Fylkesmannen i Sogn og Fjordane

(1)

RAPPORT NR.8 - 1988

089.z HORN INDALSVASSDRAGET

E I D, HORN I NDAL OG STRYN KOMMUNAR I SOGN OG FJORDANE

Vassdragsrapport - Verneplan I - vassdrag

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane

Miljovernavdelinga

(2)

RAPPORT NR.8-1988

089.Z HORNINDALSVASSDRAGET

Eid, Hornindal og Stryn kommunar i Sogn og Fjordane

Vassdragsrapport - Verneplan I-vassdrag

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane Miljovernavdelinga

1988

Framside-foto: Brigsdalen/Brigsdalsbreen, Oldenvassdraget, Stryn.

(3)

FOREORD

Vernepian for vassdrag som bOr unntakast fra (vidare) kraftut- bygging vert vedteke av Stortinget. Olje- og energideparte-

mentet, med Norges Vassdrags - og Energiverk, NVE, som saks- fOrebuande organ , har ansvar fore leggje fram framlegg om slike landsomfemnande verneplanar . Verneplan I for vassdrag vart vedteke 1 1973, verneplan II 1 1980 og verneplan III i

1986. NVE har no starta opp arbeidet med.ein verneplan IV.

Vurdering av naturforvaltningsinteressene i tilknyting til det einskilde vassdrag foregbr i samarbeid med MiijOverndeparte-

mentet, og med Direktoratet for naturforvaitning som departe- mentet sitt fagorgan.

Som ein del av dette arbeidet har direktoratet Onskt a fOreta ei nmrare vurdering av i kva grad verne- og brukarinteressene

er tiifredsstillande dekt gjennom dei vassdrag og omrade som tidlegare er verna mot kraftutbygging i verneplan I og II. For

desse vassdraga er det ikkje utfort saerleg inngaande vur-

deringar av naturforvaltningsinteressene, medan det i samband med verneplan III vart gjennomfort etter maten grundige gran-

skingar pa fagfelta naturvern, friluftsliv, vilt, ferskvass - fisk og kulturminne.

I vedlegg er det vist eit fulistendig oversyn over vassdrag i Sogn og Fjordane som er verna mot kraftutbygging (verneplan I-III).

Etter oppmoding, og ioyving av midlar, fra Direktoratet for naturforvaltning, har miljovernavdelinga fatt utfOrt gransk-

ingar i verneplan I-vassdraga Oldenvassdraget, Hornindalsvass - draget og Kvinna. Innsatsen har yore konsentrert om Olden- og

Hornindalsvassdraga , og pa fagfelta botanikk, geologi, ornito- logi, ferskvassfisk og til dels friluftsliv. I kap. 5.1 er det gjeve ei oversikt over rapportar utarbeidd for dette prosjekt- et.

Denne rapporten omhandiar Hornindalsvassdraget, medan rapport nr.7-1988 tek for seg Oldenvassdraget.

Rapporten er redigert og utarbeidd av vassdragsforvaltar Nils E. Yndesdal med hjelp av sivilarbeidar Geir Gaarder.

Hermansverk , oktober 1988

ders rssen ikesm lJOvernsjef

Nils E. Yndesdal- Vassdragsforvaltar

(4)

1

I N N H O L D S'F 0 R T E G N E L S E

Seks on 1. MATERIALE

2. NATURGRUNNLAG

2.1 Geografisk plassering 2.2 Landskap

2.3 Klima 2.4 Geologi 2.5 Hydrologi 2.6 Vegetasjon 2.7 Dyreliv

3. TEKNISKE INNGREP/PLANSITUASJON 3.1 Tekniske inngrep

3.2 Plansituasjon

4. VERDIVURDERING

Side 5

5

6 6

7

10 10 10

11

4.1 Naturvern 11

4.1.1 Verneverdige og interessante omrade og forekomstar 11

4.1.2 Verdivurdering - naturvern 12

4.2 Friluftsliv

4.2.1 Vilkar for friluftsaktivitetar 4.2.2 Bruk

4.2.3 Alternative omr°de

4.2.4 Verdivurdering - friluftsliv 4.3 Vilt

4.3.1 Omradet generelt 4.3.2 Verdivurdering - vilt 4.4 Ferskvassfisk

4.4.1 Fiskeribiologiske tilhove 4.4.2 Bruken av vassdraget

4.4.3 Verdivurdering - ferskvassfisk 4.5 Samandrag

4.5.1 Naturgrunnlag 4.5.2 Verdivurdering

13 13 14 15 15 16 16 18 19 19 21 24 25 25 25

5. LITTERATUR 27

(5)

ii

Seks on Side

5.1 Rapportar utarbeidd for dette prosjektet 27

5.2 Litteratur , Hornindalsvassdraget 28

5.3 Diverse kjelder, Hornindalsvassdraget 30

VEDLEGG

(6)

089.2 HORNINDALSVASSDRAGET

Vassdragsrapport - Verneplan I-vaesdrag

1. MATERIALE

Denne rapporten er i fyrste rekkje basert pa saerskilde ut-

greiingar av fagfelta botanikk , ornitologi , ferskvassfisk og geologi

( sja kap

. 5.1.). Forutan ein dokumentasjon av dei naturvitenskaplege interessene er det dels og gitt ei vurdering av verneverdien.

I tillegg er eksisterande og aktuell litteratur brukt i sa stor grad som mogeleg . Kapitla om friluftsliv og ferskvassfisk er skrive som eigne rapportar og brukt direkte i denne vassdragsrapporten.

Til dels er og munnlege opplysningar fra einskilde fagfolk brukt.

NATURGRUNNLAG

2.1 Geo rafisk lasserin

Nordfjorden er den nordlegaste av dei " eigentlege"

Vestlandsfjordane, og formar ei smal, om lag rett innskjering i tilnaerma rett vest - austleg retning like sor for 62 grader nord . Hovudfjorden er om lag 100 km lang. Fra fjordarmane

lengst aust held innskjeringa fram som smale , djupe fjordsjoar og tronge dalar heilt inn til vestkanten av Jostedalsbreen.

Hornindalsvassdraget ligg pa nordsida av Nordfjorden, og gar parallelt med, fjorden austover . Vassdraget ligg i Eid, Stryn og Hornindal kommunar , og er det tredje storste i Nordfjord.

Fra Nordfjordeid i vest strekkjer det seg austover pa begge sider av Hornindalsvatnet og vidare oppover Hornindalen til

fylkesgrensa mot More og Romsdal. I nord og aust er vassdragsgrensa til dels den same som fylkesgrensa . I sor fell vassdragsgrensa for ein stor del saman med kommunegrensene mot Gloppen og Stryn. ( sja fig. 1 side 9).

Naturgeografisk hoyrer omradet til Vestlandet sin lauv- og furuskogregion , underregion 37 f, fjordstroka i Nordfjord og pa Sunnmore . Nordaustlege delar av vassdraget ligg i region

35 c, fjellregionen i sondre del av fjellkjeden , Moretindane.

2.2 Landskap

Vassdraget er karakterisert ved den store fjordsjoen Hornin- dalsvatn . Hovudelva gjennom dalbotnen skifter fra rolege elve-

parti med meandere og loner nedafor innsjoen , til meir raskt - rennande parti oppover dalen. Dalbotnen er ganske sterkt kul

turpfiverka av landbruksverksemd . I nordaust er skogane domi -

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane , miljovernavdelinga 1988

(7)

089.z HORNINDALSVASSDRAGET

Vassdragarapport - Verneplan I-vassdrag

nert av lauvtre, med ein del furuskog i ovre del av dalbotnen.

Lenger vest er blandingsskog av ulik utforming og rikdom mest

vanleg. Ein del granplantefelt finst spreidt i heile vass - draget. Lagalpin hei dekkjer relativt store areal.

Topografien i Hornindalsvassdraget er ikkje sa skarp som elles i Nordfjord. Hovuddalforet, Hornindalen, er ein typisk isero - dert U-dal med vid, flat dalbotn. Det finst fleire markerte

bresjoavsetningar. I aust manglar dalende, og dalforet gar direkte over i Langedalen mot Hellesylt. I vest renn HorndOla ut i Hornindalsvatnet. Dalen vert her smalare og daisidene brattare.

Hornindalsvatnet strekkjer seg i over halvparten ( ca. 22 km) av vassdraget si lengde. Ein svaer sand - og grusmo demmar opp vatnet i vestenden ned mot Nordfjordeid. Vatnet er 514 m

djupt, og dermed det djupaste i Europa.

Delar av fjellsidene ned mot Hornindalsvatnet er svaert bratte, medan dei fleste dalsidene elles er slake. Pa sorsida av

vatnet ligg Glitregga med samanhengande snoflater. Pa nordsida er det brattare ned mot vatnet, med unntak av Stigedalen og

Heggjadalen som og er gjennomgaande mot nord. Nordaust i ned - slagsfeltet ligg den ruvande Hornindalsrokken. Pa sorsida av

Horndola finn vi dei klaraste kontrastane i landskapet, med store hogdeforskjellar over korte avstandar. Her er tindar og stup med botnar inn mot avgrensinga av nedborfeltet i sor.

Sorvest for dette omradet ligg Markane. Dette er eit meir sma- kupert, avrunda landskap med furuskog og tjonner, utan domine- rande former og noko utypisk for regionen.

2.3 Klima

For vassdraget under eitt ligg arsnedboren truleg pa rundt 1400 mm. Gjennomsnittleg temperatur er pa Nordfjordeid 6 grader. Austover i vassdraget fell den venteleg. Pa hausten er det ein kraftig topp pa nedborkurva, og ein tilsvarande botn i mai .

Klimaet kan reknast som suboseanisk, men oseaniteten avtek i austleg retning. Klimaet vil ha store variasjonar, bade mellom laglandet og hogfjeliet, og mellom vestre og austre strok. Den oppbrutte topografien fcrer og til lokale variasjonar mellom her med ulik eksposisjon.

2.4 Geologi

Berggrunnen er svmrt einsarta i omradet. Nord for Hornindals- vatnet finst det granittiske gneisar, og sor for vatnet er det i det alt vesentlege gneisbergartar. Tre omrade sor for Hornindalsvatnet er samansett av basiske djupbergartar. Ei smal stripe gar fra Nes og sorvestover mot Troilnyken, eit anna omrA de strekkjer seg fra Skredestrande og soraustover forbi Glitregga, og eit mindre parti ligg ved Skjerneset. I

overgangssona mellom denne bergartstypen og gneisbergartane i

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, miljovernavdelinga 1988

(8)

Vassdragsrapport - Verneplan I-vassdrag

omradet finst det ein del olivinberg. I grunnfjella mot Sunn- more er det og mindre forekomstar med olivinberg.

Omradet inneheid ein god del lausmassar , spesielt vest for Hornindalsvatnet. Der ligg det bade glasifluviale, fluviale og

marine avsetningar.

'Under avsmeltinga etter siste istid oppstod det i ovre Hornindal ein bredemt sjo, som fikk avlop over passet ved fylkesgrensa. Bresjonivaet er markert ved ei rekkje framstaande strandliner og terrassar.

Ved fronten av dei lange fjord- og daibreane som fanst ved siutten av siste istid, vart det ofte konsentrert store mengder smeltevatn, og det er fleire stader vorte bygd opp

store randavsetningar av meir eller mindre sorterte sand - og gruslag. I vestre del av Hornindalsvatnet ligg.ei slik stor

avsetning.

2.5 Hydrologi

Nedborfeltet har eit areal pa 422 km2.. Det er ein malestasjon for vassforing ved utlopet av Hornindalsvatnet (nr. 623).

Arleg middelvassforing (1930-60) er pa 22,0 m3/s (58,1 1/s/km2 ).

Brear dekkjer berre sma delar av nedborfeltet. Delar av vass- draget er paverka av avrenning fra jordbruket.

2.6 Ve etas on

Det er sma lokalklimatiske variasjonar i vassdraget. Saman med eit ganske solid lausmassedekke, forer dette til at flora og

vegetasjon varierer noksa lite. Dei storste forskjellane i

veksttilhove er forarsaka av at nedslagsfeltet har s$ utprega.

"baksider" og "solsider" langs Hornindalsvatnet. Dette er den viktigaste arsaken til at savidt mange floraelement er bra re- presentert i nedslagsfeltet. I alt er det funne 432 karplanter i vassdraget, noko som etter arealet er heller lagt.

Dei oseaniske artane utgjer ein stor del av floraen, og i alt 35 artar er fort til denne gruppa. 38 karplantar med ei sor sorvestleg utbreiing er funne, noko som er eit hogt tal for distriktet. I alt 20 artar med ei sor-soraustleg-utbreiing er registrert, i hovudsak pa nordsida av Hornindalsvatnet. Dei kontinentale, austlege artane spelar ei lita rolle. Berre 52 fjellplanter er registrert, og dette er for det meste noysomme og vanlege artar. Vassvegetasjonen er og fattig, men eit par uvaniege artar er funne.

Av vegetasjonstypane er havstranda ved Nordfjordeid heilt oy- delagt. Langs elvane er fleire vegetasjonstypar truleg for- svunne. Av flommarkar er det lite igjen. Det er mykje myr i vassdraget, mest nedborsmyr og fattigmyr, men mellommyr finst 6g. Av skog er furuskog mest vanleg. Saarleg er det mykje

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, miljevernavdelinga 1988

(9)

Vassdragsrapport - Verneplan I-vassdrag

baerlyngfuruskog , medan rike furuskogar manglar heilt. Lauv-

skogstypane er bjorkeskog , graorskog og edellauvskog . Av desse er det mest bjorkeskog , medan det er lite graorskog . Pa nord- sida av Hornindalsvatnet er det eit par lokalitetar med edel - lauvskog . Fjellvegetasjon dekkjer store delar av vassdraget.

2.7 Dyreliv

Fuglefaunaen knytta til lauv - og furuskog er godt utvikla.

Det same gjeld fugl knytta til skogsmyrar og smavatn.

Vassdraget har ein pattedyrfauna som er normal for Vestlandet.

Fylkesmannen I Sogn og Fjordane , miljovernavdelinga 1988

(10)

0 W

O

0 Nord fjordeid

300

HORN I NDALSVASSDRAGET

1 i

1

ae

Kjos e'

aa a

t ---.0 Nave sake ureter in en HORNINDALSVATNET

rede 514

Sagtennene

f Glitregga '--

oe

Vassdragsgrense ...••••• Delvassdragsgrense

Ferskvann

Saltvann / brakkvann

f

Horndmla

rides.

Fig. 1. Hornindalsvassdraget med deiomr3der.

aal

%\°inlr

w x m o

m 7 b H

ro x o t7 ti >

y

< A

< cn (D V)

"f b

1 I

m >

b

- m

m H

0 1 2 km

1

^(D^a^(D^N

1-+

1

(11)

089.Z HORNINDALSVASSDRAGET 10

3. TEKNISKE INNGREP/PLANSITUASJON

3.1 Tekniske inn re

Vatn fra om lag 20 km2 ovst i nedborfeltet er fort over til Tusse kraftverk pa Sunnmore.

Det er eit mindre kraftverk i Daleelva med arleg produksjon pa om lag 3,4 GWh. Daleelva er-regulert berre i mindre grad. I

tillegg er det to smakraftverk , eit i Sindrefossen og eit i Eidselva , som begge er nedlagte . Bade Svingesetvatn og Sindre- tjonna er regulert , men dammane er sma. Langesetvatnet er seinka med ein utsprengd kanal.

Ei storre kraftline krysser vassdraget i vestenden av Hornindalsvatnet. I tillegg er det fleire sma kraftliner.

Vassdraget er sterkt prega av forbyggingsarbeid. Totalt er

det utfort 18 forbyggingar i vassdraget, med ei samla lengde pa 10 km. Spesielt nedre del av Horndola er kraftig forbygd.

Riksvegane 14, 15 og 60 gar gjennom nedborfeltet. Vegen pa sorsida av Hornindalsvatnet er lagt pa fylling langs eller i

vatnet. Ei utbetring av vegen ved Markane har oydelagt noko vatmark.

Nydyrking harredusert myrarealet i indre Hornindal monaleg. I tillegg har jordbruksdrifta redusert omrada med flommark sterkt, og det er stort press pa del gjenvaerande delane i nedre delar av vassdraget.

Ved Kjos og i Heggjadalen er det ein del hytter.

3.2 Plansituas'on

Hornindal kommune held pa med kommuneplanarbeid. Eit utkast kan bli ferdig 1 1988. Det ligg her fore eit framlegg til

sektorbidrag fra friluftsnemnda (06.11.85). Ein hytteplan er utarbeidd for kommunen. Denne er i liten grad realisert. Eit framlegg til soneplan er laga for strekninga Hornindalslia-

Tronstad, med mellomanna parkeringsplass, 12 hytter, lysloype

og skitrekk. Det vert arbeidd med planar om alpinanlegg med skitrekk fra Dammane til Hogenibba.

Badestranda pa Grodas er sikra som friomrade i regulerings- plan. Vegvesenet er interessert i a to vare pa eit omrade med

verneverdige bruer m.v. ved Oyane. Det er pa tale a leggje riksveg 60 over til sorsida av Hornindalen. Grunneigarar har

kome med framlegg om landskapsvernomrade for omradet Stigedalen og Bjorkedalen.

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, miljOvernavdelinga 1988

(12)

089.2 HORNINDALSVASSDRAGET it

4. VERDIVURDERING

4.1 Naturvern

4.1.1 Verneverdi e o interessante omrade o forekomstar

Vassdraget inneheld fleire interessante kvartaergeologiske lo- kalitetar, og i tillegg eit par plassar av botanisk verdi.

Ei m r ost for Moldsvaer i Hornindalen har regional verneverdi.

Den er av vekslande type, mest fattigmyr. Dominerande er sakalt blandingsmyr, men og flatmyr, bakkemyr og nedborsmyr

forekjem. Dette er ein av dei fa laglandsmyrane som er igjen i distriktet. Denne vegetasjonstypen er utsett for inngrep, saerleg oppdyrking.

I omrada mellom Lindvik o Vedvik, og Furef erdin en o Na- velsaker forekjem det edellauvskog av aim-lindetypen. Skogane er artsrike og har ein klar "nemoral" (S-SV)-karakter. Dei re- presenterer dei vestlegaste fuliverdige bestanda for slike skogstypar i Nordfjord. Eit par varmekjaere sor-soraustlege artar, som bade er sjeldne i distriktet og har sine utpostar i Nordfjord, forekjem. Omrada pa nordsida av Strynevatnet og mellom Asane og Hennebygda i Gloppen er likevel storre og rikare. Edellauvskogane i Hornindalsvassdraget far dermed berre lokal verneverdi.

Eit par artar av plantegeografisk interesse er funne. I vest- enden av Hornindalsvatnet veks veikveronika, ein sjeldan art i fylket. Andre uvanlege artar er myggblom og dikesoldogg.

Spor etter store bredemte sjoar er sjeldne i desse delane av landet. Spesielt sjeldan er ei sa fin og velutvikla strand line som ein firm i ovre Hornindalen. Mellom En ebo o Rafte vollen ligg eit svaert markert og velforma sete. Dette er av hog fagleg verdi, om enn ikkje i regional samanheng. Ved Hornindalssaetra er det ei lokalmorene. Dei lausmassane som

ligg att, og ikkje har vorte fjerna av erosjon, viser at det her har yore eit sandurdelta. Ved utlopet av Knutsdalen er det ein del glasifluviale terrassar. Dette er spor etter eit delta i den bredemte sjoen. Ved L n ollen i Hornindalen ligg det og ein stor, samanhengande terrasse som viser spor etter bre- sjonivaet. Pa denne er det i tillegg fine dodisgroper, noko som er uvanleg i denne delen av landet.

B orlamoen ved Nordfjordeid er store glasimarine sand- og grusavsetningar. Denne lokaliteten er den best bevarte del av terrassane vest for Hornindalsvatnet og har lokal verneverdi.

Pa Nyland ved Nordfjordeid ligg det og ein del glasimarine sand- og grusavsetningar.

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, miljevernavdelinga 1988

(13)

089.Z HORNINDALSVASSDRAGET 12

G tie-skotet naturminne i Hornindal er ein kalsedonforekomst av nasjonal verneverdi. Slike forekomstar er sjeldne i Noreg.

Hornindalsvatnet er Europas djupaste og Vestlandets storste

innsjo .

Vatnet er ikkje brepaverka , og er svaert naeringsfattig.

4.1.2 Verdivurderin naturvern Re resentativitet

Hornindalsvassdraget skil seg ein del fra andre vassdrag i Nordfjord ved a ha ein ganske open hovuddal og meir rolege, avrunda landskapsformer.

Botanisk fell det naturleg a samanlikne Hornindalsvassdraget med andre "midtfjordsvassdrag". Aktuelle da er Gjengedal pa sorsida av fjorden og Stordal pa Sunnmore.

Topografisk og kvartaergeologisk skil vassdraget seg s$pass mykje fra resten av distriktet, at vegetasjonen ikkje kan

seiast a vere representativ. Floristisk fangar det derimot opp eit nokonlunde typisk tverrsnitt av artane. Fjellfloraen er

likevel uvanleg fattig. Generelt er alle hogdesonene godt representerte i vassdraget.

Edellauvskogane i Hornindal er rikare enn i dei andre midt - fjordsvassdraga. Vasstilknytta vegetasjon og fjellflora er

fattigare enn i Gjengedal. Furu- og bjorkeskogane viser til gjengjeld storre variasjon og klarare utforming i Hornindal enn i Gjengedal. I Stordalen er det mykje storre og meir vel- utvikla myrar og ein mykje rikare fjellflora enn i Hornindals- vassdraget.

Geologisk har vassdraget relativt mykje lausmassar og kvartaergeologiske avsetningar . I vivre delar av Hornindalen er det fleire fine og uvanlege spor etter ein bredemt innsjo.

Vest for Hornindalsvatnet ligg det store lausmasseavsetningar

som har vorte lagt att framfor brefronten. Desse terrassane syner eit meget viktig havniva fra isavsmeltingstida.

I Hornindalen ligg ein verna kalsedonforekomst . Denne er av stor interesse, da dette mineralet er sjeldsynt i Noreg.

Referanseverdi

Vassdraget er sterkt kulturpaverka . Forbyggingar o.l., saerleg langs Eidselva og nedre del av HorndOla , har oydelagt om lag all flommark. I tillegg er det noko forureining i elvane. Anna

landbruksverksemd som har verka sterkt inn er beiting, opp- dyrking og granplanting.

Samla vurderin

Botanisk vert Hornindalsvassdraget i fyrste rekkje a samanlikne med andre vassdrag i midtre fjordstrok, som

Stordals- og Gjengedalsvassdraga. Samanlikna med desse er

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, miljovernavdelinga 1988

(14)

089.z HOR?INDALSVASSDRAGET

Vassdragsrapport - Verneplan I-vassdrag

13

det skogsomrada i Hornindal som er mest interessante. Den vasstilknytta floraen og fjellfloraen er av mindre verdi.

Geologisk er ein mineralforekomst av stor verneverdi . Eit par kvartaergeologiske forekomstar er av stor interesse.

Samla verdi er satt til ho (***).

Datagrunnlag : B (godt)

4.2 Friluftsliv

4.2.1 Vilkar for friluftsaktivitetar

Omradet er lett tilgjengeleg med vegar fra Indre Nordfjord og

Indre SunnmOre . Det er naerturomrade for kommunane Hornindal, Eid og delvis Stryn, i tillegg dags- og helgeutfartsomrade for

kommunane Stranda ( Hellesylt ), O rsta, Volda og VagsOy.

Vinteraktivitetar

I Heggjadalen , Grendadalen - Hjortedalen og spesielt .Tirdalen er tilhova gode for skiturar . Omrada ligg sa hogt at det er lite

skog , og snoen ligg lenge. I Tirdalen er det ikkje bjorkeskog i det heile , berre spreidde furutre, og einkvar kan tilpasse turen i hove til eigne kvalifikasjonar og terrenget, som varierer fre flat dal til spisse toppar som Moldsvorhorn. Det er truleg at fleire ville bruke omrada om det wart lagt betre til rette med parkeringsplassar.

Elles er Markane -omr$det godt eigna til skiturar, spesielt om veret i fjellet er darleg. Skogen gir ly, og det er enklare a

koyre opp loyper. Det er preparerte loyper for trening og tur- gaing i omradet.

Ved Vedvikpollen er det e .it gruntomrade som er veleigna til a ga pa skeisar pa.

Sommaraktivitetar

Pa Nordfjordeid er Fossane / Storevatn - omradet godt eigna som naerturomrade , men og her treng ein parkeringsplassar. Stige - dalen ( utanfor nedslagsfeltet ) og Heggjadalen har og natur

kvalitetar og tilkomst som gjer dei eigna bade til dagsut-

ferdar og helgeturar . Trollnyken , Sagtennene og Maragjol- seter-omradet er vanskeleg tilgjengelege ( bratt ). Det gar skogsveg opp i lia mot Troilnyken.

I aust er Grendadalen / Hjortedalen eit naerliggjande turomrade

med grei tilkomst . Hyttebygging kan bli aktuelt . Elles er Ytrehornsnakken tilgjengeleg fra Grodas utan bruk av bil. Her

er detgod utsikt over vatnet. Kirkhornsdalen kan bli meir aktuell for folk fra Grodas fordi ein skogsveg no er bygd

langt opp i lia. Fra Grothaugane ( parkering ) noko lengre sor

(15)

089.Z HORNINDALSVASSDRAGET

Vassdragsrapport - Verneplan I-vassdrag

14

gar vanlege ruter til Maursetstolane og BOastolen , og ein kan ga vidare sorover inn i Markane. Andre turomride er Knutsdalen og Honndalen med Hornindalsetra.

I Markane - omradet or det gode sjansar til a finne tytebmr.

Vegen pa nordsida av Hornindalsvatnet or ikkje gjennomga_ande, og lite trafikkert . Han passar difor bra for sykkelturar. Den gamle ferdselsvegen fra Svor over Kjoshammaren tit Kjos er fin

til spaser - og joggeturar . " Gamlevegen " rundt Skjereneset kan nyttast i kombinasjon med vegen nemnd ovafor . Vegen or i darleg stand , men neset ville passe ypperleg som friomrade

utan rwwrleg opparbeiding.

Aktivitetar kn tta til vatn

FOrekomstane av laks og sjoaure i den etter maten stutte Eidselva er gode. Fri 1975 tit 1980 varierte fangstane frd 1

til 2 , 7 tonn i sesongen ( pi stong ). I Hornindalsvatnet or det store forekomstar av pelagisk aure og roye . Avkastninga er utrekna til a were meir enn 1 kg/ha / &r. (Sja elles kap. 4.4).

Ikkje noko strandomrade ved vatnet or lagt til rette for

bading . Strandlina mellom kommunehuset og "kursbygget" i Grodas har sandstrand og bor opparbeidast . Andre aktuelle badeplassar ved vatnet or Kjeldvagneset ( vestsida ), Nes og strekninga fra Holmgy- og Skjervneset.

Talet pa smabatar or aukande og det er behov og plass for fleire . Ein treng difor areal til sm$bathamn og naust. Annan batbruk , som kanopadling og roturar kan were aktuelt a kom- binere med fiske. Dessutan vil moderne aktivitetar som brett- segling ha fine tilhove pa vatnet.

4.2.2 Bruk Vinter

Omradet vert mykje brukt bade sommar og vinter av folk lokalt.

Stigedalen , Heggjadalen og fjella ikring far og besok fra

Orsta, Volda og V$gsoy, spesielt om vinteren , medan folk fra Hellesylt / Stranda drar til omrida kring fylkesgrensa mot aust;

Tirdalen og tildels Honndalen . Soneplanen legg her opp til auka bruk . Parkeringsplassar er eit stort problem om vinteren

da setervegane ikkje vert brOyta . Bilane ma oftast sta langsmed riksvegen.

Markane vert nytta av folk fri Grodas , Faleide og Stryn bide til kortare "ettermiddagsturar " og langturar , til dimes til Gullkoppen . I Ulsheim , like aust for Maurset , or det eit skianlegg med lysloype og skiskyttararena , som vert brukt bade av aktive og andre.

Sommar

Generelt or utmarksomrada Jett tilgjengelege via eit godt

utbygd nett av seter- og skogsvegar . Heggjadalen er eit at-

(16)

089.Z HORNINDALSVASSDRAGET

Vassdragsrapport - Verneplan I-vessdrag

traktivt omrade og om sommaren. Det vest vesentleg brukt av folk med stolar eller private hytter. Gode fiskevatn og rikt dyreliv (t.d. 20 fellingsloyve pa hjort) gir von om varierte opplevingar.

Elles er turgaing sommarstid ganske vanleg blant folk lokalt.

Fra Nordfjordeid er det peika pa at det ma bli lags parke- ringsplass i Myklebustasen for alle dei som gar tur i Fossane / Storevatn -omradet . Folk i Grodas har fleire omrade ganske mere . Ytrehornsnakken ligg innan gangavstand, og er mykje nytta ( kveldstur).

Turistar pa veg gjennom omradet har fleire tilbod ; Horndola bru er "verdskjend ". Her stoppar bussfolgje med opptil fleire

bussar samstundes . I austenden av vatnet ( Holmoy - Skjervneset) finst fleire rasteplassar , der ein og kan bade. Eidselva er ei kjend lakseely , og campingplassen pA Nes er avhengig av tilreisande fiskarar.

For fastbuande er garnfiske i Hornindalsvatnet noko brukt som hobby/matauke og attAtinntekt, men potensialet er truleg langt frA utnytta. Tilreisande har sma sjansar til A prove dette fisket. Fiskekort for vatnet kan vere vanskeleg tilgjengeleg pa grunn av lite informasjon.

4.2.3 Alternative omrAde

Alternative turomrade/skiutfartsomrAde er for Eid kommune

Hjelmelandsdalen (like vest for nedberfeltet ), Stigedalen og Heggjadalen , for Stryn kommune Strynefjellet ( ca. 65 km aust for nedborfeltet ), Utvikfjellet og Markane , og for Hornindal kommune Markane og omrAda mot grensa til More og Romsdal.

4.2.4 Verdivurderin - friluftsliv

Vassdraget har stor verdi for friluftslivet i Nordfjord, til dels og for nabodistriktet pA Sunnmore. Her finst variert

terreng og eigna stader for turgAing sommar som vinter.

Tirdalen , Grenda- / Hjortedalen og Heggjadalen har bade spreidt

skog, Apne flater, vatn og toppar innan rekkevidde. Hyttebyg - ging verkar i ein viss grad forstyrrande inn, men understrekar

at desse tverrdalane er attraktive.

Den lAgareliggjande skogregionen (Markane) gir Bode hove til kortare "styggeversturar" og sport. Hornindalsvatnet, som er sjolve nerven i vassdraget, har store unytta ressursar for friluftsliv. Her er rike hove til fleire slag aktivitetar,

bade ved stranda og i bat.

Den samla verdien av nedslagsfeltet til friluftsliv vert vurdert som ho (***).

Datagrunnlag : C (middels

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane , miljevernavdelinga 1988

(17)

089.z HORNINDALSVASSDRAGET

Vassdragsrapport - Verneplan 1-vasedrag

4.3 Vilt

4.3.1 Omradet enerelt

16

Grunnlagsrapporten som er utarbeidd omhandlar berre fuglelivet. Pattedyrfaunaen og jaktutnyttinga er ikkje granska smr- skild . Av den grunn er opplysningane om dette ufullstendig.

Det er fuglefaunen knytta til lauv- og furuskog som er best utvikla, men det finst og rikt fugleliv pa skogsmyrar og ved

smavatn . Fjellfaunaen er noko darleg undersokt.

Ut i fra grunnlagsmaterialet er det oppdaga 117 fugleartar innan nedslagsfeltet.

Vatmark

Vassdraget har ingen saerskild verdfulle vatmarksomrade. Det skil seg likevel litt fra andre vestlandsvassdrag, ved det uvanleg sterke innslaget av hekkande austlege artar. Elles er det sett fleire uvanlege og sarbare fugleartar.

Fra Hornindalsvatnet og ned tit fjorden vert vassdraget noko nytta som trekk- og overvintringsplass. Smavatna og myrane pa Markane har verdi som hekkeplass bade for andefugi og vadare.

Hornindalsvatnet og Eidselva har og noko verdi for hekkande vatmarksfugl.

Eidsosen , Nordf ordeid

Osen har lokal verdi som overvintrings- og rasteplass. Opp til 110 stokkender er sett om vinteren. Ei rekkje uvanlege artar er sett; m.a. dvergdukkar, horndukkar, gulnebblom, kvitkinngfis, taffeland, sothOne, vassrikse, myrrikse, svarthalespove, fjelljo og grashoppesongar.

Eidselva

Elva har lokal verdi som overvintrings- og rasteplass.

Songsvane opptrer her arvisst, men fatallig. Pa trekk er mange andeartar observert, m.a. toppand, bergand, brunnakke og laksand. Sjeldne artar som er sett er taffeland og sothOne.

Hornindalsvatnet

Vatnet vert nytta som hekkeplass. Sommaren 1987 vart m.a. 2 fiskemasekoloniar, ein flokk pa 11 laksender og 7 kvinender sett. Kvinand skal ha hekka pa 50-talet, og truleg gjer den det enno, noko som er uvanleg sa langt vest. I tillegg kan vatnet bli noko nytta til trekk og overvintring.

Markane

I dette omradet finst ei rekkje mindre vatn og tjonn. Dei viktigaste for fugi er Sindret'onn, Svin esetvatn, M rhau t onn,

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, miljovernavdelinga 1988

(18)

OE%9.Z HORNINDALSVASSDRAGET

Vassdragarapport - Verneplan I-vassdrag

17

Kobbet onn , Lan esetvatn og Kvitet onn. Sommaren 1987 hekka truleg bide skogsnipe og gluttsnipe ved Kobbetjcnn og Lange-

setvatn , skogsnipe og ved Sindre . Observasjonar tyder pd at dei kan ha smA, fasts bestandar i omradet . Begge artane er sjeldne hekkefuglar pa Vestlandet , og for gluttsnipe er dette

kanskje einaste hekkeplassen i denne delen av landet . Omrddet har cg god bestand av fleire andeartar.-

He adalsvatn

Det vert noko nytta som hekkeplass . Eit storlompar vart sett i 1987. Ein holme i vatnet er freda av omsyn til fuglelivet, men

om denne vert nytta no er ukjent.

Brattbakkt Onn

Eit smalom - par vart sett her 1 1987. Elles er brunnakke sett pi trekk.

Kulturmark

11987 vart dkerrikse sett ved Eidselva. Arten er rekna som direkte truga i Noreg. Elles er ingen spesielle artar eller

store tal funne.

Skogane

Skogsomr ° da inneheld middels tettleikar av fugl i hove til

andre vestlandsvassdrag . Hulerugar e& har tettleikar over mid-

dels. Eit par artar sjeldne for distriktet er funne , m.a. bok - songar og mollar . 5 spetteartar , 5 ugleartar og 5 dagrovfuglar

er registrert i vassdraget , m.a. kvitryggspett , hubro og hOn- sehauk.

Som eit viktig delomrdde skil He ' adalen seg ut. Her er m.a.

perleugle og dvergspett pavist hekkande , og truleg ' har og sporveugle og kvitryggspett hekka her.

Det er mykje hjort i omradet . Det vert i dag delt ut om lag 200 fellingsloyve Arleg, og av dette vert det felt om lag 100

dyr.

Elles inneheld vassdraget ein pattedyrfauna som er normal for Vestlandet.

Fjella

Ingen sjeldne artar er funne her. Heilo , fjellrype og lirype forekjem i gode bestandar . Det er fOreteke for lite undersokingar til a fa eit godt inntrykk av kva som finnast i

fjellomrada.

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane , milj0vernavdelinga 1988

(19)

4.3.2 Verdivurderin - wilt Re resentativitet

18

Vassdraget har ein ganske stor variasjon i skogs-, vatmark- og alpine omrade. Det vii kunne were eigna som typeomrade, men t.d. Strynevassdraget har meir produktive skogar.

Vassdraget skil seg noko fri dei andre i Nordfjord ved sin slake topografi og hoge andel furuskog. Dei fleste aktuelle biotoptypane finst, men ein kan til dels finne betre ut- formingar i andre vassdrag. V$tmarkskomplekset i Markane ma kunne seiast' a representere ein uvanleg viitbiotop for regionen.

Referanseverdi

Vassdraget er noko paverka av vassdragsreguleringar, m.a. re- dusert vassforing i Horndola. Forbyggingar har redusert verdien til elvane i vassdraget. Som dei aller fleste lag-

landsvassdraga pa Vestlandet er og dette relativt sterkt kulturpaverka i dei lAgereliggjande delane. Skogsdrifta vert vurdert til a vere lite eller middels intensiv. Det er fa vegar og el-liner som skjer gjennom skogsliene.

Vassdraget er paverka av ein del inngrep som reduserer referanseverdien, saarieg gjeld dette forbyggingane. Det ma likevel seiast a vere ganske godt eigna som referansevassdrag.

Produks onsverdi

Artsdiversiteten vert karakterisert som over middels for vest landsvassdrag, bade totalt og nar det gjeld spesielle biotop- typar. Nar det gjeld produksjonen i skogsomrada er denne

vurdert til middeis samanlikna med andre vassdrag pa Vest - landet. Lagalpin hei har til dels tette bestandar av heilo, og

einskilde stader og av fjellrype og lirype.

Fleire artar som er rekna for a vere truga eller sarbare i Noreg er sett i vassdraget. Akerrikse er sett i hekketida i vassdraget. Arten er rekna som direkte truga her i landet.

Dei sarbare artane som er sett er smalom, storlom, songsvane, kongeorn, honsehauk, hubro, nattramn og kvitryggspett. Av desse er det berre nattramn og songsvane som ganske sikkert ikkje hekkar i omradet.

Det finst mykje hjort i vassdraget.

Bruksverdi

Vassdraget har eit godt potensiale til forsking. M.a. er dei lagereliggjande delane av vassdraget lett tilgjengelege. Det er ikkje utfort forsking som gir vassdraget verdi i klassisk samanheng. Vassdraget har lokal eller regional verdi for undervisning.

Mangelen pa saarskild fuglerike lokalitetar set ned

Fylkesmannen I Sogn og Fjordane, milj0vernavdelinga 1988

(20)

089.z HORNINDALSVASSDRAGET

Vassdragarapport - Verneplan I-vassdrag

bruksverdien noko.

Det er mykje jakt pa hjort - for det meste drive av grunn- eigarane sjoive.

Samla vurderin

Vassdraget er ein viktig hekkeplass for fleire artar vfitmarksfugl . Det har og noko verdi som overvintringspiass, medan verdien i trekktidene er dfirleg kjend.

Skogsomrfida er middeis rike pa fugl, men fleire sjeldne og sfirbare artar forekjem . Av pattedyr finst dei fleste vaniege artane pa Vestlandet , m.a. ein god hjortebestand.

Fjellomrfida er for dfirleg undersokt til fi kunne vurderast godt, men fleire fugleartar er pfivist i gode bestandar.

Vassdraget skil seg for mykje frfi restan av vassdraga i Nord- fjord til a vere godt eigna som representativt vassdrag, men fleire delomrfide vii likevel vere verdfulle og godt eigna.

Referanse -, produksjons - og bruksverdi er alle gode, om enn ikkje spesielt huge. Vassdraget ma seiast a rangere under t.d.

Strynevassdraget, men over t.d. Oldenvassdraget i verdi for viltet.

Samla verdi er htp (***).

Datagrunnlag : B (godt)

4.4 Ferskvassfisk

4.4.1 Fiskeribiolo iske tilhOve Eidseiva

Denne delen er laks- og sjoaureforande i ei strekning pa 12

km. Ved gransking hausten 1987 vart det pfivist gjennomsnittieg tettleik av laks- og aureungar pa 46 stk./100 m2 pa 4

stasjonar. Artsfordeling i ungfiskmaterialet (N=147) viste overvekt av lakseungar (58%). Gjennomsnittleg kroppsiengde pa

kvar aldersklasse ( 0+, 1+ og 2+) var for laks / aure: 5,8/6,4 -, 8,7/10,3- og 12,6/14,2 cm. Arleg tilvekst er s$leis om lag den

same som er pfivist i andre elvar i distriktet (Stryne-, Lo- og Oldenelva).

Provetaking av 106 laks frfi fiskesesongen viste at 46% av ma- terialet var laks storre enn 3 kg. Gjennomsnittieg kondisjons-

faktor for denne gruppa var 1.02. Dei fieste ( 41%) vart fanga pa makk , ein firedel vart tekne pa fluge. Alder ved smoltut

vandring varierte frfi 2-4 $r, gjennomsnittleg smoltaider var 2,9 fir. Kroppslengde ved smoltutvandring (tilbakerekna) vari- erte frfi 8,5-18,4 cm, gjennomsnittieg smoltlengde var 12,9 cm.

Smoltlengda auka med alderen.,Kjonnsfordeling viste 33% hann-

(21)

089.2 HORNINDALSVASSDRAGET 20

fisk og 67% hofisk (N=78). Opphald i sjo varierte fra 1-4 ar, 58% hadde opphaide seg 2 ar eller meir i sjo og 33% 3 fir eller meir. Gjennomsnittleg tal sjoar var 1,95. For 2- og 4-arig smolt var 1 ar i sjo mest vanleg. 3-arig smolt hadde om lag lik andel av 1, 2 og 3 ar i sjo. Dei fleste hannfisk hadde

yore 1 eller 3 fir i sjo,

medan

dei fleste holaksane hadde 2 eller 3 sjoar. Kroppslengde (gjennomsnitt) etter 1-4 fir i sjo

var 55-, 85-, 100- og 117 cm. Lengdevekst (gjennomsnitt) i sjo det 1., 2., 3. og 4. aret var 42-, 30-, 15- og 17 cm. Kropps- vekt (gjennomsnitt) otter 1-4 fir i sjo var 1,6-, 6,2-, 10,2- og 16,5 kg. Vektauke (gjennomsnitt) i sjo det 2., 3. og 4.

aret var 4,6-, 4,0- og 6,3 kg. Lengde- og vektauke (gjennom- snitt) for hann- og hol_aksar var lik fram til og med 2 ar i

sjo. Ved lengre sjoopphald voks hannfisk snoggare bade med omsyn til lengde og vekt.

Hornindalsvatn

Fiskeartar er aure , roye, stingsild og Al. Laksetrapp i Kvia - fossen, Eidselva, forer einskilde laks og sjoaure inn i

vatnet. Rapportar om fangst av blankfisk er fa. Einskilde laks

er meld teke pa dorg. Det er fa av tillopselvane til Hornin - dalsvatnet som kan fungere som gytelokalitet for laks og sjO-

aure . Storelva ved Grodas star i ei smrstiliing. Elles kan det

sja ut som utlopsosen ved Nord (i vestenden av H.vatn) er ein

gyteplass.

Hornindalsvatn har ein god bestand av roye og aure, og balan- sen mellom fiskeslaga synast god. Auren veks relativt godt med gjennomsnittleg arstilvekst pa 5,6 cm dei fyrste 5 Ara.

Gjennomsnittleg K-faktor er pa 0.98. Alderssamansetning syner fisk opptil 10 ar. Bestandsstrukturen syner klar dominans av gjelifisk, provefisket har gjeve 9% kjonnsmoden hofisk. Vatnet har ei god stamme av storvaksen aure (10-12 kg) som det vert

fanga ein del av kvart ar. Dette er aure som ved storleik pa 30-35 cm gar over til fiskediett (hovudsakieg roye og sting- sild) som gir eit markert vekstomslag med arleg lengdeauke pa 10-20 cm. Storleik og kondisjon er fin med gjennomsnittieg vekt pa 200 gr og K-faktor pa 0.92. Bade auren og roya har uvanleg fin kjotfarge.

Sidevassdra a

I Svingesetvatn i Markane vart det fyrste gong provefiska hausten 1987. Granskinga viste aure av mager til middels kvalitet (gjennomsnittleg K-faktor pa 0.93 og dei fleste med kvit kjotfarge). Veksten var relativt god med arleg tilvekst storre enn 5 cm fr$ 1-2 fir, lik 5 cm fra 2-4 ar og mindre enn 5 cm fra 4 fir og eldre. Gyteomrade er sparsame. Produksjon av aure kan aukast med utsetting av fisk.

I Sindretjorna og Jutedaistjorna dominerer smafalien fisk, med lengdegrupper under 25 cm som det vanlegaste. Sjansen for storre fisk er storst i Sindretjorna. Gjennomsnittleg K-faktor

ligg underkant av 1.0, hogste verdi i Sindretjorna. Kvit kjotfarge dominerer. Begge vatn har dei kiassiske trekka for overbefolka vatn. Aurebestandane kan betrast ved kultivering

Fylkesmannen I Sogn og Fjordane, miljovernavdelinga 1988

(22)

089.z HORNINDALSVASSDRAGET 2]

Vassdragsrapport - Verneplan I-vasadrag

t.d. utfisking. I Norelva og Storelva i Markane er det funne aure med relativt bra vekst og kondisjon. Kvit kjotfarge domi- nerte.

Storelva ved Grodas har yore viktig gytelokalitet for stor- auren i Hornindalsvatnet. Det er uvisst kva innverknad kanali- seringsarbeidet har for framtidig produksjon og opp11 vekst for fisk. Dette vassdragsavsnittet har og yore nytta til utsetting av fisk otter konsesjonsvilkAr i samband med L/L Tussa si overforing.

Granskingsresultat (1975 og 78) fra fjellvatna lengst aust i

nedslagsfeltet syner for ; Store Lukevatn - balanse mellom fisk og tilgong pa nmringsdyr, storre fisk forekjem, gjennom-

snittleg K-faktor pa 1.12, gjennomsnittleg Arleg tilvekst pa 5,4 cm, kvit kjotfarge dominerer, Buvatnet - overbefolka av smafallen, til dels mager fisk, gjennomsnittleg K-faktor pa 0.94, gjennomsnittleg arleg tilvekst pa 3,9 cm, lys rand kjot- farge dominerer, Blavatn - (ein fisk granska) arleg tilvekst pa 3,5 cm, K-faktor 1.1, kvit kjotfarge, Lille Lukevatn - provefisket fanga ingen aure, Natakupvatnet - fa fisk fanga, men fin storleik og til dels svmrt god kvalitet, gjennomsnitt-

leg K -faktor 1.04, gjennomsnittleg arleg tilvekst pa 4,5 cm, raud kjotfarge, Botnavatnet - overbefolka vatn pa grunn av

gode gytetilhove, gjennomsnittleg arleg tilvekst pa 3,7 cm, gjennomsnittleg K-faktor pa 0.83, kvit kjotfarge, Litle Kupe-

vatn - mykje smafallen fisk av mindre god kvalitet, gjennom- snittleg arleg tilvekst pa 3,5 cm, gjennomsnittleg K-faktor pa 0.98, 64% kvit kjotfarge og 36% lys raud, Langevatn - smafisk

av darleg kvalitet, gjennomsnittleg arleg tilvekst pa 3,3 cm, gjennomsnittleg K-faktor pa 0.94, 95% kvit kjotfarge,

Holskardsvatn - liten fangst av aure med bra storleik og kva - litet, gjennomsnittleg arleg tilvekst pa 4,5 cm, gjennomsnitt-

leg K-faktor pa 1.03, 16% raud i kjotet, 33% lys raud og 51%

kvit.

Heggjadalsvatn har smafalien aure av fin kvalitet, lys raud er dominerande kjotfarge. Aurebestanden har gode gyte- og naeringsti lhove .

4.4.2 Bruken av vassdra et

Eidselva er ei ettertrakta sportsfiskeelv. Kortsal regulerer fisket pa i overkant av halve elvestrekninga. Einskilde elve- avsnitt er bortleigde etter avtale med grunneigarar.

Laks utgjer storparten av fangsten , som Arleg har yore opp i 2.500 kg (fig. 2). Arieg innrapportert gjennomsnittsfangst er

i overkant av 1.600 kg. Laksen si snittvekt er pa om lag 5 kg. Arieg innrapportert fangst av sjoaure syner mengder opp mot 500 kg. Arieg gjennomsnittsfangst er det halve. Sjoauren er av fyrsteklasses kvalitet med snittvekt einskilde Ar opp i 2 kg, sjA tabell 1.

Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, miljovernavdelinga 1988