 46.82 47.05 49.41 47.42 46.47

Smågris for sal, kr pr stk. 1024.98 997.94 889.94 1050.90 837.28

Ull, kr pr kg 35.29 33.53 36.29 37.11 33.11

1) Inkl. nytta halmavling

(30)

Tabell 2b: Nettoinvesteringar

Tabell 2c: Produksjonsinntekter per bruk

År 2015 2016 2017 2018 2019

Jord, grøfter og vassanlegg 64 637 25 019 29 923 95 335 225

Driftsbygningar 337 138 ‐64 856 ‐46 909 ‐36 522 219 370

År 2015 2016 2017 2018 2019

Planteprodukter

Husdyrprodukter

Storfe, mjølk 371 360 418 195 445 298 476 793 455 490

Storfe, livdyr 22 629 32 527 23 572 31 880 34 144

Kuslakt 69 894 75 925 74 056 73 548 66 131

Smågris 4 927 4 953 4 362 ‐159 4 642

Slaktegris 21 990 18 527 17 159 24 066 18 341

Avlsgris 505 174 1 178 1 232 265

Ull 4 904 4 700 4 304 5 145 4 845

Andre inntekter, husdyrhald 1 603 3 020 2 825 2 705 4 187

Husdyrprodukt i alt 645 104 702 547 709 345 749 402 722 122

Tilskot

Arealtilskot, korn 62 77 48 54

Botnfrådrag ‐6 000 ‐6 226 ‐6 325 ‐6 373 ‐5 902

Drifts‐, grunn og distr. tilskot 156 903 195 006 227 774 285 799 296 488

Beitetilskot 32 743 33 520 36 322 36 317 40 015

Andre tilskot 44 175 53 293 31 440 57 638 36 447

Tilskot i alt 461 724 510 179 519 388 621 804 638 776

Andre inntekter 13 030 5 029 17 646 24 854 6 366

(31)

Tabell 2d: Kostnader per bruk

Tabell 2e: Resultatrekning

År 2015 2016 2017 2018 2019

Kraftfôr 204 958 223 121 246 264 270 678 260 611

Såvarer 6 079 5 091 4 891 5 715 7 301

Kjøp av dyr 36 437 44 291 22 055 27 540 28 118

Leigd arbeid 109 610 110 846 113 446 134 012 145 932

Drivstoff 23 999 25 216 26 286 32 044 36 027

Vedl.h. jord, vegar, grøfter og vassanl. 10 196 10 346 9 407 10 496 9 525 Vedl.h. driftsbygningar 29 320 34 403 32 744 33 141 49 328 Vedl.h. traktor og maskinar 55 823 61 246 63 391 67 270 76 964

Avskrivingar 137 523 147 991 156 303 179 038 206 180

Maskinleige 45 179 41 827 43 270 47 992 55 777

Leige av dyr 325 292 430 338 381

Leige av bygningar 390 5 786 3 436 5 486 743

Leige av kvote 2 218 2 125 4 211 5 107 6 362

Andre faste kostnader 104 767 114 595 121 532 139 541 146 054 Sum faste kostnader 519 350 554 673 574 456 654 465 733 273 Kostnader i alt 917 329 1 002 643 1 025 704 1 172 062 1 221 527

År 2015 2016 2017 2018 2019

Driftsoverskot 346 059 407 424 418 980 455 560 388 176

Lønsevne 408 276 465 704 477 200 527 462 464 377

Lønsevne pr. time 129.25 144.03 149.01 156.69 132.76

Lønsinntekt 418 080 399 996 436 146 459 850 503 510

Pensjonar og sjukepengar 39 143 40 028 41 210 57 871 41 371 Gevinst/utbyte verdipapir 20 072 6 807 19 144 14 989 14 820 Familiens arbeid på nyanlegg 12 360 2 726 5 072 2 832 5 360

Renteinntekter 16 124 12 111 11 862 11 921 12 593

‐ Renteutgifter 56 179 52 303 50 896 68 272 80 073

‐ Kårutgifter 5 763 5 285 6 826 5 717 5 227

Nettoinntekt 909 683 907 266 957 873 1 034 185 991 394

Betalte skattar 255 920 233 734 221 348 236 268 266 866

(32)

Tabell 2f: Balanse og arbeidskapital per 31.12.

År 2015 2016 2017 2018 2019

Omløpsmidlar

Kontantar og bankinnskot 924 696 955 289 1 044 599 1 075 699 1 151 133

Andre krav 426 352 467 559 426 959 454 510 483 446

Omløpsmidlar, tilleggsnæringar 103 306 97 871 100 375 109 044 115 417 Omløpsmidlar, andre næringar 366 880 372 240 562 857 574 613 610 269 Omløpsmidlar i alt 1 945 308 2 016 269 2 258 653 2 342 420 2 501 215 Anleggsmidlar

Anleggsmidlar, jordbruk 2 495 512 2 517 263 2 639 280 3 050 789 3 466 397 Anleggsmidlar, skogbruk 80 513 87 503 93 983 95 114 117 346 Anleggsmidlar, tilleggsnæringar 270 536 256 899 289 881 271 698 301 868 Anleggsmidlar, andre næringar 22 244 28 326 32 312 28 595 1 645 Privat, hovudbygningar 727 352 728 387 760 178 964 964 1 087 820

Privat, anna 323 817 279 460 301 874 301 847 281 065

Langsiktig gjeld 1 634 049 1 625 419 1 726 266 2 209 247 2 580 904 Eigenkapital 3 727 257 3 912 565 4 276 152 4 457 677 4 676 391

(33)

Fylkestal, Sogn og Fjordane

Tabell 3a: Produksjonstekniske data og oppnådde prisar

År 2015 2016 2017 2018 2019

Tal bruk 60 59 61 62 67

Grovfôr, daa 214.6 217.3 222.3 261.0 250.0

Grovfôr, FEm pr daa 313 335 345 304 323

Jordbruksareal, FEm pr daa 313 335 345 305 326

Tal årskyr 10.2 10.8 11.2 12.9 12.0

Mjølkekvote 78 196 81 631 84 981 107 435 95 900

Svinekjøt slaktegris, kg omsett 2 375 2 146 1 990 2 450 2 079

Kg kjøt pr vfs 29 29 29 31 30

Ull, kg omsett pr vfs 7 7 7 4 4

Årsgeiter 6 6 6 6 7

Geitemjølk, liter omsett 4 433 4 796 4 303 4302 4009

Mjølkekvote 4 220 4 456 4 183 4 116 3 870

Produsert mjølk pr årsgeit, kg 842 858 862 834 669

Brukar 1 895 1 915 1 916 2 044 2 066

Ektefelle 250 236 220 248 302

Barn under 17 år 35 32 24 12 15

Sum familie 2 180 2 183 2 160 2 304 2 383

Leigd arbeid 1 006 1 060 971 961 1 120

Kumjølk, kr pr l 5.17 5.36 5.56 5.58 5.41

Kukjøt, kr pr kg 46.10 46.55 48.05 45.87 44.32

Smågris for sal, kr pr stk. 1061.97 1189.37 931.71 1641.91

Ull, kr pr kg 32.95 34.61 36.95 37.13 35.39

Geitemjølk, kr pr l 6.51 6.93 6.85 6.70 6.33

(34)

Tabell 3b: Nettoinvesteringar

Tabell 3c: Produksjonsinntekter per bruk

År 2015 2016 2017 2018 2019

Jord, grøfter og vassanlegg 9 211 12 309 11 010 15 234 12 741

Driftsbygningar ‐1 488 ‐1 038 119 155 5 398 234 574

År 2015 2016 2017 2018 2019

Planteprodukter

Husdyrprodukter

Storfe, mjølk 372 486 418 664 444 068 524 789 478 094

Storfe, livdyr 17 674 25 437 30 277 20 370 27 236

Kuslakt 58 542 67 997 77 293 77 948 71 338

Smågris ‐207 ‐309 1 413 ‐487 671

Slaktegris 62 620 63 936 51 155 62 822 49 000

Avlsgris 1 342 1 832 3 501 ‐758 200

Ull 6 435 7 026 7 408 7 947 6 458

Geiter, mjølk 28 852 33 213 28 964 28 823 25 361

Geiter, livdyr og slakt 1 553 824 987 862 567

Andre inntekter, husdyrhald 66 589 68 461 86 209 87 590 95 062

Husdyrprodukt i alt 793 779 868 892 898 550 1 023 514 937 447

Tilskot i alt

Botnfrådrag ‐6 084 ‐6 220 ‐6 554 ‐6 418 ‐6 448

Drifts‐, grunn og distr. Tilskot 175 531 194 878 221 592 254 383 265 246

Beitetilskot 37 895 38 504 44 504 52 706 51 206

Andre tilskot 12 157 14 149 43 106 44 088 15 374

Tilskot i alt 487 131 498 938 558 619 631 155 628 690

Andre inntekter 9 594 3 470 3 966 32 890 12 998

(35)

Tabell 3d: Kostnader per bruk

Tabell 3e: Resultatrekning

År 2015 2016 2017 2018 2019

Kraftfôr 294 568 300 953 318 655 385 510 343 936

Såvarer 6 908 5 884 5 258 7 234 11 206

Kjøp av dyr 60 711 83 646 77 258 75 109 59 899

Leigd arbeid 135 669 151 024 148 029 133 656 159 013

Drivstoff 24 333 23 754 26 192 37 484 34 356

Vedl.h. jord, vegar, grøfter og vassanl. 8 365 8 590 6 704 7 984 5 421 Vedl.h. driftsbygningar 35 560 36 135 38 143 43 468 45 906 Vedl.h. traktor og maskinar 52 580 61 956 61 261 66 861 65 245

Avskrivingar 159 659 171 867 193 789 229 471 222 642

Maskinleige 25 240 29 958 27 106 47 985 55 353

Leige av dyr 34 99 65 33

Leige av bygningar 288 410 1 051 619

Leige av kvote 3 046 3 645 5 044 8 513 10 219

Andre faste kostnader 109 951 114 747 121 083 140 040 145 275 Sum faste kostnader 554 403 601 998 627 860 716 578 744 082 Kostnader i alt 1 068 010 1 127 036 1 202 852 1 368 951 1 357 492

År 2015 2016 2017 2018 2019

Driftsoverskot 360 891 369 024 387 392 441 821 417 734

Lønsevne 439 502 460 542 471 998 500 192 506 386

Lønsevne pr. time 137.90 142.00 150.77 153.21 144.56

Lønsinntekt 386 617 398 669 400 039 446 342 511 032

Pensjonar og sjukepengar 37 315 54 204 42 575 45 199 68 173 Gevinst/utbyte verdipapir 6 222 7 883 16 315 18 308 21 356 Familiens arbeid på nyanlegg 14 756 9 399 3 130 2 832 10 339

Renteinntekter 13 361 8 108 7 117 9 143 8 511

‐ Renteutgifter 56 718 53 258 64 124 68 047 80 747

‐ Kårutgifter 8 893 8 638 11 396 10 940 8 577

Nettoinntekt 845 876 888 585 904 042 1 013 173 1 052 646

Betalte skattar 182 723 217 500 229 362 266 537 288 476

(36)

Tabell 3f: Balanse og arbeidskapital per 31.12.

År 2015 2016 2017 2018 2019

Omløpsmidlar

Kontantar og bankinnskot 851 944 834 585 860 774 1 045 037 960 802

Andre krav 234 208 255 562 322 615 381 978 409 731

Omløpsmidlar, tilleggsnæringar 620 1 628 592 452 1 441

Omløpsmidlar, andre næringar 434 019 484 588 562 992 620 473 718 302 Omløpsmidlar i alt 1 684 136 1 749 397 1 921 216 2 246 265 2 288 439 Anleggsmidlar

Anleggsmidlar, jordbruk 2 719 603 2 850 376 3 080 103 3 596 831 3 516 015 Anleggsmidlar, skogbruk 32 451 41 093 43 471 63 291 71 591 Anleggsmidlar, tilleggsnæringar 228 421 201 753 186 257 231 442 251 426 Anleggsmidlar, andre næringar 100 655 108 652 111 593 96 568 93 523 Privat, hovudbygningar 781 089 892 206 928 455 1 087 348 1 141 544

Privat, anna 257 186 307 626 332 374 313 226 300 456

Langsiktig gjeld 1 578 634 1 597 017 1 640 108 2 182 909 2 448 151 Eigenkapital 3 888 808 4 189 045 4 582 248 5 020 345 4 718 469