Framlegg til
Bleia naturreservat
og
Bleia – Storebotnen landskapsvernområde
FYLKESMANNEN I SOGN OG FJORDANE
Fylkesmannen er Regjeringa og staten sin fremste representant i fylket, og har ansvar for at Stortinget og Regjeringa sine vedtak, mål og retningsliner vert følgde opp. Fylkesmannen skal fremje fylket sine interesser, ta initiativ både lokalt og overfor sentrale styringsorgan.
Fylkesmannen i Sogn og Fjordane har oppgåver innan helse-, sosial- og familiesektoren, miljøvern, landbruk, bygdeutvikling, rettstryggleik, utdanning,
oppvekst og sivil beredskap. Statens helsetilsyn i Sogn og Fjordane sin funksjon når det gjeld tilsyn med helsetenesta og helsepersonell er også lagt til embetet.
Fylkesmannsembetet har om lag 115 tilsette, og er organisert slik:
Fylkesmannen i Sogn og Fjordane Fylkesmannen i Sogn og Fjordane Rapport nr. 3-2003
Forfattar
Rådgivar Tom Dybwad
Dato juli 2003
Prosjektansvarleg Nils Erling Yndesdal
Sidetal 42 Tittel
Framlegg til Bleia naturreservat og Bleia - Storebotnen landskapsvernområde
ISBN 82-91031-61-4 ISSN 0803-1886
Geografisk område
Bleia - Storebotnen i Lærdal og Aurland kommunar
Fagområde
Naturvern, botanikk, geologi m.fl.
Finansiering
Fylkesmannen i Sogn og Fjordane Samandrag
Stortingsmelding nr. 62 (1991-92) Ny landsplan for nasjonalparker og andre større verneområder i Norge (nasjonalparkmeldinga) dannar bakgrunn for verneplanarbeid i i Bleia-området. Stortinget slutta seg til framlegget i stortingsmeldinga om å opprette eit naturreservat på nordsida av Bleia (1717 moh) for å sikre veksestaden for den sjeldne urvalmuen (Papaver radicatum ssp.relictum) og det særmerkte fjordlandskapet under/ved Bleia. I tillegg kom det under arbeidet med oppretting av eit Verdsarvområde (UNESCO) kring Nærøyfjorden i februar 2003 opp eit framlegg om å binde saman eit naturreservat på nordsida av Bleia med Nærøyfjorden landskapsvernområde/Nordheimsdalen naturreservat med eit landskapsvernområde på statsallmenningane i området. Resultatet av dette arbeidet er framlegg om oppretting av Bleia naturreservat og Bleia - Storebotnen landskapsvernområde.
Rapporten skildrar verneverdiane i området, og går gjennom ulike problemstillingar og konsekvensar av vernet.
Det er verneforskrifta og arealet vist på kartet som utgjer sjølve høyringsframlegget.
Forord
Stortingsmelding nr. 62 (1991-92) Ny landsplan for nasjonalparker og andre større
verneområder i Norge (nasjonalparkmeldinga) dannar bakgrunn for verneplanarbeid i Bleia- området. Stortinget slutta seg til framlegget i stortingsmeldinga om å opprette eit naturreservat på nordsida av Bleia (1717 moh) for å sikre veksestaden for den sjeldne urvalmuen (Papaver radicatum ssp.relictum) og det særmerkte fjordlandskapet under/ved Bleia.
I tillegg kom det under arbeidet med oppretting av eit Verdsarvområde (UNESCO) kring Nærøyfjorden i februar 2003 opp eit framlegg om å binde saman eit naturreservat på nordsida av Bleia med Nærøyfjorden landskapsvernområde/Nordheimsdalen naturreservat med eit landskapsvernområde på statsallmenningane i området.
Miljøverndepartementet nominerte i eit brev av 1.10.2002 til UNESCO Vestnorsk
Fjordlandskap med delområda Geirangerfjorden og Nærøyfjorden til Verdsarvlista (World Heritage List).
Fylkesmannen sender med dette ut framlegget til oppretting av eit ”Bleia naturreservat” og eit ”Bleia - Storebotnen landskapsvernområde” på høyring. Framlegget som her ligg føre er eit resultat av m.a. drøftingar i ei eiga referansegruppe.
Etter at verneplanframlegget har vore på høyring skal fylkesmannen kome med si tilråding til arealavgrensing og verneforskrifter. Direktoratet for naturforvaltning vil i neste omgang gje si tilråding til Miljøverndepartementet, som har ansvaret for førebu verneplanen for Regjeringa med sikte på kongeleg resolusjon.
Det er verneforskrifta og arealet vist på kartet som utgjer sjølve høyringsframlegget.
Leikanger juli 2003 Oddvar Flæte
(sign.)
Innhald
1. Innleiing
1.1. Bakgrunn og planprosess 1.2. Kvifor vern?
1.3. Lovverk som kan sikre arealbruken
1.4. Vedtak, retningslinjer, arealplanar og registreringar som gjeld verneplanen 1.5. Kva er naturreservat og landskapsvernområde?
1.5.1. Naturreservat
1.5.2. Landskapsvernområde
1.6. Plassering og namn på verneplanområdet 1.7. Naturfagleg klassifisering av området 2. Naturgrunnlag og verneverdiar
2.1. Landskap og geologi 2.2. Vegetasjon
2.3. Dyreliv
2.4. Inngrepsfri og villmarksprega natur 2.5. Friluftsliv (inkl. jakt og fiske) 2.6. Kulturminne
2.7. Landbruk og kulturlandskap 3. Brukarinteresser
3.1. Motorferdsel 3.2. Jakt og fiske 3.3. Bygningar 3.4. Landbruk 3.5. Skogshogst 3.6. Vegbygging
3.7. Vasskraftregulering og kraftlinjer 3.8. Mineralressursar og bergverksdrift
4. Bygder som grensar til (utanfor framlegget til vern) 4.1. Frønningen
4.2. Breisnes
5. Avgrensing av verneområda 5.1. Bleia naturreservatet
9. Konsekvensar
9.1. Bleia naturreservat
9.2. Bleia – Storebotnen landskapsvernområde
Vedlegg 1 Samandrag av fråsegner og synspunkt i meldingfasen Vedlegg 2 Litteratur
Vedlegg 3 Grenseskildring
Vedlegg 4 Kart over framlegg til Bleia naturreservat og Bleia – Storebotnen landskapsvernområde (målestokk ca. 1:100 000)
Vedlegg 5 Foto frå område i framlegg til Bleia naturreservat og Bleia - Storebotnen landskapsvernområde
1. Innleiing
1.1 Bakgrunn og planprosess
Stortingsmelding nr. 62 (1991-92) og oppfølging av denne:
Stortingsmelding nr. 62 (1991-92) Ny landsplan for nasjonalparker og andre større
verneområder i Norge (nasjonalparkmeldinga) dannar bakgrunn for verneplanarbeid i i Bleia- området. Stortinget slutta seg til framlegget i stortingsmeldinga om at det ikkje skulle
vidareførast eit eige verneframlegg som del av landsplanen. Derimot vart det m.a. tilrådd at det skulle å opprettast eit større naturreservat på nordsida av Bleia (1717 moh) for å sikre veksestadene for den sjeldne urvalmuen (Papaver radicatum ssp.relictum) og det særmerkte fjordlandskapet under/ved Bleia.
Miljøverndepartementet nominerte i eit brev av 1.10.2002 til UNESCO Vestnorsk
Fjordlandskap med delområda Geirangerfjorden og Nærøyfjorden til Verdsarvlista (World Heritage List).
I tillegg kom det under arbeidet med oppretting av eit Verdsarvområde (UNESCO) kring Nærøyfjorden (jf. framlegg til verdsarvområde Vestnorsk Fjordlandskap med delområda Geirangerfjorden og Nærøyfjorden i Nordisk Minsterråd sin rapport ”Verdensarv i Norden”
(1996)) kom det i februar 2003 opp eit framlegg om å binde saman eit naturreservat på nordsida av Bleia med Nærøyfjorden landskapsvernområde og Nordheimsdalen naturreservat med eit landskapsvernområde på statsallmenningane i området. Det særmerkte
fjordlandskapet under/ved Bleia er ein del av delområde Nærøyfjorden i Verdsarv-rapporten.
Direktoratet for naturforvaltning gav i Tildelingsbrevet for 2003 Fylkesmannen i Sogn og Fjordane i oppdrag om å starte verneplanarbeidet for Bleia naturreservat.
14.02.2003 sende Fylkesmannen i Sogn og Fjordane førehandsmelding om oppstart av arbeidet med Bleia naturreservat til Lærdal og Aurland kommunar, og om invitasjon til eit møte om verneplanarbeid kring Bleia 28.02.03 i etterkant av eit møte om Verdsarv i Nærøyfjorden arrangert av Direktoratet for naturforvaltning.
På møtet 28.02.2003 gav representantane frå Aurland og Lærdal kommunar tilslutnad til at fylkesmannen arbeidde vidare med å få til ei samanbinding i form av eit landskapsvernområde på statsallmenningane i Aurland og Lærdal for å binde saman eit Bleia naturreservat med Nærøyfjorden landskapsvernområde og Nordheimsdalen naturreservat.
? 29.05.2003: møte på Frønningen med Vilhelm Rumohr og Frønningen Grendalag i samband med Verdsarvsynfaring i Nærøyfjorden
Det er oppretta ei referansegruppe for verneplanane kring Bleia. Medlemmer har vore representantar frå
? Lærdal kommune
? Lærdal fjellstyre
? Aurland kommune
? Aurland fjellstyre
? Sogn og Fjordane fylkeskommune
? Fylkesmannen i Sogn og Fjordane
Referansegruppa har halde møte 19.05.2003 og 18.06.2003 der ulike sider av verneplanane har vore diskutert. Framlegget som her ligg føre er m.a. eit resultat av drøftingane i
referansegruppa.
Høyringsprosessen:
Framlegget om oppretting av verneområda kring Bleia vert lagt ut på høyring på lokalt, regionalt og sentralt nivå samstundes, med omlag 2 1/2 mnd. uttalefrist.
Når høyringsfristen er ute, vil innkomne merknader bli vurderte og planutkastet justert i høve til desse. Fylkesmannen sender så eit omarbeidd framlegg til Direktoratet for naturforvaltning.
Direktoratet for naturforvaltning gjev deretter si tilråding til Miljøverndepartementet.
Miljøverndepartementet legg saka fram på interdepartemental høyring og førebur den til kongeleg resolusjon i Regjeringa.
1.2 Kvifor vern?
Dei større verneområda som er oppretta i Noreg fram til i dag, dekkjer ikkje breiddene av naturtypar i landet. St.meldinga Ny landsplan for nasjonalparker og andre større
verneområde i Norge tek sikte på å verne nokre av dei mest representative naturområda i landet. Verna fjordlandskap er – også etter opprettinga av Nærøyfjorden
landskapsvernområde – ein mangel i Noreg.
Oppretting av verneområde er ein strategi for å sikre noko av det vakre og særmerkte i norsk
- Oppretting av referanseområde for lite påverka økosystem, noko som er naudsynt for forsking knytt til verknad av menneskeleg aktivitet.
- Kulturformidling. Menneske har livnært seg gjennom eit tett forhold til naturen, og gjennom den kunnskapen som er tilpassa det samfunnet ein leve og verkar i. Lokalkunnskapen og nærleiken til kulturlandskapet må haldast i livet for at det skal overleve.
- Mangfald og identitet. Ein rik og variert natur er ei viktig kjelde til naturopplevingar og rekreasjon. Vi kan kjenne oss i pakt med naturen. Store naturområde er ein viktig del av vår felles natur og kulturarv. Dei er ein viktig del av vår nasjonale identitet. Friluftsliv i form av m.a. fotturar og padling, og hausting i form av m.a. bær- og soppsanking, jakt og fiske kan for mange vere ein viktig bruk av eit verneområde.
- «Foregangsland» og internasjonalt ansvar. Noreg har skrive under fleire internasjonale avtaler for å ta vare på det biologiske mangfaldet. Gjennom Noreg sitt engasjement på miljøvernsida, vert vi sett på som eit førebilete m.o.t. å ta vare på natur.
1.3 Lovverk som kan sikre arealbruken
Føremålet med naturvernlova er å ta vare på natur og kulturlandskap som har verdi nasjonalt og regionalt. Det er staten som har ansvaret for forvaltninga av naturvernlova. Med
naturvernlova kan ein legge ut område til naturreservat, nasjonalpark eller
landskapsvernområde. Det spesielle med vern av naturvernlova er at ein har eit svært langt perspektiv på vernet i høve til anna samfunnsplanlegging, t.d. 200 år, ettersom formålet er å verne områda for komande slekter.
Føremålet med å opprette eit naturreservat er å ta vare på område som har urørt, eller tilnærma urørt natur eller utgjer spesiell naturtype og som har særskilt vitskapleg eller pedagogisk verdi eller som skil seg ut ved sin eigenart (naturvernlova § 8). Føremålet med
landskapsvernområde er å ta vare på eit eigenarta eller vakkert natur- eller kulturlandskap og hindre tiltak som i vesentleg grad vil endre landskapets art og karakter (§ 5). Det kan
utarbeidast forskrifter som seier noko om bruken av landskapsvernområde (§6). I tillegg kan det òg knytast til føresegner for å ta vare på plante- og dyrelivet (§§ 13, 14 og 21).
Kulturlandskap saman med naturlandskap er spesielt nemnt som eitt av kriteria for å opprette landskapsvernområde. Naturvernlova gir òg høve til å innføre strengare reglar på motorisert
vassdrag og rikspolitiske retningslinjer for samordna areal- og transportplanlegging er døme på slike retningslinjer.
Viltlova og kulturminnelova kan òg til ein viss grad nyttast til å sikre areal, høvesvis område med særleg verdi for vilt og for viktige kulturmiljø.
1.4. Vedtak, retningslinjer, arealplanar og registreringar som gjeld verneplanen
Her er ei omtale av arealplanar og anna planarbeid i og attmed verneplanområdet. Overordna vedtak og retningsliner som er av interesse for planarbeidet er òg teke med.I 1990 la Direktoratet for naturforvaltning ut Norsk sti- og løypeplan på høyring. I dette plandokumentet er alle fjellområda i landet delt inn i tre soner etter kor stor grad av
tilrettelegging for friluftsliv som er ynskjeleg. 1) merka stiar og utbygging av turlagshytter. 2) mindre tilrettelagt, utan merking og 3) ikkje tilrettelagt i det heile. Bleia-området er eitt av dei 5 områda i Sogn og Fjordane som er kategorisert som «naturområde utan tilrettelegging».
Fylkestinget i Sogn og Fjordane vedtok juni 1995 Fylkesdelplan for friluftsliv og Fylkesdelplan for arealbruk (2001). Her er Bleia-området med som eit regionalt viktig friluftsområde.
I siste kommuneplan for Aurland (1989-2000) er Aurland Nordre statsallmenning og tilgrensande område utlagt som LNF-område (landbruk, naturvern og friluftsliv).
I siste kommuneplan for Lærdal kommune (1990-2001) er Lærdal Vestre statsallmenning utlagt som LNF-område (landbruk, naturvern og friluftsliv). Frønningen vart overført frå Leikanger til Lærdal kommune i 1992, og planen er såleis frå før dette skjedde.
Det meste av Frønningen (under ca. 900 moh) er i Generalplan for Leikanger kommune for 1982-1992 lagt ut som jord-, skog- og naturområde, medan høgareliggjande område (m.a. opp mot Bleia) er lagt ut som naturområde.
Aurland Nordre statsallmenning og Lærdal Vestre statsallmenning inngår i Felles kommunedelplan for villrein i Nordfjella/Hardangervidda villreinområde (plankart av 18.05.1998, vedtak i Lærdal kommune 18.12.1997 og i Aurland kommune 05.03.1998).
I EDNA (EDB-register for naturverndata, utarbeidd av Fylkesmannen i Sogn og Fjordane,
I rapporten om Biologisk mangfald i Aurland kommune (rapport nr. 4 – 2003 frå Aurland Naturverkstad BA) er følgjande område nemnd:
lokalitet 8 Fossvatnet viktig (rik fjellflora)
Gjennom FN-organet UNESCO sin Konvensjon om vern av verdens kultur- og naturarv vert det for tida arbeidd med forslag om naturområde i Norden som er aktuelle til lista over dei største natur- og kulturskattane i verda: «World Heritage List». Sidan 1987 har Nærøyfjorden stått på «ventelista», World Heritage Tentativ List, etter framlegg frå norske geologar pga.
interessant kvartærgeologi. Nordisk Ministerråd sin rapport ”Verdensarv i norden (1996) har Nærøyfjorden inkl. Bleia med under nemninga Vestnorsk Fjordlandskap, saman med
Geirangerfjorden. Miljøverndepartementet nominerte i eit brev av 1.10.2002 til UNESCO Nærøyfjorden og Geirangerfjorden under nemninga ”Vestnorsk Fjordlandskap” til å kome med på UNESCO si Verdsarvliste. Dei føreslegne verneområda kring Bleia vil inngå i verdsarvområdet Vestnorsk Fjordlandskapa, dersom UNESCO seier ja til verdsarvstatus.
1.5 Kva er naturreservat og landskapsvernområde?
1.5.1. Naturreservat
Naturreservat er ei streng verneform etter naturvernlova. § 8 i naturvernlova seier kva som er grunnlaget for eit naturreservat:
”Område som har urørt, eller tilnærmet urørt natur eller utgjør spesiell naturtype og som har særskilt vitenskapelig eller pedagogisk betydning eller som skiller seg ut ved sin egenart, kan fredes som naturreservat. Et område kan totalfredes eller fredes for bestemte formål som skogreservat, myrreservat, fuglereservat eller liknende.”
Ved oppretting av eit naturreservat vert det utarbeidd særskilde verneforskrifter som fortel kva for restriksjonar som vert lagde på aktivitetar i området. Sjølv om eigedomstilhøva ikkje vert endra, har eigarar og rettshavarar i eigedom som vert freda som naturreservat krav på erstatning av staten for økonomisk tap som er ein følgje av vedtaket, i samsvar med reglane for vederlag ved oreigning av fast eigedom (naturvernlova § 20 og 20a).
medrekna plukkhogst av skog stort sett kan halde fram som tidlegare. Eigedomstilhøva vert ikkje endra ved oppretting av landskapsvernområde, og krav om erstatning vert handsama etter § 20b i naturvernlova. Fordi tradisjonell bruk til vanleg kan halde fram i landskapsvern- område, vil det berre vere i unntaksfilfelle - der ein grunneigar eller rettshavar vert ramma hardt av vernevedtaket - at det kan utløyse erstatning. Det er lagt til grunn at jakt og fangst vert regulert etter reglane i viltlova og innlandsfiskelova i eit landskapsvernområde sør for Bleia.
1.6 Plassering og namn på verneplanområdet
Framlegget til Bleia naturreservat ligg i Lærdal kommune. Omlag 3/4 er statsgrunn (statsallmenning), resten er privat grunn.
Framlegget til landskapsvernområde ligg i Lærdal og Aurland kommunar, og heile området er statsgrunn (statsallmenning).
Kartreferansar i M711 (1:50 000):
1417 III Sogndal 1416 IV Aurland
Økonomisk kartverk i området (1:5000) dekkjer areal under 800 moh i dei føreslegne verneområda, og gjeld følgjande kartblad:
naturreservatet:
AX 073 - 3 og 4 BD 073 - 1,2,3 og 4 BD 074 – 3
landskapsvernområdet:
AW 072 – 3,4 AW 071 – 1,2,3 og 4
Bleia naturreservat bør vær vere namn på naturreservatet fordi fjellet Bleia er dominerande i landskapet.
For landskapsvernområdet bør tilknytinga til Bleia gå fram. Referansegruppa vart samd om at Storebotnen er det dominerande landskapsrommet i sør, slik at arbeidsnamn for området bør
pågår i alle land, freistar ein å sikre eit representativt utval av alle registrerte naturtypar.
Inndelinga er i hovudsak basert på plantegeografi, klima, geologi og landskap.
Høyringsframlegget ligg i naturgeografisk region 37: Vestlandets lauv- og furuskogsregion, og underregion e: Sogn og Fjordane indre fjordstrøk.
Det karakteristiske for regionen er m.a. blandingsskog med innslag av edellauvskog og furuskog. Bergrunnen kan variere frå sterkt vekslande grunnfjell til sterkt omdanna kambro- siluriske sedimentbergartar, og relieffet gir store kontrastar over korte område Underregionen er karakterisert med svakt kontinentalt klima med etter forholda lite nedbør (Nordisk
Ministerråd 1977).
Landskapsregionar
Norsk institutt for jord- og skogkartlegging, NIJOS, har utarbeidd ei inndeling av landskapet i Noreg i landskapstypar etter ei samla vurdering av naturgjevne og kulturskapte faktorar.
Kartleggingseiningane er inndelt i landskapsregionar (nasjonalt nivå), underregionar (fylkesnivå) og landskapsområde (kommunenivå). For Sogn og Fjordane er det utført ei klassifisering av opplevingsverdiar i kvar underregion. Kvar underregion er skildra og omtala med omsyn til:
- viktige karaktertrekk i landskapet
- areal med redusert opplevingsverdi grunna inngrep
- kvar ein kan vente å få dei sterkaste sanseinntrykka i landskapsregionen
Kvar underregion har òg blitt vurdert i høve opplevingsverdi gjennom fem kvalitetsklasser.
Landskapet innafor verneplanområdet ligg i klasse A 1 som vert skildra som «det ypparste og eineståande landskapet».
Vegetasjonsregionar
Noreg er inndelt i 26 vegetasjonsgeografiske regionar som bygger på utbreiing av planteartar og plantesamfunn. Innafor planområdet finst 4 vegetasjonssoner: Sørboreal (sørleg barskog) vegetasjonssone Sb-OC (overgangsseksjon (mellom oseanisk og kontinentalt)), Mellomboreal (midtre barskog) vegetasjonssone Mb-OC (overgangsseksjon), Nordboreal (nordlig bar- og bjørkeskogskog) vegetasjonssone Nb-OC (overgangsseksjon) og Alpin vegetasjonssone A- OC (overgangsseksjon), noko som er mange soner på eit så lite areal. Til samanlikning har Danmark 2 og heile Finland 10 vegetasjonssoner (Nasjonalatlas for Norge: Vegetasjon).
Fjordlandskapet er ein landskapstype som vi i Noreg er mest aleine om. Berre på Grønland, i Alaska, i Chile, og på New Zealand finst det fjordar som kan samanliknast med våre. Desse fjordlandskapa er likevel mykje ulike dei norske ettersom det mest ikkje er busetnad og kulturpåverknad i dei, samstundes som vegetasjonen er ulik.
Ettersom fjella når opp i 1700 meter, vert vertikalgradienten i dette landskapet ein viktig del av landskapet, frå frodige dal- og fjordsider til karrige bre- og høgfjellsplatå.
Store delar av berggrunnen i området høyrer til Jotundekket, som er store flak med
grunnfjellsbergartar som vart skuva saman i den kaledonske fjellkjedefoldinga i Devontida for 400 - 350 millionar år sidan. Desse flaka av eldre bergartar vart i hovudsak omdanna til gneis, lys gabbro, og anortositt. Dette er gjennomgåande harde og næringsfattige bergartar. Desse grunnfjellsbergartane, eller skyvedekkebergartane har lagt seg oppå dei yngre fyllittiske bergartane. Anortosittiske bertartar er dominerande i området, med innslag av intrusive gangar i den austre delen av statsallmenningen (over vegen til Revsnes). Anortositt er ein omvandla størkningsbergart som er bygd opp av mineralet feltspat. Den lyse anortositten vert kalla kviteberg, og det er denne som gjev høgfjellet i området slikt eit grått og
vegetasjonsfattig preg. Den lysegrå grunnen må seiast å vere eit særtrekk ved store delar av fjellandskapet, jf. at to fjelltoppar i området vert kalla Grånosi.
Vest for Bleia ned mot Slumpen er det relativt store område med blokkmark som er i rørsle og gjev landskapet eit visst særpreg. Aust for toppen av Bleia er det ein liten bre.
Den nordlege fjellsida av Bleia er dominert av to store ravinedalar, inste og ytste Drøfti. Den eine, ytste Drøfti, delar seg i to. Dei kvartærgeologiske prosessane med elveerosjon, snø- og steinskred, forvitring og små brear er svært aktive og har forma det bratte og imponerande landskapet. Også i dei andre delane av fjordsida har elveerosjon, snø- og steinskred og forvitring gjeve det karakteristiske landskapet, m.a. dei store kvartærgeologiske formene ned mot Aurlandsfjorden med steinskred, urar og bekkedalar. Fjordsida mot Aurlandsfjorden utgjer eit storslått og dramatisk landskap.
Verneverdiar
Den ytre delen av halvøya mellom Lærdals- og Aurlandsfjorden med Bleia inneheld både eit karakteristisk fjordli- og fjellandskap og eit heilt uvanleg storfelt fjordlandskap kring/under Bleia. På nordsida av Bleia er det samanhengjande relieffet frå fjordbotnen til toppen av Bleia (1717 moh) på rundt 2700 meter, det største i Sognefjorden. Nordsida av Bleia har uvanleg
Bergrunnen i området er i hovudsak anortosittiske bergartar, med nokre innslag av fyllitt.
Bleia er med sine storslåtte former eit sentralt og lett gjenkjenneleg landskap og landemerke i Sognefjorden, og eit fjell som mange menneske har eit sterkt forhold til.
2.2 Vegetasjon
Lokaliteten med urvalmue (Papaver radicatum ssp. relictum) går frå omlag 350 til 900 moh på rasmark i Inste Drøfti under Bleia. Urvalmuen er ikkje funne andre stader i området, som i Ytste Drøfti. Elles i området er det mykje uvanleg lite kulturpåverka vegetasjon. Med unntak av lia ovafor indre Frønningen registrerte botanikar Bjørn Moe (Universitetet i Bergen) ikkje beitepåverknad i fjellsida nord for Bleia, slik at ein finn naturlege enger som vert
oppretthaldne utan noka form for skjøtsel. Det er vidare store areal med subalpin bjørkeskog med vegetasjonstypar som er karakteristiske for Vestlandets indre fjordstrøk. I det aller meste av området er det ikkje hogst av nyare dato.
I Hausagjelet over vegen til Revsnes er det registrert fleire raudlistartar av sopp og lav, m.a.
er råtevedmosen grønnsko funne to stader. Saman med eit funn frå Jostedalen i Luster er dette einaste kjende førekomst på Vestlandet med unntak av Romsdal og Nordmøre. Elles er raudlisteartar som råteflak (mose), rustkjuke (sopp), ospekjuke (sopp) og ospehvitkjuke (sopp) funne, til dels i brukbare bestandar. Artane var i hovudsak knytte til ospelæger. Av signalartar kan nemnast pusledraugmose og sølvnever, medan lavartane rund porelav og buktporelav er uvanlege å finne så langt frå kysten. Det er og gamal skog og kalkfuruskog i områda kring Hausagjelet, og i nærleiken er det også funne huldreblom. Enga som utgjer innmarka til den nedlagde husmannsplassen Hausen, er uvanleg artsrik, med m.a. marinøkkel og enghumleblom.
I lia over indre Frønningen tyder ein del daude og liggjande tre i ulike nedbrytningsstadium på relativt bra kontinuitet i daud ved, sjølv om det også er ein god del spor etter tidlegare hogst.
Daude og rotnande tre finst langt nedover i lia, dvs. ikkje berre i den fjellnære skogen. I øvre delar av furuskogen er det funne nokre svært grove furutre, m.a. ein med brysthøgddiameter nær 1 m. Boniteten i dei nedste høgdelaga (dvs. låglandet der det biologiske
produksjonspotensialet er størst) er klart høgare enn i Kvitingsmorki barskogreservat på same nivå, og truleg jamngodt med Nordheimsdalen barskogreservat. Den høge verneverdien av desse to naturreservata ligg derimot i at dei utgjer store, heilskaplege nedbørfelt med ulike eksposisjonar, og at dei har kjerneområde med urskogprega skog. Når det gjeld grad av
i/kring Bleiaskard, der det i eit kalkrikt område er funne variert og rik fjellflora med m.a.
raudflangre. Aust for Grånosi (1347) er det funne eit stort område dekt av fjellfiol, nærast ei fjellfioleng. Ved Fossvatnet er det eit urørt fjellområde med fyllitt og fleire kalkrevjande artar som raudsildre og reinrose. Av andre kravfulle artar kan innan framlegga til verneområde nemnast m.a. snøbakkestjerne og kvitkurle.
Verneverdiar
Lokaliteten med urvalmue (Papaver radicatum ssp. relictum), som berre har ein annan veksestad i landet (Helin i Valdres) utanom i Inste Drøfti under Bleia, gjer området nord for Bleia svært botanisk interessant og av stor vitskapleg verdi. Her veks urvalmuen på rasmark frå ca. 350 til 900 moh i Inste Drøfti. Urvalmuen er ikkje funne andre stader i området, som i Ytste Drøfti. Sidan Inste og Ytste Drøfti har mange likskapar og urvalmuen berre veks i den eine av dei, er det av stor vitskapleg interesse å følgje vegetasjonen dei to stadene (liksskap og skilnader).
Anortositt i berggrunnen gjev utslag i nøysam vegetasjon. Stadvis finst likevel band med fyllitt der kravfulle fjellplanter som t.d. fjellkvitkurle, fjellfiol og reinrose trivst. Reinroseheier finst fleire stader.
Innanfor grensene for naturreservatet finst ein del gamal (furu)skog og område som er uvanleg lite kulturpåverka og med kvalitetar fullt på høgde med allereie oppretta
barkskogreservat i indre Sogn. Også i framlegget til landskapsvernområde finst urskogprega skog med særmerkte tre.
Registreringar av fleire raudlisteartar av sopp og lav i/ved Hausagjelet saman med gamal furuskog og kalkfuruskog gjer at dette området bør med i eit evt. naturreservatet.
2.3. Dyreliv
Det er villrein, hjort, elg og rådyr i verneplanområdet, og det er jakt på dei 3 førstnemnde artane. Av dyre- og fugleliv som er registrert i området, kan nemnast jerv, kvitryggspett, kongeørn, vendehals og varslar. Den siste bjørnen i området vart skoten i 1948, men
bjørnespor er sett i nabodalen Vindedal så seint som i 1990. Det er både rype, lirype, orrfugl og tiur i området, og det vert drive jakt på desse artane. Det lever kobbe og nise i fjorden.
I verneplanområda vert det drive jakt på både rein, hjort og elg. Til saman fordelar
Storebotvassdraget, men tynnare di lenger opp ein kjem. Fangstrapportar viser at årleg fiskeinnsats i nedste Storebotnvatnet varierer frå 5-20 garnnetter, i tillegg til stangfiske.
Fangstane har variert frå 40-300 fisk pr. sesong (4-48 kg). Det er sjeldan å få fisk over 200g.
Det er og fisk i Drøftevatnet aust i det føreslegne naturreservatet.
Verneverdiar
Verneverdiane er først og fremst knytt til at det i området lever kvitryggspett, kongeørn og andre sjeldsynte artar, at området er leveområde dei 3 store hjortedyra (villrein, hjort og elg), og at det frå tid til annan også finst rovdyr her.
2.4. Inngrepsfri og villmarksprega natur
Den teknologiske utviklinga og ei stadig aukande utnytting av naturressursane har ført til ein gradvis reduksjon av urørte naturområde, spesielt dei siste 10-20 åra. Med urørte område meiner vi inngrepsfrie område som ligg meir enn 1 km frå næraste veg, jarnbane, busette område, vassdragsutbygging eller kraftlinje (Direktoratet for naturforvaltning 1995). Ut frå eit kulturhistorisk perspektiv finst det knapt noko område i Noreg som er heilt utan menneskeleg påverknad. Dei inngrepsfrie områda er med andre ord utan tyngre tekniske inngrep, og kulturpåverknaden er moderat og av gamal dato. Inngrepsfrie område som ligg meir enn 5 kilometer frå dei nemnde inngrepa vert kalla villmarksprega område. Berre 5 % av alt areal i Sør-Noreg har denne kvaliteten. Sett i eit økologisk perspektiv er inngrepsfri natur viktige område for mange dyreartar.
Bortsett frå ei kryssande kraftlinje er høgareliggjande område på halvøya vest for fjellvegen Aurland- Lærdal upåverka av nyare tekniske inngrep, og med eit kjerneområde av
villmarksprega natur (område meir enn 5 km frå tyngre tekniske inngrep). Innafor
verneplanområdet er i underkant av 3 km² villmarksprega område (mørkegrått/mørkegrønt, sjå kart under).
Verneverdiar
Sidan berre svært lite av arealet i Sør-Noreg er villmarksprega område og inngrepsfri natur, er det viktig at desse områda får eit vern etter naturvernlova.
2.5. Friluftsliv (inkl. jakt og fiske)
Friluftsliv er her definert som «opphold og fysisk aktivitet i friluft, i fritida, med tanke på miljøforandring og naturopplevelse» (Stortingsmeldinga om friluftsliv (1986-87)). Friluftsliv er eit samleomgrep for turgåing sommar og vinter, jakt, fiske, sykkelturar, brevandring, klatring, båt- og kanoturar og bading.
Det er først og fremst det føreslegne landskapsvernområdet som vert nytta til friluftsliv, då med utgangspunkt i Modlaugsdalen (Sluppen). I Fylkesdelplan for friluftsliv har fjellområda status som regionalt viktig friluftsområde. I det føreslegne naturreservatet er det mest ferdsel i samband med jakt. Det er lite ferdsel elles, særleg gjeld dette i inste og ytste Drøfti.
Den mest ettertrakta og kjende turen i området går til Bleia 1717 moh og ut på kanten mot Sognefjorden med eineståande utsikt over Sognefjorden og landskapet nord for fjorden.
Særleg om våren (vårskitur) er fjellet mykje besøkt, med utgangspunkt frå Sluppen. Om sommaren er det fotturar i store delar av området, som t.d. frå Sluppen/Hausen/Vindedalstølen over Bleia til Storebotnen og til Frønningen. Det er ikkje T-merkte eller varda stiar i området.
Storebotnhytta til Aurland fjellstyre ligg vest i det planlagde landskapsvernområdet og har omlag 50-100 personovernattingar i året. Lærdal fjellstyre har ei hytte ved sjøen ved inste Drøfti i det planlagde naturreservatet. Denne er mest i bruk under hjortejakta. Både
landskapsvernområdet, og naturreservatet er populære og viktige for jakt på dei tre hjortedyra rein, hjort og elg. Det vert drive ein del rype og småviltjakt i området. Interessa for
småviltjakt er klart aukande.
Aurlandsfjorden er populært for kajakkpadling.
Ferdsel i området er viktig for at folk skal verte glade i naturen i området og på den måten føle tilknyting til det. Samstundes er det viktig at ferdsel og tilrettelegging tek omsyn til villreinen i området.
stor verdi at kulturminne har naturområde kring seg slik at ein ser samanhengen dei har inngått i.
Verneverdiar
Vern av området vil medverke til å sikre kulturmiljøet dei automatisk freda kulturminna ligg i.
2.7. Landbruk og kulturlandskap
Gamle lauvingstre finst m.a. i lia over indre Frønningen. Her vart også skogen hogd sist for omlag 100 år sidan.
Det er lite beitedyr (sau) i området (sjå kap. 3.4). Brukaren på Breisnes slutta med stølsdrifta på Nordheimsdalen i 1981.
Enga på innmarka på den nedlagde garden Hausen er uvanleg artsrik og lite attgrodd, sjølv om garden vart fråflytta så langt tilbake som tidleg på 1900-talet.
Ein mindre del av innmarka på indre Frønningen ligg innafor framlegget til naturreservatet.
Innmarka (eng) på indre Frønningen har ikkje vore slege sidan midt på 1990-talet.
3. Brukarinteresser
3.1. Motorferdsel
Det føregår noko motorferdsel i framlegget til landskapsvernområde. Statnett har tilsyn med 300 kV-kraftlinja gjennom området, oftast med snøskuter, av og til med heilkopter. Aurland fjellstyre har snøskutertransport av materialar og utstyr til fjellstyrehytta i Storebotnen, saman med frakt av saltsteinar for sauebeitinga om sommaren. Dette er nyttetransport som vil kunne halde fram med landskapsvern, gjennom direkte heimel i forskrifta.
Det er stor båttrafikk på fjorden. Det gjeld bilferjesamband, ekspressbåt, skyssbåt, turistbåtar og private båtar. Båtferdsel på fjorden vil ikkje verte påverka av opprettinga av naturreservat og landskapsvernområde.
Fordi det er gjort ein god del fiskekultiveringstiltak i området, er det lagt inn i verneforskrifta for landskapsvernområdet at det kan gjevast løyve til fiskekultiveringstiltak og kalking av fiskevatn (forsuring er ikkje problem i dag).
3.3. Bygningar
Følgjande hytter ligg i dei planlagde verneområda pr. i dag:
? Aurland fjellstyre si hytte i Storebotnen (landskapsvernområdet)
? Aurland fjellstyre sitt naust ved nedste Storebotsvatnet like ved hytta. I naustet ligg ein 10-fots robåt (landskapsvernområdet)
? Lærdal fjellstyre si hytte i inste Drøfti (naturreservatet). Båtstø er påbegynt.
? Lærdal fjellstyre har lagt tak gamle steinmurar på Øvre Hausen slik at her er ein primitiv overnattingsplass (naturreservatet, tak og omn er på plass)
? Statnett si hytte ved Erterhaug (landskapsvernområdet)
Bygningane på garden/husmannsplassen Hausen er borte. Det same gjeld på Hausastølen, Øvre Hausen og vårstølen til Hausen. På dei tre sistenemnde plassane er murane stort sett attgrodde.
Stølane i Nordheimsdalen ligg rett utafor det planlagte landskapsvernområdet, i Nordheimsdalen naturreservat.
I naturreservatet og landskapsvernområdet vil det vere forbod mot oppføring av nye bygningar.
Grunneigar Vilhelm Rumohr har teke opp høvet til å leggje ut hyttefelt/bustadfelt i lia over indre Frønningen (naturreservatet, eventuelt med vegtilkomst), og dessutan bygging av ei jakthytte på Tunga i Ytste Drøfti (naturreservatet). Dette kan ikkje sameinast med formålet med eit naturreservat i fjordlia under Bleia.
I naturreservatet har det i referansegruppa vore framme at forvaltningsstyresmakta bør kunne gje løyve til oppføring av bygningar på gamle murar som ikkje er attgrodde, i samråd med kulturstyresmaktene. Det er særleg den gamle husmannsplassen på Hausen som det då har vore tenkt på. Då det berre er her det finst murar som ikkje er attgrodde innafor framlegget til Bleia naturreservat, er dette spesifisert i verneforskrifta.
3.4. Landbruk
Grunneigarane i Vindedal har beiterettar i Lærdal vestre statsallmenning. Grunneigarane på Breisnes og på Frønningen har beiterettar i Aurland nordre statsallmenning. Brukaren på Breisnes har i dag ikkje beitedyr. Det kjem inn noko sau frå Frønningen og frå tilgrensande område i Aurland og frå Erdal, slik at det i dag beitar noko sau lengst vest og lengst aust i Aurland nordre statsallmenning, sjølv om det ikkje vert slept sau her.
Berre unntaksvis er det beitedyr innafor det føreslegne naturreservatet, då frå Frønningen.
Beiting vil vere tillate i landskapsvernområdet og i naturreservatet. Det vert gjort framlegg om at Direktoratet for naturforvaltning ved forskrift kan innføre forbod mot beiting i
naturreservatet dersom det seinare skulle vise seg naudsynt av omsyn til verneverdiane, dvs.
først og fremst av omsyn til urvalmuen.
På innmarka på indre Frønningen i det planlagde naturreservatet vil det kunne slåast, og motorferdsel for dette vil vere tillate gjennom unntak i verneforskrifta.
3.5. Skogshogst
Skogen er uvanleg lite påverka av hogst, både i landskapsvernområdet og i naturreservatet Grunneigar Vilhelm Rumohr har registreringar som syner at omlag 8000m3 furu og 4000m3 lauvtre kan hoggast i lia over indre Frønningen (naturreservatet). Ei slik uthogging vil krevje vegbygging inn i området. Slik hogst kan ikkje sameinast med vern som naturreservat. Å flytte grensa aust for Instegjelet vil vere uheldig for landskapsbiletet ved at ein misser den eine ”foten” til Bleia. Skogen inneheld dessutan store kvalitetar på høgde med allereie oppretta barskogreservat i Indre Sogn. I høyringsframlegget går difor grensa i Instegjelet.
Vilhelm Rumohr har også teke opp høvet til å ta ut einskilde tre med helikopter, fordi det finst ein viss marknad for spesialvirke. Det vil då vere dei største, eldste og mest markante trea som vil verte tekne ut. Eit slikt uttak vil kunne påverke landskapsbiletet og vere svært uheldig i høve til naturverdiane i skogen i området. Høyringsframlegget for naturreservatet inneheld såleis ikkje opningar for uttak av einskildtre.
I landskapsvernområdet er det ein god del urskogprega skog både oppe på platået (m.a. kring Kristenhammaren) og langs fjorden. Fordi det gjeld skog med urskogpreg med mange store
Ein veg frå indre Frønningen til Revsnes, ca. 6,5 km, vil ha ein kostnadsramme på minimum 65 mill kr. i følgje standardtal frå Statens Vegvesen (kr. 10000 – 20000 pr. løpemeter). I tillegg kjem kostnader med å byggje veg til indre Frønningen anten langs fjorden (ca. 6 km) eller frå Åsen (ca. 4 km). 14 personar bur på Frønningen i dag. I følgje fråsegna frå Statens Vegvesen er det etter dagens regelverk ikkje aktuelt å byggje riks- eller fylkesveg til Frønningen. Bygging av veg mellom Frønningen og Revsnes vil vere i klar konflikt med naturreservatet, og verneforskrifta inneheld difor inga opning for dette.
Grunneigar Vilhelm Rumohr har i si fråsegn gjeve melding om at han vil søkje Statskog om å byggje veg frå Frønningen (der vegen endar i dag) til Nordheimsdalen, dvs. inn i det
planlagde landskapsvernområdet. Formålet med vegen er uklart ettersom det ikkje er stølsdrift i Nordheimsdalen i dag. Ei slik vegbygging vil vere svært uheldig, ogverneframlegget
inneheld ikkje opning for ein slik veg.
3.7. Vasskraftregulering og kraftlinjer
Det går ei kraftlinje (300 kV) gjennom landskapsvernområdet. Linja er eit av hovudsambanda mellom Aust- og Vestlandet. Tilsyn og vedlikehald av denne vil kunne skje omlag som før.
Innanfor dei føreslegne verneområda har Vilhelm Rumohr lagt fram at det i framtida kan vere aktuelt å byggje eit kraftverk i Ytste Drøfti (naturreservatet). Eit slikt kraftverksprosjekt vil vere vanskeleg å gjennomføre pga rasaktiviteten i området, samstundes som det er i konflikt med verneverdiar. Prosjektet vil, uavhengig av vern eller ikkje, vere svært konfliktfylt i høve til naturkvalitetane og naturtilhøva i området.
I tilgrensande område har Vilhelm Rumohr planar om eit kraftverk i Sagelvi kraftverk på Frønningen. Med oppretting av naturreservat må ei kraftlinje for å føre straumen ut leggjast utanom, t.d. over fjorden til Kaupanger der den nemnde 300 kV- linja kryssar fjorden i dag.
3.8. Mineralressursar og bergverksdrift
Bleiaområdet er registrert som anortosittførekomst i NGU-rapporten Anorthosittførekomster i Voss og Indre Sogn frå 1998. Bleia-førekomsten er av ein annan kvalitet enn den aktuelle førekomsten i Nærøydalen. Når det gjeld konflikt mellom utvinning og vern/friluftsliv/
reiseliv, så må ei eventuell utvinning her ha eit like strengt regime som for førekomsten i
går 2 gonger dagleg til Kaupanger og Lærdal. Denne gjer det mogleg å pendle til arbeid, og båten er også skuleskyss. Godt samband med ferje og skyssbåt er svært viktig for at
Frønnningen også i framtida skal vere eit levedyktig samfunn.
Utleige av jakt er ein viktig næringsveg på Frønningen i dag. Grunneigar Vilhelm Rumohr disponerer 66 fellingsløyve for hjort på sin eigedom.
Det bur ingen på indre Frønningen i dag (grunneigar er Vilhelm Rumohr).
Frønningen grensar til båe dei planlagde verneområda.
4.2. Breisnes
Breisnes er eit veglaust gardsbruk der det bur ein person heile året og 3 personar om sommaren. Garden er avhengig av eigen båt då det ikkje er offentleg transport hit.
Breisnes grensar til Nordheimsdalen naturreservat og til framlegget til Bleia - Storebotnen landskapsvernområde.
5. Avgrensing av verneområda
For kart sjå vedlegg 4 bak i dokumentet.
5.1. Bleia naturreservat
Avgrensinga har eit tosidig formål: vern av urvalmuelokaliteten, og ei naturleg avgrensing for vern av fjellet Bleia frå fjord til fjell som får med dei mektige ”føtene” av fjellet sett frå nord.
Urvalmuelokaliteten ligg i Inste Drøfti, og såleis nokså midt i framlegget til naturreservat.
Avgrensinga av eit Bleia naturreservat bør vere Instegjelet, ei nokså naturleg grense for å få med heile den vestre ”foten” av Bleia. Dette inneber at grunneigaren sitt ønskje om å trekkje grensa lenger mot aust ikkje vert teke til følgje, både pga store verneverdiar i skogen her, og pga heilskapen i landskapet opp mot Bleia.
I aust er grensa noko vanskelegare å trekkje. For å få med heile den austre ”foten” av Bleia, må grensa trekkjast aust for Revsnes, slik at heile ryggen vert med. Truleg ville ei grense
Bakgrunnen for grensa for landskapsvernområdet er at dette er eit tillegg i høve til framlegga i
”Ny landsplan for nasjonalparker og andre større verneområde” (St. meld. nr. 62 (1991-92) for å binde saman naturreservatet med Nærøyfjorden landskapsvernområde/ Nordheimsdalen naturreservat. Området vart elles vurdert i samband med landsplanen. Mandatet for
landskapsvernområdet er difor tufta på lokalt initiativ.
Grensa kryssar Aurlandsfjorden for å binde saman fjordareal i Nærøyfjorden
landskapsvernområde (ca. 5 km2), og følgjer kommunegrensa mellom Aurland og Vik i Aurlandsfjorden.
Framlegget til Bleia – Storebotnen landskapsvernområde gjeld eit areal på 66 km2; av dette er om lag 5 km2 sjø. Heile landarealet i framlegget til landskapsvernområde er statsallmenning.
6. Verneforskrifter
6.1. Bleia naturreservat
FORSKRIFT OM FREDING AV BLEIA NATURRESERVAT I LÆRDAL KOMMUNE, SOGN OG FJORDANE FYLKE.
I medhald av lov om naturvern av 19. juni 1970 nr. 63, §§ 8, jf. § 10 og §§ 21, 22 og 23, er eit område i Lærdal kommune i Sogn og Fjordane fylke freda som naturreservat ved kgl. res. av xx.xx.200X under namnet Bleia naturreservat.
§ 1
Det freda området vedkjem (Lærdal Vestre statsallmenning (samnemning for gnr./bnr. 85/1 Hausen statsallmenning og 85/4 Bleia statsallmenning) og gnr./bnr 125/1, 41/2 og 41/6 i Lærdal kommune.
Naturreservatet dekkjer eit areal på ca. 21 800 da.
uvanleg storskala ravinar og fjellryggar og med eit botanisk og urskogprega verdfullt område frå fjord til høgfjell.
§ 3 For reservatet gjeld følgjande reglar:
1. Vegetasjon, medrekna daude buskar og tre, er freda mot skade og øydelegging. Det er forbode å fjerne planter eller plantedelar frå reservatet.
Nye planteartar må ikkje førast inn. Planting og såing av tre er ikkje tillate.
2. Dyrelivet, medrekna reirplassar og hi-område, er freda mot skade, plukking og øydelegging. Det er ikkje tillate å føre inn nye dyreartar.
3. Det må ikkje setjast i verk tiltak og inngrep som kan endre naturmiljøet, som t.d.
bergverksdrift, oppføring av bygningar, anlegg og faste innretningar, plassering av campingvogner, brakker o.l., opplag av båtar, framføring av kloakkleidningar og luftleidningar, bygging av vegar, opparbeiding og merking av stiar, drenering og anna form for tørrlegging, uttak, uttak, oppfylling og lagring av masse, utføring av kloakk eller tilførsel av konsentrert forureining, tømming av avfall, gjødsling, kalking og bruk av kjemiske plantevern- eller skadedyrmiddel. Forsøpling er forbode.
Opplistinga er ikkje uttømmande.
4. Motorisert ferdsel, på land og vatn er forbode, medrekna start og landing med luftfartøy. Lågtflyging under 300 meter over bakken er forbode.
5. Idrettsarrangement, jaktprøver og annan organisert bruk av reservatet er forbode.
6. Bruk av sykkel, hest og kjerre og riding er forbode.
7. Direktoratet for naturforvaltning kan av omsyn til fredingsformålet forby eller regulere ferdsel i heile eller delar av reservatet ved forskrift.
8. Beiting er tillate. Direktoratet for naturforvaltning kan ved forskrift forby eller regulere beiting som kan skade eller øydeleggje verneverdiane.
§ 4 Reglane i kap. IV er ikkje til hinder for:
1. Gjennomføring av militær operativ verksemd og tiltak som gjeld ambulanse, politi, brannvern, redning, oppsyn, skjøtsel og forvaltning. Motorferdsel i samband med
§ 5 Forvaltningsstyresmakta kan etter søknad gje løyve til:
1. Merking, rydding og vedlikehald av eksisterande stiar, løyper og gamle ferdselsvegar.
2. Oppføring av bygningar på gamle murar på den nedlagde garden Hausen i samråd med kulturminnestyresmaktene.
3. Avverking av plantefelt og uttak av framande treslag.
4. Avgrensa bruk av reservatet i samband med undervisning.
5. Opplag av båtar.
6. Istandsetjing og vedlikehald av eksisterande sjømerke og fortøyingspåler.
7. Istandsetjing og vedlikehald av kulturminne i samråd med kulturminnestyresmaktene.
8. Tillaging av båtstø for fjellstyrehytta ved sjøen i indre Drøfti.
9. Nyetablering av anlegg for Kystverket.
§ 6
Forvaltningsstyresmakta kan gjere unntak frå forskrifta når formålet for fredinga krev det, og dessutan for vitskaplege undersøkingar, arbeid som er særleg viktig for samfunnet og i spesielle tilfelle dersom det ikkje strir mot formålet med fredinga.
§ 7
Forvaltningsstyresmakta, eller den forvaltningsstyresmakta gjev fullmakt, kan gjennomføre skjøtselstiltak for å fremje fredingsformålet. Det kan lagast forvaltningsplan som kan innehalde nærare retningsliner for gjennomføring av skjøtsel.
§ 8
Direktoratet for naturforvaltning fastset kven som skal ha forvaltningsmyndigheit etter denne forskrifta.
§ 9 Denne forskrifta trer i kraft straks.
§ 1. AVGRENSING Landskapsvernområdet gjeld følgjande gnr./bnr.
Aurland kommune: Aurland Nordre statsallmenning gnr./bnr. 57/2
Lærdal kommune: Lærdal Vestre statsallmenning (Bleia statsallmenning) gnr./bnr 85/4 Det samla arealet er på ca 66 km², av dette er ca. 5 km2 sjøareal. Grensene for
landskapsvernområdet går fram av vedlagde kart i målestokk 1:50 000 datert Miljøverndepartementet xxxxxx 200X.
Dei nøyaktige grensene for landskapsvernområdet skal avmerkast i marka. Knekkpunkta skal koordinatfestast.
Kart og verneforskrift finst i Miljøverndepartementet, i Direktoratet for naturforvaltning, hos fylkesmannen og i kommunane med areal i landskapsvernområdet.
§ 2. FØREMÅL
Føremålet med Bleia - Storebotnen landskapsvernområde er å ta vare på eit vakkert og eigenarta natur- og kulturlandskap frå fjord til fjell, der isen si forming av det gamle slettelandet og fjordlandskapet med ein variert vegetasjon og fauna med villrein utgjer ein vesentleg del av landskapets karakter.
§ 3. VERNEREGLAR 1. Landskapet
1.1 Området er verna mot alle inngrep eller tiltak som vesentleg kan endre eller verke inn på landskapets art eller karakter.
Dette gjeld til dømes:
a) Bergverksdrift, vassdragsregulering, bygging av vegar, oppsetjing og riving av bygningar, oppføring av anlegg og faste innretningar, framføring av luftleidningar og jordleidningar, drenering og anna form for tørrlegging, sprenging, masseuttak, utfylling, planering og lagring av masse, lausbryting av stein og mineral, bruk av kunstgjødsel og
a) Vedlikehald av bygningar, gjerde, bruer, klopper, vegar og stiar og stenging av skorfeste og oppsetting av kve. Alt slikt arbeid skal ta utgangspunkt i tradisjonell byggeskikk på staden når det gjeld utforming, fargar og materialbruk. Arbeidet skal ikkje medføre vesentlege endringar av fasade på bygningen.
b) Vedlikehald av eksisterande kablar, luftleidningar, vatningsveiter, løypestreng, gjerde m.m.
c) Drift og vedlikehald av Kystverket sine anlegg, og motorisert ferdsel på fjorden i samband med dette.
1.3 Forvaltningsstyresmakta kan gje løyve til:
a) Oppføring av nybygg i samband med landbruk, turlagsverksemd, fjellstyra sin aktivitet, og oppsyn. Utforming av nybygg skal vere tilpassa landskap og tradisjonell
byggjeskikk.
b) Påbygging, ombygging eller riving av bygningar og anlegg. Påbygging og ombygging skal vere tilpassa landskap og tradisjonell byggjeskikk.
c) Oppsetting av nye gjerde (som ikkje gjeld stenging av skorfeste og oppsetting av kve), oppmerking og varding av nye fotturruter og nybygging av bruer og klopper.
d) Nyetablering av anlegg for Kystverket.
2. Plantelivet
2.1 Plantelivet skal vernast mot skade og øydelegging. Innføring av nye planteartar er forbode.
2.2 Beiting, rydding av beite, slått og lauving er tillate.
2.3 Forvaltningsstyremakta kan gje løyve til hogst i avgrensa omfang, men ikkje
samanhengjande flater større enn 1 da. Særmerkte, dekorative og daude tre og område som vesentleg pregar skogsbiletet skal ikkje hoggast.
4. Motorferdsel
4.1 Motorferdsel på land og i vatn/vassdrag er forbode, likeins lågtflyging under 300 meter over bakken og landing. Med landing meiner ein òg henting og bringing av passasjerar og gods sjølv om landing i eigentleg forstand ikkje skjer.
4.2 Reglane i 4.1 er likevel ikkje til hinder for:
a) Gjennomføring av militær operativ verksemd og tiltak i samband med ambulanse-, politi- , brannvern-, rednings-, oppsyns-, skjøtsels- og forvaltningsverksemd.
b) Motorferdsel på fjorden, medrekna å gå til land eller kai og fortøye.
c) Naudsynt motorferdsel på vinterføre til frakting av ved eller hogstvirke, gjerdeutstyr, saltsteinar eller materialar og utstyr til vøling av stølar og til fjellstyra sine hytter o.l.
d) Naudsynt lufttransport i samband med landbruksdrift. Lufttransport skal meldast til oppsynet før transporten tek til.
e) Naudsynt motorferdsel på vinterføre og med helikopter i samband med tilsyn og vedlikehald av kraftleidning.
4.3 Forvaltningsstyresmakta kan gje løyve til luft- og/eller snøskutertransport av materialar til hytter, bruer m.v. og av brensel, utstyr og proviant til hytter.
§ 4. UNNTAK I SÆRSKILDE HØVE
Forvaltningsstyresmakta kan gjere unntak frå verneforskrifta når føremålet med vernet krev det, for vitskaplege undersøkingar, for arbeid av vesentleg verdi for samfunnet, eller i spesielle tilfelle, når det ikkje strir mot føremålet med vernet.
§ 5. FORVALTNINGSPLAN
Det kan utarbeidast ein forvaltningsplan med nærare retningslinjer for forvaltning, skjøtsel, tilrettelegging, informasjon m.v.. Forvaltningsplanen skal godkjennast av Direktoratet for naturforvaltning. Forvaltningsstyresmakta kan gjennomføre skjøtselstiltak for å fremje
7. Verdsarv
Framlegget til Bleia naturreservat og Bleia - Storebotnen landskapsvernområde er med i planområdet for søknaden om Verdsarvstatus for Vestnorsk Fjordlandskap, delområde Nærøyfjorden.
UNESCO, United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization vart oppretta tilslutning ved London Conference i November 1945, og med verknad frå 4. november 1946 då 20 medlemsland hadde tiltredd. Unesco hadde 188 medlemsland pr. 19 oktober 1999.
Formålet med UNESCO er å medverke til fred og tryggleik i verda ved å halde fram samarbeid mellom nasjonane gjennom utdanning, vitskap, kultur og kommunikasjon for å fremme universell respekt for rettferd, for lover og menneskerettar og
fundamentale fridomar som vert godkjent av menneska på jorda utan omsyn til rase, kjønn, språk eller religion, gjennom FN sitt charter
Konvensjonen om vern av verdens kultur- og naturarv trådde i kraft 17. desember 1975.
Norge ratifiserte konvensjonen i 1977.
I område som får Verdsarvstatus vert det ikkje innført nye (internasjonale) lover og forskrifter som følgje av verdsarvstatusen. Det er m.a.o. landet sine eigne lover som gjeld, men
Verdsarvkonvensjonen set reglar for kva typar lover som gjeld naturområde og kulturminne med verdsarvstatus, som naturvernlova og kulturminnelova.
Miljøverndepartementet sende brev til UNESCO 1.10.2002 med melding om at Vestnorsk Fjordlandskap (Geirangerfjorden og Nærøyfjorden) vil vere eitt av fire naturområde Noreg ønskjer inn på Verdsarvlista.
I samband med utarbeidinga av Noreg sin søknad om Verdsarv for Nærøyfjorden og Geirangerfjorden under nemninga ”Vestnorsk Fjordlandskap” (jf brev frå
Miljøverndepartementet av 1.10.2002 til UNESCO) kom det på oppstartmøtet 5.02.2003 i Bergen, der m.a. ordførarane i Aurland og Lærdal var til stades, fram ønskje om å binde saman eit framtidig naturreservat på nordsida av Bleia med eksisterande Nærøyfjorden landskapsvernområde og Nordheimsdalen naturreservat. Dette har sin bakgrunn i Nordisk
Framlegg til avgrensing for Verdsarvområde Vestnorsk Fjordlandskap, delområde Nærøyfjorden. Frå Nordisk Ministerråd sin rapport Verdensarv i Norden (1996)
Om sjølve Frønningen (utanfor verneområda) vert med i området som vert nominert til Verdsarvlista, vil bli avgjort gjennom prosessen med å utarbeide søknaden til UNESCO om Verdsarvstatus.
Søknaden om Verdsarvstatus skal vere ferdig før 31.01.2004. Avgjerda i UNESCO om Verdsarvstatus vil då vonleg skje i 2005.
8. Forvaltning og økonomiske verkemiddel
8.1. Forvaltning
Forvaltninga og forvaltningsansvaret bør samordnast med Nærøyfjorden
landskapsvernområde og Nordheimsdalen naturreservat. Fylkesmannen har pr. idag forvaltningsansvaret, men kommunane har høve til å søkje om å få overta dette.
Det bør opprettast eit rådgivande utval for forvaltninga av verneområda. Dette bør vere det same rådgivande utvalet som vert oppretta for Nærøyfjorden landskapsvernområde.
Behovet for statleg naturoppsyn i nye verneområde er knytt til ivaretaking av nasjonale miljøverdiar og førebygging av miljøkriminalitet, og dessutan vanlege kontrolloppgåver, skjøtsel og informasjon m.v. Direktoratet for naturforvaltning har tidlegare gjort framlegg om at det vert oppretta to nye SNO-stillingar i tilknyting til Nærøyfjorden landskapsvernområde, og at det vert avsett nokre midlar til tenestekjøp frå lokale oppsynsordningar. Det er naturleg at behovet for statleg naturoppsyn i dei to nye verneområda kring Bleia vert vurdert i
samanheng med behovet for naturoppsyn i Nærøyfjorden landskapsvernområde.
Dersom SNO får to nye stillingar til Nærøyfjorden landskapsvernområde, er det truleg mest aktuelt at desse også ivaretek det overordna oppsynsansvaret i dei to nye verneområda kring Bleia, og at auka oppgåver vert kompenserte med meir midlar til tenestekjøp. Det bør då etablerast eit samarbeid mellom Statens naturoppsyn og Aurland fjellstyre om oppsyn, i samarbeid med Lærdal fjellstyre. Aurland fjellstyre har i dag totalt 2 årsverk i oppsyn i kommunen, medan Lærdal fjellstyre ikkje har fast tilsett oppsyn, men har oppsyn under jakta.
Dei nye SNO-stillingane i området vil evt også kunne bli disponerte i forhold til andre mindre verneområde i distriktet, og dermed også løyse eit heilskapleg statleg naturoppsynsbehov knytt til verneverdiane i heile dette fjordlandskapet, som det no vert søkt om status som Verdsarvområde for.
8.3. Forvaltningsplan
Verneområda kring Bleia vil vere med i framlegget til forvaltningsplan for verdsarvområdet kring Nærøyfjorden landskapsvernområde, som vert utarbeidd av Aurland Naturverkstad etter oppdrag frå fylkesmannen. Eit framlegg til forvaltningsplan skal vere ferdig til trykking 1.12.2003.
8.4. Økonomiske verkemiddel
Det vil vere eit behov for økonomiske midlar for å ta vare på kulturminne, kulturlandskap og for å støtte naudsynte informasjons- og tilretteleggingstiltak i tilknyting til dei føreslegne verneområda. Behovet må konkretiserast gjennom årlege budsjettinnspel.
9. Konsekvensar
følgjande alternativ:
- overføring på eksisterande leidning over fjorden til Fresvik; alternativet vil ikkje kome i konflikt med verneplanane, men er truleg uaktuelt pga overbelasting på leidningsnettet mot Vik, og dermed kostbart
- ny leidning parallelt med eksisterande 300 kV linje gjennom det planlagte landskapsvernområdet. Alternativet er i konflikt med det planlagde
landskapsvernområdet, og truleg kostbart
- ein kabel (langs land) i sjø til Revsnes/Vindedal er ikkje vurdert; alternativet vil ikkje vere i konflikt med framlegget til naturreservat
- å føre krafta på 300 kV-linja over fjellet til Aurland må skje med ein trafo på Frønningen; løysinga vil truleg vere kostbar. Alternativet vil vere det beste i høve til verneplanane og miljøet generelt.
Det mest realistiske og samstundes akseptable alternativ i høve til det planlagde naturreservatet og landskapsvernområdet er truleg fjordleidning (i luft eller i sjø) til Kaupangerhalvøya parallelt med eksisterande luftleidning.
? skogshogst i naturreservatet vil vere forbode. Mest realistisk innan framlegget til naturreservatet er pr. idag skogshogst lengst vest på privat grunn, i lia over indre Frønningen (aust for Instegjelet). Her vil det m.a. vere mogleg å kome til med ein forlenga veg frå ein skogsveg som vart godkjend av fylkeslandbruksstyret i 1994 med framføring til 150m vest for Instegjelet, og som enno ikkje er bygt. Det vart i vedtaket i fylkeslandbruksstyret sett som føresetnad at vegen ikkje skulle krysse Instegjelet, dvs. at vegen ikkje skulle gå inn i området der det no er framlegg om naturreservat.
Heller ikkje uttak av enkelttre (spesialvirke) ned mot ytste Drøfti, noko som har vore halde fram av grunneigar som aktuelt med helikopter, er det opning for i framlegget til verneforskrift. Pr. 2003 er det i følgje takseringar av Norskog/Vilhelm Rumohr ca.
8000 m3 furu og 4000 m3 lauvskog i lia over indre Frønningen aust for Instegjelet som ikkje vil kunne bli teke ut pga vern som naturreservat.
? veg frå Revsnes til Frønningen: Frå Revsnes til planlagd, ikkje bygd skogsveg
(godkjend 1994) som skal ende i lia over indre Frønningen (sjå forrige strekpunkt), er avstanden 6,5-7 km. Ein del av ein slik veg bør pga det vanskelege terrenget truleg gå i tunnel. For veg i dagen må ein i følgje Statens Vegvesen i dag rekne mellom kr.
10.000 – 20.000/m, for tunnel mellom kr. 30.000 og 40.000/m. For å få
fylkesvegstatus må vegen utløyse vegsamband for min. 50 personar. Sidan det pr. i dag bur 14 personar på Frønningen, inneber det at ein ev. veg vil få kommunal status.
Ein veg frå Revsnes til Frønningen har ikkje vore planlagd eller kostnadsrekna, men dagens normtal tilseier ein kostnad på min. kr. 65 mill. for veg i dagen mellom Revsnes og indre Frønningen; i tillegg kjem kostnader med vidareføring av vegen til
? etablering av naturreservat og landskapsvernområde kring Bleia er ein føresetnad for at området skal kunne kome med i Verdsarvområdet kring Nærøyfjorden.
Verdsarvstatus vil kunne vere positivt for Frønningen i turistsamanheng og kunne gje betre grunnlag for næringsverksemd og busetnad.
? etablering av naturreservat med ev. Verdsarvstatus vil kunne føre til auka ferdsel i området, noko som kan verte uheldig for å ta vare på urvalmuelokaliteten dersom ferdsla vert for stor.
9.2. Bleia – Storebotnen landskapsvernområde
I eit framtidig landskapsvernområde vil dagens bruk stort sett kunne halde fram, og vil ikkje få konsekvensar for bruken. Etablering av landskapsvernområde med ev. Verdsarvstatus vil gjere området meir kjend og kunne føre til auka bruk av området gjennom ferdsel på fjorden (båtturistar), bilturistar på fjellvegen Aurland-Lærdal og kan hende fotturistar.
Oppretting av Bleia – Storebotnen landskapsvernområde vil hindre nye store inngrep, som t.d.
vegbygging. Vilhelm Rumohr har munnleg varsla Statskog Sf og Aurland fjellstyre om at han vil sende ein søknad om å få byggje ein stølsveg frå anleggsvegen på Frønningen over
Storebotn og ned til stølen i Nordheimsdalen. Han har også teke opp at det bør vere mogleg å byggje ein sommarveg over fjellet frå Frønningen til Aurland eller Lærdal gjennom
statsallmenningane. Landskapsvernområdet har ikkje opningar for bygging av vegar. Planane til Vilhelm Rumohr er heller ikkje avklart med planstyresmaktene (dvs. kommunane, Statskog SF og fjellstyra).
I det føreslegne landskapsvernområde vil forvaltningstyresmakta kunne gi løyve til hogst i avgrensa omfang og med hogstflater inntil 1 da; merk likevel at særmerkte, dekorative og daude tre og område som pregar landskapsbiletet vesentleg ikkje kan hoggast.
***
Vedlegg 1. Samandrag av fråsegner og synspunkt i meldingsfasen Fiskeridirektoratet (brev av 06.05.2003):
Verneplanane må ikkje vere til hinder for
? utøving av fiske, herunder oppankring, og ferdsel på land i samband med bruk av landfester i medhald av fiskerilovgivinga og lakse- og innlandsfiskeloven
? oppankring av oppdrettsanlegg og naudsynt ferdsel på land med oppankring og tilsyn av anlegg
? felling av sel etter reglane i saltvassfiskelova Kystverket (brev av 30.04.2003):
Det må takast omsyn til behovet for nye fyrlykter og sjømerke og vedlikehald og drift av desse.
Lærdal fjellstyre (møte 14.03.2003) Det må vere tillate med
? jakt etter viltlova. Jakt på hjortedyra (hjort, elg, rein) er særleg viktig, deretter jakt på storfugl og rype
? fiske etter innlandsfiskelova
? vedlikehald og drift av fjellstyrehytta i naturreservatet
? vedhogst til hytter i naturreservatet må vere tillate
? restaurering av gamal hytte på Øvre Hausen (ca. 600 moh) i Lærdal fjellstyre sin regi er i gang (naturreservatet)
? tillaging av båtstø til fjellstyrehytta (påbegynt, naturreservatet)
? naudsynt motorferdsel
? bygging av ei fjellstyrehytte i landskapsvernområdet
Vilhelm Rumohr (gnr./bnr. 125/1, brev av 15.05 og 18.05.2003 og møte 06.05.2003):
VR finn verneplanane svært uheldige då Frønningen får ein kappe av verna areal rundt seg på alle kantar og set sterke avgrensingar for vidare utvikling på Frønningen. Kan heller ikkje sjå gode nok argument for eit så omfattande vern og for at Frønningen ikkje skal ha ”korridorar”
ut til omverda. Vern vil gje stor reduksjon av høve til ressursutnytting. Oversikt med ei førebels liste over aktuelle prosjekt/tiltak:
framlegget til naturreservat:
? Frønningen er bygd utan veg, pr. i dag vert kommunikajson løyst med ferje og skyssbåt. Vegutløysing til Revsnes er viktig
framlegget til landskapsvernområde
? stølar: snøskutertransport av varer og utstyr
? byggje veg frå anleggsveg langs kraftlinje til Nordheimsdalen
? snøskuter/beltevogn Frønningen til fjellvegen Aurland-Lærdal
? byggje sommerveg over fjellet frå Frønningen til fjellvegen Aurland-Lærdal generelt
? bør bruke lenger tid på verneprosessane
? skuffa over at styresmaktene ikkje kan leggje fram god dokumentasjon på føremoner og ulemper med Verdsarv
Norskog (brev av 14.05.2003):
? bør ta omsyn til Rumohr sine prosjekt
? konsekvensane bur utgreiast betre, særleg må næringsverksemd og busetting på Frønningen vere viktig for Verdsarv
? grunneigar bør sitje i referansegruppa
? bør bruke lenger tid på verneprosessane
Dagmar og Kjell Espeland (gnr./bnr. 41/2, brev av 15.05.2003)
? mot vern av deira private grunn ved Dryftevatn, grensa bør avgrensast til statsallmenningen (gjeld naturreservatet)
? fryktar mest for konsekvensane for areal som grenser til verneområde, gjeld bygging av veg til Hortetunga og Li (650 moh) og Vindedalstølen (utafor framlegget til vern)
? viser til bygging av eit kraftverk i Vindedalen (kote 300) (utafor dei føreslegne verneområda)
Frønningen Grendalag (brev av 12.05.2003 og møte 06.05.2003)
? positiv til verneplanane og Verdsarv
? tidlegare bruk må kunne halde fram
? staten må betale for båtkommunikasjon i framtida når det ikkje vert mogleg å byggje veg
? ulempene med vern vil bli overgått av føremonene med verdsarvstatus
? positiv til verneplanane og Verdsarv
? tidlegare bruk må kunne halde fram i landskapsvernområdet Aurland fjellstyre (møte 14.03.2003)
framlegget til landskapsvernområde
FRIFO – Friluftslivets fellesorganisasjon (brev av 22.04.2003)
? viser til at samfunnsutviklinga fører til eit stad eit sterkare press på naturen.
? viser til reduksjonen av inngrepsfri natur dei siste 100 åra
? viser til frilfutslivet sine interesser i området, særleg det regionalt viktige friluftsområdet sør for Bleia, og den frie ferdselsretten
? ser positivt på verneplanarbeidet
? verneforskriftene må ta omsyn til friluftslivet, dvs. fri ferdselsrett, slik at regulering av ferdsel berre skjer dersom det er nødvendig
? motorferdsel i forskrifter må avgrensast til det som er strengt naudsynt Bergvesenet (brev av 30.04.2003)
? ingen merknader til verneplanframlegget
Sogn og Fjordane fylkeskommune (brev av 27.05.2003, møte i fylkesutvalet 20.05.03) Fylkesutvalet har merka seg meldinga om oppstart av arbeid med verneplan for Bleia
naturreservat og eit landskapsvernområde sør for dette. Fylkesutvalet føreset ein nær prosess med kommunane og andre involverte partar og interesser, for å sikra god medverknad i prosessen. Viser særleg til pkt. 3 i saksutgreiinga om kulturminneinteresser, mineralske ressursar og friluftsliv/reiseliv.
Frå saksutgreiinga:
? Fjellet har talrike kulturminne i samband med jakt, fangst og fangstanlegg, stølsdrift.
Desse kulturminna inngår i eit særprega fjellandskap. Det er av stor verdi at
kulturminne har naturområde kring seg slik at ein ser samanhengen dei har inngått i.
? Bleiaområdet er registrert som anortosittførekomst i ein NGU-rapport frå 1998:
Anorthosittførekomster i Voss Indre Sogn. Bleia-førekomsten er av ein annan kvalitet enn den aktuelle førekomsten i Nærøydalen. Når det gjeld konflikt mellom utvinning og vern/friluftsliv/reiseliv, så er det naturleg at ei eventuell utvinning her vil måtte ha eit like strengt regime som for førekomsten i Nærøyfjorden landskapsvernområde
? Fjellstyra understrekar sine interesser når det gjeld jakt, fiske, beite og naudsynt motorferdsel for drift av fjellstyrehytter. Det er sterke friluftsinteresser i området (jf.
område av regional verdi i fylkesdelplan arealbruk), men ut frå ovannemnde bør det ikkje vere konflikt mellom landskapsvern og friluftsliv. Verdsarvstatus må reknast å vere eit stort pluss i reiselivssamanheng. Etter det fylkesrådmannen forstår er
framlegget om landskapsvernområdet fremja etter ønskje frå berørte kommunar.
Særleg er peika på fordeler med vern av Bleiaområdet for Verdsarvsøknaden.
Statens Vegvesen (brev av 13.05.2003)
Vedlegg 2. Litteratur
Bøthun, S.W.: Biologisk mangfald i Lærdal kommune (Aurland Naturverkstad BA, rapport nr. 2 – 2003
Direktoratet for Naturforvalting. Inngrepsfrie naturområder i Norge. Registrert med bakgrunn i avstand fra tyngre tekniske inngrep. Rapport 1995-6.
EDNA (EDB-register for naturverndata) Aurland og Lærdal. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane 1992.
Felles kommunedelplan for villrein i Nordfjella/Hardangervidda villreinområde (plankart av 18.05.1998)
Innst. nr. 124 (1992-93) Innstilling fra Kommunal- og miljøvernkomiteen om ny landsplan for nasjonalparker og andre større verneområder i Norge
Miljøverndepartementet 1992. Ny landsplan for nasjonalparker og andre større verneområder i Norge. Stortingsmelding nr. 62 (1991-92).
Moe, Bjørn: En botanisk undersøkelse av Bleia i Indre Sogn. Universitetet i Bergen 1995 Moen, Asbjørn: Nasjonalatlas for Norge: Vegetasjon. Statens Kartverk 1998
Nordisk Ministerråd: Verdensarv i Norden. 1996
Norges Geologiske Undersøkelse NGU: Anorthosittførekomster i Voss Indre Sogn. NGU Rapport 98.150. 1998
Norges Offentlige Utredninger. 1986. Ny landsplan for nasjonalparker. NOU 1986: 13.
Universitetsforlaget.
Roald, S. K. 2003. Biologisk mangfald i Aurland kommune. Aurland Naturverkstad, rapport nr. 4 - 2003.
Aa, Rune: Bleia – eit fjell med store kontrastar. Høgskulen i Sogn og Fjordane 1998
